Сафійка. Полацк. Родны край
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 287с.
Мінск 2017
Максмм
Ролмк
Мы крепкая н дружная семья
Мы крепкая н дружная семья, Здесь каждый человек друг другу брат. Н мнлым домом стал для нас, друзья, Наш пограннчный Полоцкнй отряд.
Хоть служба на граннце нелегка, Порой в дозорах нензвестность ждет, Но дружба пограннчная крепка, Она вперед уверенно ведет.
Немало было пройдено дорог, Н с намн был всегда свяіценный долг.
Хватнло н невзгод нам, н тревог, Но нн на мнг зов долга не умолк.
Н с каждым днем становнтся снльней Н крепнет наше воннское братство.
Мы далн клятву Роднне своей Храннть свое родное государство.
Валянціна
СОПІКАВА
Наваполацк
Тут закаханых многа крочыць, I шчасцем поўняцца іх вочы. Прыгожы горад і святочны — Ён зіхатліва ззяе ўночы. Калісьці ўсё было іначай... На карце хтось яго пазначыў — I вось калок быў тут убіты Тым, хто не будзе пазабыты. Стваралі казку людзі самі Сваімі спрытнымі рукамі. Быў гераізм тут будзённым, Каб ганарыліся мы сёння I нашым горадам і краем, Усім, што мы насёння маем...
Уладзімір
Тачыла
Полацкая зямля
Мая зямля, мяне ты гадавала, Цябе, як маці, я з маленства знаў. Характар мой у полі шліфавала, Нібы нарог, якім мой дзед араў.
Тваіх вятроў дыханне мне знаёма, Mae сляды на ростанях дарог, I сцежка ад матулінага дома У свет вяла турботаў і трывог.
Дзе б я ні быў, на дом не забываўся, Ды толькі зараз я пазнаў спаўна Смак яблыка, што з яблыні зрываўся, Пасаджанай дзядулем ля гумна.
Шляхі далі мне сталасць і развагу, Дабру ёсць мерка пэўная свая, Нібы Радзіме, даў яму прысягу I да сябе стаў жорсткім удвая.
Куды б мяне няўмольны лёс ні кінуў, У сэрцы застанецца назаўжды Куточак светлы, частачка Радзімы, Дзе праляглі жыцця майго сляды.
ТАМАРА
ФіЛІМОНАВА
Роднаму Полацку
У Полацку спяваюць салаўі
I майскі вечар квеценню палае. Няма радней куточка на зямлі, I ён здаецца мне сапраўдным раем.
У Полацку гісторыя жыве —
На кожным кроку з ёю тут сустрэча. Са мною побач землякі мае, Што горад свой праславілі навечна.
На свята люднае выходзім мы Вітаць цябе у твой дзень нараджэння. Мой горад старадаўні й малады, Жадаем яркага табе цвіцення!
Феактыст
ФЯДОТАЎ
Радзіма
Я стаю на зялёным узгорку Пад блакітным абшарам нябёс, А птушыная песнягаворка Далятае ад белых бяроз.
Шпарка крочу уздоўж сенажаці — Пахі мёду ад кветак і траў.
Вось і тая крынічка, дзе маці Акрапіла вадою мне твар.
Край прыдзвінскі, куточак мой мілы! Без цябе сэрца болем шчыміць.
Нават птушкі, расправіўшы крылы, Клічуць шчыра табой даражыць.
264
TAM, ДЗЕ ВЕЖЫ САФП
Супрацьстаянне
Полацк мой! Я стаю, як і ты, На зялёным наддзвінскім узвышшы. Б’юць з нябёс у Грамах перуны, Разрываючы сонлівасць цішы.
А за сполахам вогненных дзід Праплываюць стагоддзяў падзеі. Тут сумленне — галоўны мой гід, Што ад цемры вядзе да надзеі.
Трэба ўсё ж такі нам зразумець: Мы на гэтай зямлі назаўсёды!
I што будуць грымоты грымець, Покуль самі не зведаем згоды.
Покуль будзем няпраўду трываць, Сарамліва хаваючы вочы, I баяцца, баяцца назваць
Тых, хто Полацк паліць быў ахвочы.
Тых, хто летапіс Полацкі скраў, Каб забіць у вяках напгу памяць.
Хто Сафійскі сабор узрываў, Каб святыняў народ наш пазбавіць.
Хто падзелы рабіў на крыві, Адбіраючы родную мову.
Нават назву крывіцкай Літвы Перайначыў у іншыя словы.
Полацк мой! Ты і сябра, і брат!
I я іншай зямлі не шукаю.
I таму тых стагоддзяў набат Я выразна штодзень адчуваю.
ВіТАЛЬ
Шалаеў
Полацку юбілейнаму
На крывіцкай зямлі, над Дзвіноюракой, Дзе гамоняць бары і дубровы, Ен стаіць адзінаццаць з паловай вякоў, Полацк наш — і стаіць ганарова.
Неаднойчы варожых маланак агні Азаралі і горад, і далі, Толькі ворагі ўсе замест шчодрых данін Тут пагібель сваю напаткалі.
Землякоў знакамітых у нас, як нідзе, Моцных духам і талентам гожых.
3 п’едэстала глядзіць Усяслаў Чарадзей Скрозь стагоддзі на горад прыгожы.
Ефрасіння святая нязгаснай душой, Нібы вечнае сонца, нам свеціць.
I вялікі Скарына адгэтуль пайшоў Множыць Полацка славу па свеце.
У вячэрняй цішы цэркваў чуецца звон, Калі вулічны шум замірае.
266
TAM. ДЗЕ ВЕЖЫ САФП
Ў задуменні на лаўцы сядзіць Сімяон — Мудры старац з прыдзвінскага краю.
Іх у памяці сцерці не здолее час: Памяць — вечная, век наш кароткі.
У граніце і бронзе на свята да нас Завіталі вялікія продкі.
Сустракай жа і блізкіх гасцей, і здаля, У сяброў ты ў пашане заўсёды, Віншаванні прымай, Полацк наш — юбіляр, I ўглядайся у дзвінскія воды.
Чарадзей
Калі горад крылом ахіне цішыня
У пагодныя зорныя ночы, Усяслаў Чарадзей пакідае каня I па спячаму Полацку крочыць.
Да Дзвіны па ўзбярэжжы ракі Палаты Ён ступае няспешлівым крокам, Аглядаючы вуліцы, плошчы, масты Гаспадарлівым княжацкім вокам.
Каля роднай Сафіі спыняе хаду,
У начныя ўглядаецца далі, Пазірае, як падаюць зоркі ў ваду I як поўня купаецца ў хвалях.
А пад зорным шатром зіхацяць ліхтары — Колькі вокам акінуць наўкола!
I ўзіраецца княжа з высокай гары Ва ўрачыста прыцішаны Полацк.
I за горад дзівосны над сіняй ракой — Старажытны, авеяны славай,— За нашчадкаў сваіх, за сваіх землякоў Поўніць гордасць душу Усяслава.
Ружавее на ўсходзе, займаецца дзень, Промні сонца мілуюць абшары...
У сядле на кані, як заўжды, Чарадзей — Разам з ноччу растаялі чары.
ШВАЙКО
Мой край
Край мой палачанскі — Лес здалёку сіні, Манастыр у Спаскім 3 імем Ефрасінні.
Б’юць званы шырока — Тут зямля святая — Нават за аблокі
Звон іх далятае.
Беражком прайсціся — Сонца слепіць вочы. Адкрываць зямелька Таямніц не хоча.
Край мой маляунічы — Бэзавы прытулак.
Кружацьтаньчаць зоркі Над скрыжаллю вулак.
Край мой салаўіны Кветкамі прыгожы. Хто яго палюбіць, Разлюбіць не зможа.
268
TAM. ДЗЕ ВЕЖЫ САФП
Mae Грамы
Аазіс таямнічых сіл, Раён, які не надта ў модзе, Мяне гасцінна запрасіў, Хоць я жыву тут паўстагоддзя.
Грамы — як подых навальніц, Імя — ад капішч Перуновых, Як водгук знічаўтаямніц На ўскрайку возера Валова.
Пярун з Маланкай удваіх, Як толькі надыходзіць лета, Балююць... А чаму для іх Куточак прыцягальны гэты?
Раён міжволі ўсё шырэй Сабой цікавіцца прымусіў, I ў сэрцы пыхнула шчырэй Любоў да роднай Беларусі.
Палата
Палатарачулка, Ты чаму пятляеш, Скачаш, як вавёрка, У квецені чаромх? Жаўруковай песні Ціха падпяваеш I ляціш наперад Птушкай, далібог.
Раптам усміхнешся Сонечнай іскрынкай, На любімы Полацк Паглядзіш здалёк.
Да Дзвінысястрыцы, Да Сафіі стромкай Ты імчыш заўсёды, Быццам незнарок.
269
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
Сафія
Птушкай белай — Сафія, Рукікрылы — ў нябёсы, I, здаецца, да сонца Дакрануцца яны. Як пасуе арган ёй, Чараўнік шматгалосы, Гукі ўзнёслых мелодый Лье ў самоту Дзвіны.
Што было тут калісьці, Здагадацца няцяжка: Дуб таўшчэзны ў пашане, Каменьідал яшчэ.
Час згубіў па дарозе Горкай праўды сярмяжку, А крынічка натхнёна I дагэтуль цячэ.
Сапфірам сінім...
Валова возера як след Хавае ў нетрах таямніцы, У яго ўзіраецца сусвет, Калі заззяе Мілавіца.
I цішыня... Нуда пачвар...
Даўно тут знічаў знікла племя. Варожыць тут начны ўладар — Вядзьмаркай кінутае семя.
Чарот маркоціцца, і ў сне Лілей зачынены куфэркі.
Шчупак знянацку паласне Вады чароўнае люстэрка.
Ці тут міфічны Фаэтон Знайшоў апошні свой прытулак,
270
TAM, ДЗЕ ВЕЖЫ САФІІ
I ці не прывідам вось ён Блукае ў лабірынце вулак?
I толькі ранак данясе
Да спеваў птушак звон ад Спаса — Патухнуць чары пакрысе, Усё знікае пэўным часам.
А возера — вякі сплылі — Лагодна месціцца пад сонцам, Ляжыць у матухнызямлі Сапфірам сінім на далоньцы.
Валяншна
СОПІКАВА
Янка Купала ў Полацку
Няма ў нас мясціны такой, Дзе не б’ецца Купалава сэрца.
М. Лужанін.
Упершыню Янка Купала пабываў у Полацку, па ўспамінах пісьменніка С. Шушкевіча, у 1912 годзе праездам.
А з лета 1916 да лістапада 1917 года ён жыў і працаваў у Полацку. У канцы студзеня 1916 года Янка Луцэвіч быў прызваны ў армію. Ен служыў старшым рабочым дарожнабудаўнічага атрада Варшаўскай акругі шляхоў зносін. Начальнікам атрада быў Даноўскі, вельмі строгі, але справядлівы чалавек. У дакументах Янкі Купалы гэтага часу запісана воінскае званне: «Ратнік 2га разраду».
Летам 1916 года атрад быў пераведзены ў Полацк, працавалі паблізу Полацка ў Дрэтуні. Разам з Янкам Купалам тут працавалі Ясь Аўлачынскі, муж яго сястры Марыі, і Юльян Раманоўскі — муж сястры Леакадзіі, якія паступілі ў атрад вольнанаёмнымі. Ясь
272
TAM, ДЗЕ ВЕЖЫ САФП
Аўлачынскі працаваў загадчыкам гаспадаркі, а Юльян Раманоўскі — дзясятнікам. Будавалі шасэйныя дарогі на Брусы, Вілейку, Валожын.
У аўтабіяграфічным лісце, які Купала даслаў Льву Максімавічу Клейнбарту, рускаму савецкаму крытыку і публіцысту, першаму даследчыку яго творчасці, ён пісаў: «Летом 1916 г. нз Мннска перевелн отряд в Полоцк Внтебской губерннн, куда я н прмехал. Нз Полоцка в 1917 г. в днн Октябрьской революцнн я переехал в Смоленск». Аб гэтым ён таксама паведамляў у аўтабіяграфічных пісьмах да Івана Аляксеевіча Белавусава, рускага паэтаперакладчыка, актыўнага папулярызатара творчасці Купалы (ад 6.10.1918 г.) і да Яўхіма Фёдаравіча Карскага, заснавальніка беларускай філалогіі (ад 4.10.1919 г.). Вядома пісьмо Янкі Купалы да прафесара Браніслава Ігнатавіча ЭпімахаШыпілы, ураджэнца Полаччыны (нарадзіўся ў в. Будзькаўшчына Полацкага раёна, затым бацькі пераехалі ў фальварк Залессе, што знаходзіцца недалёка ад Ветрына). Ліст напісаны 26 верасня 1916 года ў Полацку. Наогул, Браніслаў ЭпімахШыпіла, выбітны дзеяч беларускай культуры, вучоны, мовазнавец, адыграў значную ролю ў жыцці і творчасці Янкі Купалы. ЭпімахШыпіла спрыяў выданню першага паэтычнага зборніка Янкі Купалы «Жалейка». Ен жа памылкова перайменаваў Янука Купалу ў Янку Купалу. Паэту імя прыйшлося даспадобы і ў дальнейшым ён стаў падпісвацца толькі так. Прагнучы адукацыі, у снежні 1909 года Янка Купала, выкарыстаўшы прапановы прафесара, едзе ў Пецярбург вучыцца і спыняецца жыць больш як на тры гады ў кватэры Браніслава Ігнатавіча. 3 самага пачатку жыцця ў Пецярбургу паміж маладым паэтам і прафесарам склаліся сяброўскія адносіны, узаемаразуменне і ўзаемападтрымка. Аб гэтым сведчыць купалаўскі вершпрысвячэнне «Прафесару Б. ЭпімахШыпілу з новым 1910 годам».
У тым годзе прафесар ЭпімахШыпіла перажываў асабістую трагедыю. Вучоны ў сваім фальварку Залессе (Полаччына) пабудаваў дамок, у якім марыў стварыць беларускі музей і для якога ім было сабрана нямала экспанатаў па краязнаўстве і гісторыі Беларусі. Калі прыйшла вестка, што згарэла сядзіба на Полаччыне, прафесар быў няўцешны. Агонь не проста знішчыў дом, у якім ЭпімахШыпіла збіраўся правесці рэшту свайго жыцця. Згарэла бібліятэка, калекцыя рарытэтаў. Аднак прафесара не столькі засмучалі матэрыяльныя страты, як страшная сімволіка падзеі — згарэў першы адбудаваны беларускі музей. У доме бедавалі ўсе, не ведаючы, чым суцешыць прафесара. Гэта ўдалося Янку Купалу — праз надзеленае сугестыяй паэтычнае слова:
КНІГІ ОНЛАЙН
