Сафійка. Полацк. Родны край
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 287с.
Мінск 2017
25
Піша пра ўчынкі, якія ўводзяць у згубу, пра справядлівасць, пра зманы жаноцкія, пра благіх і добрых цароў, пра суддзяў, пра хціўцаў, пра марнаслоўцаў, пра розных звяроў і звычкі, якімі яны вызначаюцца, і яшчэ пра многія іншыя справы, сярод якіх многа няпростых для разумення.
26
Гэтая кніга ў сабе змяшчае трыццаць адзін раздзел і таксама
15
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
парадкуецца, як Псалтыр, як «Іоў», як «Ісус Сірахаў».
Дзеліцца кожны раздзел, у сваю чаргу, на меншыя падраздзелы, якія нагадваюць вершы альбо выслоўі і прыпавесці ўяўляюць, што, зрэшты, сам, чытаючы — ўбачыш, убачыўшы — зразумееш.
Што ўкладае Філон Філосаф у вусны свае
1
Гэтую кнігу, што мае найменне кніга Прамудрасці, напісаў пагрэцку Філон Філосаф, як зазначае ў прадмове да перакладу свайго на лацінскую мову святы Герасім.
I напісаў за сто шэсцьдзясят шэсць гадоў да Ісуса Хрыста, у часы Пталамея Філапатара, егіпецкага цара, што быў шосты — пасля Аляксандра Вялікага — цар.
2
Як пэўна, што цар Саламон абвясціў многія мудрыя прыпавесці і вершы,
16
АА СКАРЫНЫ ПАЧАТАК
пра што згадвае трэцяя кніга Царстваў, таксама пэўна, піто кніга Прамудрасці ўзнікла са слоў Саламонавых — і пра гэта даведваемся, прынамсі, з яе самой.
3
Бо што ўкладае Філон Філосаф у вусны свае, калісьці
цар Саламон укладаў у свае, напрыклад:
«Божа, абраў ты мяне царом народа твайго і суддзёю сыноў і дачок тваіх і загадаў, каб храм я збудаваў на сваёй гары...» Саламон
вымавіў гэтыя словы, калі прасіў мудрасці ў Бога.
4
Філон Філосаф паходзіў з калена Левіява
і жыў
у горадзе Александрыі праз дужа вялікі прамежак часу пасля цара Саламона, аднак
меў нейкія аркушы слоў Саламонавых і напісаў, іх скарыстаўшы, гэтую кнігу.
17
САФІЙКА. ПОЛАЦК. РОЛНЫ КРАЙ
5
Яна
таму наймяноўваецца «Прамудрасць», што ў ёй пішацца аб вечнаіснай Прамудрасці Божай, якая ёсць Божае Слова, а менавіта — наш Збаўца Ісус Хрыстос.
Раней, чым адкрылася свету гэтая таямніца, яе адкрыў цар Саламон.
6
Прамудрыя справы сабраныя ў гэтай кнізе — сама ж яна распадзяляецца на дзве часткі. У першай частцы прыводзімся мы да спазнання прамудрасці шляхам развагі і роздуму — у ёй апавядаецца пра справядлівасць, пра чалавечую праведнасць, пра дасканаласць, пра чыстыя душы і Дух Святы.
7
Пра здрадную раду габраяў няверных, што змовіліся аддаць Божага Сына бязгрэшнага на ўкрыжаванне, і пра святых мучанікаў, што прынялі пакуты вялікія дзеля Бога,
18
АД СКАРЫНЫ ПАЧАТАК
і пра загубу мучыцеляў, і пра тое, як многа карысці дае Прамудрасць — яна ж чалавеку Госпадам Богам самім даецца.
8
Прыводзімся да спазнання Прамудрасці Божай у частцы другой праз прыклад — у ёй, пачынаючы ад Адама і канчаючы Майсеем і тымі людзьмі, якіх ён вывеў з Егіпту, прыводзяцца ўзоры з жыццяў святых айцоў і расказваецца, як многа дабра і якія вялікія цуды ім учыніў сваёю Прамудрасцю Бог.
9
Адводзіць Прамудрасць ад пакланення паганскім стодам і балванам і прыводзіць да спасціжэння БогаТварца праз рэчы, якія ствараліся ім і, відаць, вачам чалавечым.
10
Знойдзеш, чытаючы, у гэтай кнізе расповедзі пра ўшану
19
САФІЙКА. ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
Крыжа Жыватворнага, пра Божую справядлівасць, пра веліч Гасподніх судоў, пра дзіўную міласць і пра шчадроты, якія сваім абранцам чыніў Гасподзь.
11
А таксама
знойдзеш аповеды
пра пакуты грэшных людзей, пра верад,
якім уражваліся ліхадзеі, пра помсту,
што спасцігала злачынцаў, і пра загубу,
што апаноўвала акаянцаў, калі ад іх
Бог адымаў,
не прымаючы грэху, што імі прыняўся, сваю руку.
Маем найбольшае самі
1
Шмат якім чынам і звычаем Гасподзь Бог даваў ад пачатку свету нам, сваім людзям, навуку сваю і пісьмы і нават дае да гэтага дня.
20
ЛД СКАРЫНЫ ПАЧАТАК
2
Найперш рукою Майсея, служкі свайго, накрэсліў габраям Стары Закон, потым уласнамоўна даў Новае Звеставанне. Як выславіў Іаан, апостал святы:
«Закон
дадзены праз Майсея, а ісціна і міласцівасць сталіся
праз Ісуса Хрыста».
3
Раней, чым Божае слова уцеляснілася ад Прачыстай Дзевы Марыі, былі напісаны з Божай згоды і пільнасцю чалавечай многія іншыя пісьмы, статуты, законы, правы.
4
Так, цар Фараней быў першы, хто напісаў законы аргоскім грэкам, Меркурый, па прозвішчы Трысмегіст, напісаў егіпцянам, афінскім грэкам — Салон Філосаф, лакедэмонскім — Лікург, а рымлянам — Нума Пампілій, другі пасля Ромула рымскі цар.
21
САФІЙКА. ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
Гэткім жа чынам
і звычаем
іншыя мудрыя людзі,
і сярод іх перш за ўсё цары, пакінулі іншым народам кнігі і пісьмы, статуты і пастановы, правы і законы.
Аднак няма вялікай патрэбы тут — дзеля сцісласці выкладу — згадваць іх усе.
6
I няма нам, хрысціянам, вялікай патрэбы тыя іхнія пісьмы чытаць, бо мы маем найбольшае самі — маем Законы: Стары і Новы, якія для нашага ўратавання нам дадзены, і належыць іх нам чытаць.
7
Між кніг
Старога Закону і Новага маюцца кнігі, што выкладаюць навуку Гасподнюю і суды — гэта чатыры Евангеллі: водле Мацвея,
Марка,
Лукі, Іаана,— і пяць Майсеевых кніг.
22
АД СКАРЫНЫ ПАЧАТАК
8
Першая кніга Майсеева — кніга Быцця, кніга другая — Выйсце, трэцяя кніга — Лявіт, чацвёртая — Лічбы і пятая — Другазаконне.
Разам пяць гэтых кніг маюць найменне Тора, альбо Закон.
9
Даў міласцівы Бог нам таксама іншыя пісьмы, якія апавядаюць пра колішнія падзеі і летапісныя справы; у Новым Законе гэта — Дзеі святых апосталаў, а ў Старым — кніга Ісуса Навіна.
10
За ёй ідзе ў гэтым шэрагу кніга Суддзяў, тады — кніга Рут: невялікая па памеры яна дастасоўваецца да папярэдняй як частка альбо дадатак, бо ў ёй апісваецца падзея і выкладаецца справа, што адбылася ў той самы час, калі справавалі суддзі.
23
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
11
Наступныя ў чарадзе кніг летапісных змяшчаюцца кнігі Царстваў — першая кніга і кніга другая, якія ў габраяў маюць найменне кніг Самуілавых. У прадмове, якую я напісаў да другой кнігі Царстваў, тлумачу прычыну таго, чаму яны імянуюцца гэтак.
12
Далей, па чарзе, ідуць трэцяя кніга Царстваў і кніга чацвёртая: ў іх пішацца пра цараванне цароў, што трымалі дванаццаць каленаў ізраільскіх пад сваёю дзяржаўнай рукой.
13
Змяшчаюцца ўслед за імі дзве кнігі Параліпаменон, званыя гэтак на грэцкай мове, што тоесамнае летапісу на нашай.
Далей выкладаюцца кнігі Эздры і Нээміі, потым тры кніжкі: Тавіт, Юдзіт і Эстэр; за імі змяшчаецца
24
АД СКАРЫНЫ ПАЧАТАК
кніга святога Іова і ў самым канцы летапісных кніг — Макавеі.
14
Яшчэ Гасподзь Бог нам даў іншыя пісьмы, што пішуць пра мудрасць, пра розум і пра навуку абодвух Законаў, Новага і Старога: гэта — Эпісталы, альбо Пасланні.
15
Па адным — да рымлянаў, да галатаў, да эфесянаў, да філіпянаў, да каласянаў, да Ціта, да Філімона і да габраяў, па два — да карынфянаў, да салунянаў, да Цімафея; а гэтаксама — пасланні саборныя іншых апосталаў: Іакаўлева — адно, Пётравы — два, тры — Іаанавы, і адно — Іюдзіна.
25
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
16
Стасуюцца з імі па мэце і прызначэнні тры Саламонавы кнігі: Прыпавесці,
Эклезіяст, ці, інакш, Саборнік, і Песня песняў Потым ідзе
кніга Прамудрасці Божай, а потым —
кніга Ісуса Сірахава, што ўмове грэцкай мае найменне Эклезіясцікус, ці — як мы згадвалі — Панарэтос.
17
Тыя кнігі,
што пералічваюцца вышэй, я нанава выклаў
на мове рускай і напісаў
на кожную кнігу прадмову асобную — у прадмовах, чытаючы, знойдзеш звесткі і тлумачэнні пра самыя гэтыя кнігі, а гэтаксама пра назвы, якія займелі яны:
розныя — ў розных мовах.
18
Наступныя пісьмы, што міласэрны Бог даў нам,— прароцтвы і аб’яўленні. Яны прадказваюць і абвяшчаюць добрыя і благія падзеі, што маюць настаць у наступнасці.
26
АД СКАРЫНЫ ПАЧАТАК
Так, у Новым выратавальным Законе Хрыстовым ёсць кніга святога апостала Іаана, што называецца Аб’яўленне, альбо Апакаліпсіс: колькі слоў маецца ў гэтай кнізе — столькі у ёй таямніц.
19
Між кніг
Старога Закону ёсць кнігі прароцкія, што належаць вялікім прарокам і — што належаць малым. Кнігі вялікіх прарокаў — гэта: кніга Ісаі, тады — Ераміі і «Плач Ераміі», тады — Варуха, Езэкііля ды Данііла, а гэтаксама — Псалтыр.
20
Кнігі малых прарокаў, калі іх лічыць па парадку,— Асіі, Іаэля, Амоса, Аўдзея, Іоны, Міхея, Навума, Авакума, Сафоніі, Агея, Захарыі,
27
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
і Малахіі,— пагабрайску яны называюцца Фэрэасар у зборы сваім, іхні лік —
дванаццаць.
21
Пісьмы, якія змяшчаюцца і ў Старым, і ў Новым Законе, маюць адну агульную назву: Біблія, што азначае у перакладзе на рускую мову кніга.
Святыя айцы паставілі гэтую кнігу сярод усіх іншых на першае месца і наказалі чытаць найперш.
22
Я, Францішак Скарына, дзеля таго назваў тут, пералічваючы, паасобку ўсе пісьмы, каб ведалі іх, бо на многіх старонках кніг маёй рупнасці напаткаеш сціслыя згоды, альбо спасылкі, што клічуць у сведкі тое альбо другое пісьмо.
Перастварэнш са старабеларускай Алеся Разанава
Максім
Багдановіч
Песня пра князя Ізяслава Полацкага
(3 «Слова о полку Нгореве»)
Ізяслаў, сын Васількоў, Даўнымі часамі Аб літоўскія шаломы Пазваніў мячамі;
Адняў славу у сваго Дзеда, у Усяслава, I улёгся нерухома На траве крывавай Пад чырвонымі сваімі Роднымі шчытамі, Увесь іссечаны, ізбіты Ворагаў мячамі.
Усхапіў ён тую славу I прад смерцю кажа: «Скрыдлы птах тваю дружыну Прыадзелі, княжа, I звяры кроў палізалі...» У баі крывавым He было ні Усевалода,
29
САФІЙКА. ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
Ані Брачыслава.
Ураніў самотна з цела Ен душу ўдалую Цераз пацерку на шыі, Цераз залатую.
Засм}цілася вясёласць, Песні замаўкаюць, I жалобна, сумна трубы У Гародні граюць.
I праслаўляюць мазалямі Парабаціцеляў сваіх, Сябе згубіўшы між людзямі, Паміж мучыцеляў глухіх. Няма нікому заступіцца, Збудзіць заснуўшыя званы, Прызваць к жыццю жывой расіцай Нямыя сведкікурганы.
Так растачыла зніштажэнне Сваё ўладарства ў старане, Што воляй рдзела неадменне, Як тое сонца ў вышыне. Адно падчас у сумнай песні Або у казцы дзе якой Край праўды выгляне зпад плесні I ўскалыхне жывой душой. Нямыя вербы над ракою Зашалясцяць сухім лістом, А далей дрэме ўсё ў спакою, Усю спіць магільным рабскім сном. Калі ж, калі ты, родна маці, Старонка бедная мая, Пачнеш ізноў выводзіць раці, Да нова збудзішся жыцця?..
1911
КНІГІ ОНЛАЙН
