Сафійка. Полацк. Родны край
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 287с.
Мінск 2017
Векапомнаю той часінаю Наракаецца Ефрасінняю! He пакідаю вас. He пакідаю вас!
213
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
4. Лёс
Вецер пяшчоціць шаўковыя травы, Лета зазыўна пяе...
He пустачассе вясёлых забаваў — Кнігі чакаюць яе.
3 волі Усявышняга лёс выбірае: Верыць, моліцца, вучыць!
У галубніцы сафійскай сцірае Свечка сутонне начы.
5. Служка Божая
Стала служкайчарніцай Божай — Слова кніжнае рупна множыць, Навучала чытанню дзетак, Засяваючы тым палетак.
Строі княжыя не знасіла, Божай ласкі для ўсіх прасіла: Воі каб жывата не клалі, Вечным сном на палях не спалі. Старана каб мацнела верай, I любові — паўнюткай мерай! Целы лекамі лекавала, Душы праўдаю ратавала.
Да любога ішла парога: I мужоў дакарала строга, I з мурзатай дзятвой гуляла — Як ласкавае сонца ззяла. Спагадала жанкам балесна: У хаціну малую несла I любоў, і кавалак хлеба — Усім для ўсіх была пры патрэбе. Над папераю рукі млелі, Спачывала не на пасцелі — У маленькай і цеснай келлі Малітоўнае слова спела.
Абвівалі вярыгі цела.
Спаса храм будавала белы — Слову Божаму каб адбыцца, За радзіну прасіцьмаліцца. He пакідаю вас. He пакідаю вас!
214
НАТХН Ё НЫЯ ПОЛАЦКАМ
6. У Святую зямлю
За снягамі высокімі, За палямі шырокімі — Горад Госпада нашага, Святы Іерусалім.
Вера там пачынаецца, Святасць там адбываецца. Ручаінкі і рэчанькі, Як вякі, хуткацечныя, Стужкі плешчуць празрыстыя Да ракі Іардан.
Цела ў ім амываецца, Хрост святы ў ім прымаецца. Шлях далёкі адолеўшы, Палачанкаігумення Сэрцам, верай прасветленым, Да Крыжа Жыватворнага I Гасподняй Труны Дакранулася, Прыхінулася, I укленчыла, I малілася
Тры дні й тры начы — За сябе і за нас.
He пакідаю вас. He пакідаю вас!
7. Малітва Ефрасінні
Божа Велічны, Госпад Праведны, Валадар усяго існага!
Прасвятлі зямлю Сваёй блізкасцю, На якой жылі нашы прадзеды.
Птушанят малых навучы лятаць, На вятрах любых крылляў не ламаць, Род і родзічаў вечна шанаваць, Сябра й ворага вызначаць.
Божа Велічны, Госпад Праведны, Валадар усяго існага!
Краю дай майму неба чыстага, Сонца добрага, вады ўмерачку. Загартуй мячы нашым воінам,
215
САФІЙКА. ПОЛАЦК. РОАНЫ КРАЙ
А чужынца ў дом раці не пусці. Словамсілаю варажнечу сціш, Словамласкаю ахрысці.
Божа Велічны, Госпад Праведны, Валадар усяго існага!
Дай нам розуму: непамыснага анічоганькі не ўчыняць.
Неразумнаму ўлады не давай, Князя мудрага княжыць прызначай. Будзь спагадлівы і ласкавы будзь, He карай свой люд — навучай.
Атулі, даруй, захавай!
8. Мацізаступніца
Полацк спрадвечны наш, краю радзінны, Ты Ефрасінняй намолены.
У свяце вялікі і чорнай гадзінай, Лютай бядою не здолены.
Ты і да сёння, праз столькі падзеяў Моцныдушою пачэснаю — Божая Угодніца стала надзеяй
I Апякункай нябеснаю.
Тут нам Прадслава, як сонца, свяціла, Тут Ефрасіння нятленна ляжыць — Тая, што веру ў святое расціла, Сілу знайшоўшы ў Гасподнім Крыжы. Мацізаступніца, аберажы!
He пакідаю вас. He пакідаю вас!
9. Полацкія крыніцы
Полацкам ніяк не надзівіцца, Святасцю яго не наталіцца: Тут такія гойныя крыніцы — Ці не Сам Гасподзь у іх глядзіцца...
216
НАТХНЁНЫЯ ПОЛАЦКАМ V'
10. Святло Ефрасінні
Многа вякоў па жыцці праляцела, Многія лёсы ў нябытнасць сышлі, Толькі святло Ефрасінні мацнела Свечкайагменем на нашай зямлі. Свеціць і грэе з высокага неба Незавядальны палаючы квет, Стаўшы надзённым разломленым хлебам, Спраўдзіўшы веры святы запавет.
11. Ёсць ЗЯМЛЯ
Ёсць святыя, што абралі лёсам Крыж і радасць службы дзеля ўсіх — За правіны нашы, кроў і слёзы Літасці ў Вялікага прасіць.
Над Дзвіной, на строме, на пагорках Полацкая песціцца зямля, А над ёю прамяністай зоркай Ефрасінні светлае імя.
Ёсць зямля, якая нарадзіла, Сілай і красою надзяліла, Старана, што верыла й судзіла, Ёсць зямля, якая прыме нас... He пакідаю вас!
12. Я падыходжу да цэркаўкі белай...
Боская свечка гарыць, не згарае — СпасЕфрасіннеўскі храм, Светач майго Беларускага краю, Небам спавешчаны нам.
Я падыходжу да цэркаўкі белай, Крыж дабрадайны кладу — Тут я пра ўсё, чым душа набалела, Госпаду распавяду.
Шчыра прад Ім я ў царкве павінюся Слёзнай малітвай сваёй
I да Крыжа Ефрасінні схілюся У просьбах і дзячаннях ёй.
217
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
Крыж напрастольны — душа Ефрасінні, Лазара Богшы — вянец, 3 ім малітоўна шчадротаў прасілі Продкі ў адвечнай віне.
Цуд Іаана адбыўся, і ў веры Тут прыпыняецца час.
Я адчыняю ўваходныя дзверы — Аберажы мяне, Спас!
13. Любові вам!
Сонца лашчыць удзень зямлю, Месяц цемру начы крадзе.
Святасць слоў «я люблю, люблю...» Нас да нас прывядзе.
Полацку многая лета, Многая лета ўсім вам!
Любові вам!
Кожны з нас на сваіх руках
Крыж і зорку сваю нясе
Вось па гэтых зямных шляхах, Вось па гэтай зямной красе!
Полацку многая лета, Многая лета ўсім вам! Светласці вам!
Годнасці вам!
Мудрасці вам!
Любові вам!
ЯНКА
СIП А КОЎ
Кантрабанда
(Беларуская балада. XVI стагоддзе)
Стаміліся белыя коні і цёмнымі сталі ад поту, Стаміліся бомы звінець пад дугою — Матляліся ўжо неахвотна,
Ахрыпла іх песня — яна наглыталася пылу
I ўжо задыхалася ўся, Калі варта рыплівую брычку спыніла. Дзе кожнае кола візгліва жаданага дзёгцю прасіла...
— Гэй, што ты вязеш праз граніцу? — Чужая злавалася мова, Пыталася варта сурова, Шукала упарта ахова, Шукала яна кантрабанду
У брычцы, як позняя восень, парожняй,— He верыла, Што праз граніцу парожнімі ездзіць можна. — Дык што ты вязеш?
— Вы ж бачыце самі — нічога.
— А можа, схаваў што?
219
САФІЙКА. ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
— Навошта? Пабойцеся Бога —
Вы бачыце ўсё, што са мною...
— Ясна адно, — галадранцы!
Ездзяць тут розныя швэнды,—
ахова ўжо стала злавацца. —
А можа, ты кнігі вязеш? Бо з Прагі тут нейкі
Скарына
Кнігі злаўчыўся вазіць на радзіму, Якую чамусьці пакінуў.
— Кнігі?
Ад іх толькі зло...
Бэсцяць кнігі наш люд паспаліты...
— I ты супраць кніг, падарожны?!
Які малайчына, глядзі ты!
А ведаеш, думаю я, што прыйдзе часіна такая: Нам скажуць Скарыну таго затрымаць, I мы, будзь ты пэвен, яго затрымаем!
I кнігі тады мы яго
Папалім усюды ў краіне...
— Чакайце, а кнігі ж святыя, пра Бога...
Дык як жа паліць іх?..
— Павінен
Сказаць я табе, чалавеча,
Што ты — кацянятка сляпое:
Можна паліць і святое, калі нам загад ёсць на тое.
Ты знаеш, і Бога самога
Мы можам паслаць на спаленне,
Калі непрыдатным ён стане
Для нашага раптам малення...
Я веру, Скарыну таксама,
Касцёр наш падсобіць на неба —
Асудзяць яго на спаленне нашчадкі...
— Так яму, неслуху, й трэба!
— Ну, едзь, падарожны...
Чакай, а хто там сядзіць у фурманцы?
— Гэта ж фурман мой.
— Бач, з форсам катаюцца нават такія, як ты,— галадранцы!
Ну, едзь — не мазоль нам вачэй...
Весялей зацілімкалі бомы, Яны адпачылі крыху — Дзе падзелася пыльная стома!
220
НАТХН Ё НЫЯ ПОЛАЦКАМ ' ? Д
Спяшаўся дадому Скарына (а гэта быў ён —
вы пазналі?).
Коней сцябалі абое —
I «пан», і «фурман» коней гналі.
Глядзеў на «фурмана» з усмешкай Скарына —
Усёткі правёз кантрабанду ён з Богам!
Бо гэты «фурман» — быў найлепшы друкар, Украдзены ў караля самога.
Ехаў Скарына Францыск друкаваць свае кнігі дома.
Цілімкалі
Весела
Бомы...
I BAH
Стадольнік
Полацку
Дзень добры, мой дружа, Ты вечна са мною I поглядам зоркім Пранізваеш даль, Расправіўшы плечы, Устаў над Дзвіною Легендаў і казак сівых Уладар.
Гляджу на цябе я — I проста не веру, Што многа стагоддзяў Прайшло над табой. Як дзеці, ляпечуць Лісточкамі скверы, I радасна лашчыцца Дзвінскі прыбой.
Мне новыя паркі Працягваюць рукі 3 букетамі кветак Духмяных, як мёд.
222
НАТХНЁНЫЯ ПОЛАЦКАМ_________________________________________А
Зусім не знаёмы Мне бомбавы грукат, Што зведаў наш Полацк, Геройпатрыёт.
Праводзіш ты будні У рабочай спяцоўцы, Узводзіш за гмахамі гмах.
Задорная песня Пра нафтазаводцаў Адсюль пачынала свой шлях.
Сягоння ўрачысты, He ведаеш суму, Мой горад, навек дарагі, Стаіш малайцом
У зялёным касцюме
I ружамі ўсюды алеюць сады.
BIКТАР
Шн і п
Балада Усяслава Чарадзея (каля 102914.04.1101)
У Полацкім княстве спакой не жыве — Суседзі імкнуцца твой трон захапіць, I злая іх кроў на высокай траве Зімой ледзянее, а летам кіпіць.
У Полацку слаўным Сафійскі сабор, Як веліч твая і Айчыны тваёй, Расце, уздымаецца ў неба да зор, Сабою яднаючы неба з зямлёй,
Яднаючы ўсіх, каму люба тут жыць, Душой мацавацца ад родных палёў, Ад цішы курганняў, дзе вечнасць ляжыць I кветкамі ўсходзіць, якія як кроў,
I ў травах знікае, нібыта ў вадзе, Якая ў рацэ, што праз Полацк цячэ. I ты да сабора спакойна ідзеш, Як да Беларусі, і крыж нам нясеш, Хоць да Беларусі далёка яшчэ...
224
НАТХН Ё НЫЯ ПОЛАЦКАМ 'Ж
Балада Ефрасінні Полацкай (каля 110123 ці 25.05.1167)
Ад Полацка да Іерусаліма, Нібы святы агонь, твая дарога.
У сэрцы і за спінаю — Радзіма I прад табою Бог і ўсё ад Бога...
I не шкадуеш ты, што ў цеснай келлі Жывеш, не просячы сабе нічога, Ты думаеш пра родны край і Бога Каля вакна, дзе галубы паселі
I слухаюць малітвы і ўзлятаюць Над Беларуссю, да якой шукаюць Усе дарог, каму ёсць не за морам, А тут — зямное шчасце, без якога He стаць тутэйшым і не стаць святою...
Нібы малітва, праз жыццё дарога Твая не зарасце палынтравою, А стане вечным Крыжам Ефрасінні, Які шукаць, губляць, ізноў знаходзіць Нам на зямлі, якую не пакіне Ніколі Бог, бо ён жыве ў народзе, Як ты жывеш у нашае Айчыне...
Хрыстова нявеста
Ефрасінні Полацкай
Сярод зімаў і вёснаў у келлі Сафійскага сабора ў змроку ля свечкі дрыготкай Хрыстова нявеста сядзіць і дзень пачынаецца ў Полацку і ноч адыходзіць з ікон і бачыць Хрыстова нявеста свой крыж і сябе на крыжы і лётаюць над ёй анёлы
225
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
і трапеча агеньчык свечкі ад узмахаў анёльскіх скрыдлаў і сумна Хрыстовай нявесце як кветцы сярод траваў зжаўцелых і дыхае вецер як д’ябал і сыплецца лісце як попел
і піша Хрыстова нявеста Полацкі летапіс
Сонца Францыска Скарыны (14901551)
з белых бялюткіх снягоў як з пены тутэйшага мора сонца ўзышло над Полацкам і раптам чарнець пачало як вугаль як чорная кропка у канцы сказа як у канцы свету свету дзе цябе не было і ты нарадзіўся
і сонца зноў засвяцілася як шлях у Заўтра і стала светла
і ў Полацку
і ў Вялікім Княстве і маліліся людзі і звінелі званы паўтараючы тваё імя Францыск Францыск Францыск і ляцелі анёлы
КНІГІ ОНЛАЙН
