Сафійка. Полацк. Родны край
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 287с.
Мінск 2017
Анатоль Астрэйка ў час вайны працаваў адказным сакратаром газетыплаката «Раздавім фашысцкую гадзіну».
Уладзімір Яцкевіч, педагог, перад вайной быў дырэктарам Ульскай сярэдняй школы на Віцебшчыне, а ў кастрычніку 1941 года пасля курсаў палітсаставу аказаўся ў асобнай стралковай брыгадзе дзеючай арміі пад Сталінградам. Малодшы палітрук, камсорг 1030га стралковага палка 260й стралковай дывізіі 24й арміі Уладзімір Яцкевіч загінуў 3 кастрычніка 1942 года ў баі за вышыню 154,2 у раёне ст. Котлубань, што паўночней горада Сталінграда, дзе і пахаваны ў брацкай магіле.
Пасляваеннае адраджэнне літаратурнага жыцця на Полаччыне звязана з Алесем Савіцкім. Менавіта дзякуючы Алесю Ануфрыевічу адрадзілася і літаб’яднанне «Наддзвінне», і літаратурная старонка полацкай газеты, у якой ён працаваў. Вось як успамінаў Савіцкі аб гэтым: «У маім асабістым пісьменніцкім лёсе — і хіба ж толькі ў маім! — «Наддзвінне» было нялёгкай, пакручастай і радаснай пуцявінаю ў шырокі літаратурны свет. I зараз, на згоне жыцця свайго, у маёй душы не згасае агонь невымернай шчырай падзякі маладым, бурапенным і дзівосным дням, што працяклі на берагах роднай Дзвіны».
Кіраўнікамі «Наддзвіння» былі ў свой час Ніна Антонава, Юрый Лыжын, Уладзімір Ліхачоў, Валянцін Лукша, Іван Стадольнік, Міхась Барэйша, Юрась Касцюк, Герман Кірылаў, Лера Сом. Зараз аб’яднанне ўзначальвае Мікалай Балдоўскі.
У 1993 годзе дырэктарам Цэнтра рамёстваў і нацыянальных культур, які працаваў пры гарадскім Доме культуры і дзе збіраліся літаратары, была прызначана Соф’я Вялюга. Яна адыграла адметную ролю ў гісторыі «Наддзвіння», падаўшы ідэю дабіцца для літаб’яднання звання «народнае». Намаганнямі яе і тагачаснага кіраўніка Юрася Касцюка пасля вялікай арганізацыйнай працы мэта была дасягнута, праўда, ужо пры новым кіраўніку літаб’яднання Германе Кірылаве. У 1994 годзе полацкае літаратурнае аб’яднанне «Наддзвінне» атрымала гэтае высокае ганаровае званне.
Адметным у гісторыі «Наддзвіння» стаў 1998 год, у якім праводзіўся Першы Усебеларускі фестываль «Беларусь — мая песня». «Наддзвінне» ўдзельнічала ў ім і было адзначана дыпломам лаўрэата і грашовай прэміяй. За яе наддзвінцы ў 1999 годзе выдалі альманах.
233
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
Пад кіраўніцтвам і намаганнямі Леры Сом у 2004 годзе ўбачыў свет чарговы альманах. Ен змясціў творы больш як дваццаці аўтараў. Прэзентацыя праходзіла ў музеібібліятэцы імя С. Полацкага.
3 «Наддзвіння» пайшлі ў шырокі літаратурны свет Генадзь Бураўкін (наведваў літаб’яднанне яшчэ школьнікам), Навум Гальпяровіч (быў у свой час намеснікам кіраўніка Івана Стадольніка), Валянціна Аколава, Надзея Салодкая і інш.
У 2006 годзе народнае літаратурнае аб’яднанне «Наддзвінне» ўзначаліў вядомы на Полаччыне рускамоўны паэт і добры арганізатар Мікалай Балдоўскі. Пачаўся новы этап у жыцці «Наддзвіння»: мастацкі савет аб’яднання прыняў рашэнне выдаваць альманахі з перыядычнасцю адзін раз у два гады (пазней тэрмін павялічылі да трох гадоў), а яшчэ — серыю «Літаратурнае Наддзвінне».
Альманахі «Наддзвінне» выйшлі ў 2006, 2008, 2010 і 2013 гг.
3 2006 года па сёння выйшлі калектыўныя зборнікі: «Вытокі» (2007), «Па быстрыні» (2008), «Свята назаўжды» (2009), «Гулкая плынь» (2010), «“Наддзвінне”: ад пачатку да сёння» Віктара Карасёва (2012), «Со мной н во мне...» Мікалая Балдоўскага (2013), «Між крутых берагоў» (2015). За гэтыя гады выйшла нямала і аўтарскіх кніг наддзвінцаў.
Пяць сяброў аб’яднання з’яўляюцца членамі Саюза пісьменнікаў Беларусі: Мікалай Балдоўскі, Пётр Буганаў, Галіна Загурская, Віктар Карасёў і Наталля Саветная. Двое наддзвінцаў узнагароджаны прэміяй імя Уладзіміра Караткевіча: Салодкая (2008) і Загурская (2015), а Карасёў атрымаў прэмію імя Алеся Савіцкага (2016).
Паранейшаму ўаб’яднанай газеце «Полацкі веснік» выходзяць літаратурныя старонкі «Наддзвінне». Творы наддзвінцаў публікуюцца і ў рэспубліканскім друку.
Наддзвінцы ладзяць сустрэчы са студэнтамі Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта, з навучэнцамі розных навучальных устаноў, чытачамі бібліятэк у Полацку і Наваполацку. Добра ведаюць іх і ў раёне, дзе яны часта выступаюць і дзе іх заўсёды цёпла прымаюць. Бываюць яны з літаратурнымі выступленнямі і ў іншых раёнах вобласці і ў самім Віцебску.
Ужо традыцыйнымі сталі літаратурныя сустрэчы наддзвінцаў з жыхарамі Невеля і пасёлка УсцьДалысы Невельскага раёна (Расія).
Сябры «Наддзвіння» актыўна бяруць удзел у творчых праектах, якія праводзяцца ў Полацку. Летась удзельнічалі ў адкрыцці рэспубліканскай алімпіяды па беларускай мове і літаратуры, выступілі са сваімі праграмамі ў праекце «Вершы над горадам»: у літаратурнай гасцёўні «Гэтых дзён не змоўкне слава», у літаратурным скверы «Дзень вясновы, дзень лірычны», на свяце «Мядовы Спас», правялі дзве літаратурныя сустрэчы «Прыпадаем да вытокаў сваіх», прысвечаныя Дню беларускага пісьменства.
He так даўно наддзвінцы адсвяткавалі 90гадовы юбілей.
Час ідзе, а адно са старэйшых літаратурных аб’яднанняў Беларусі жыве, папаўняецца новымі творчымі сіламі і плённа працуе.
Галіна Загурская
Н М КОЛАЙ
Болдовскнй
Полоцку
Нздревле Полоцк велнчавый Гляднтся в зеркало Двнны Поверх нзвечной глубнны. На юбнлей походкой бравой Спешу к Софнн златоглавой, Где воскрешеньем старнны Нздревле Полоцк велнчавый Гляднтся в зеркало Двнны, Гордясь победамн н славой, В велнчье мудрой седнны, В наградах мнра н войны — Для полочан святой п правый Нздревле Полоцк велнчавый.
Крнвнч я...
Плеіцут воды, как птнцы, Полоты н Двнны, Тут родннк ручентся Нз веков глубнны.
235
САФІЙКА. ПОЛАЦК. РОАНЫ КРАЙ
Здесь в седннах двуречья Высоко на юру Колокольнн — как свечн, Н горят на ветру.
He подвластна стнхнн Красота этнх мест — Осеняет Софня Всё жнвое окрест...
Красота н велнчье Тут нздревле кругом... Я горжусь, что крмвнч я Н что Полоцк — мой дом...
Плешут воды, как птнцы, Полоты н Двнны...
Я нду прнчастнться К родннку старнны.
Галіна
Загурская
Жыві світальна
Жыццём я абвеяна даўнім, Калі сузіраю званіцы, Калі твае чую крыніцы, Мой Полацк, гісторыяй слаўны.
Званы твае доўга маўчалі, Цяпер абуджаюць святое, Наступнае будзяць, былое — Набыткі яго і адчаі.
Я летапіс быццам гартаю
I чую вякоў перазовы, I словы Скарынавай мовы, Што нас у былое вяртаюць.
Мой Полацк, к табе ніцачола Хілюся ў паклоне вітальным. Жыві ж ты заўсёды світальна Пад крыламі светлых анёлаў!
237
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОДНЫ КРАЙ
Францыск Скарына
Гады Францыску прашумелі: «Пара за ведамі ісці!» I гэты кліч душу захмеліў — Пазваў у вір жыцця ўвайсці.
Скарына ў Кракаве далёкім Старанна веды набываў, А родны край яму галёкаў, I да сябе, як бацька, зваў.
Былі і Падуя, і Прага
У жыцці Францыска, і паўсюль Ен да навукі мкнуўся прагна I аб радзіме думаў стуль.
Стаў выдаўцом, і гэтай справе Рашыў жыццё сваё аддаць, Каб мова родная па праве Між іншых моў магла гучаць.
3 якой пяшчотай у прадмовах Францыск радзіму апяваў, А як сказаў тады пра мову! — Ніхто больш ярка не сказаў.
I мы цяпер вядомы ў свеце, Бо ёсць Францыск Скарына ў нас. Мы на ягоным дрэве — вецце, А ён камель наш, без прыкрас.
Францыска слова празвінела, Каб тое кожны з нас бярог, Што у стагоддзях пасівелых Нам падарыў навечна Бог.
А гэта — нашая Радзіма,
I бацька Полацк, і Дзвіна,
I слоўкі нашыя: зазімак, Каханне, любасць, давідна...
238
TAM, ДЗЕ ВЕЖЫ САФІІ
Магія слова
«Пахне чабор» прамаўляеш, і бор Ўраз паўстае, лугавіна за хатай, Дзе на узгорку квітнее чабор... Броўкава слова ўзлятае крылата.
«Пахне чабор». I ўжо лета пяе Звонкагалоса і ў лузе, і ў полі I цябе ў тую старонку заве, Дзе зачалася паэтава доля.
«Пахне чабор». О, як пахне чабор! Магія лета і магія слова.
Чуецца нотаў у іх перабор — Гэта ж напеўная нашая мова!
«Пахне чабор»,— напісаў так Пятрусь, Рушыў у свет, стаў народным паэтам.
Славіў заўжды ён сваю Беларусь, I Беларусь яму ўдзячна за гэта.
Вуліцай Броўкі у Полацку йду, Водар мядовы ад ліпаў ліецца, I я сваю прыпыняю хаду: Пахне чабор тут, усё ж мне здаецца.
Ала
ІВАНОВА
Полацкая вясна
Каля Кургана Славы Ясным майскім ранкам Прыгрэлася пад сонейкам вясна, Чаромхай кучаравай
Над ракой Бяльчанкай
Наш Полацк упрыгожвае яна!
I ў кожным дворыку Яна шчыруе зноўку, I ў хуткай хвалі дзвінскае вады, Расквеціла Кароўнікі, Грамы і Ноўку —
Пакрыла белым вэлюмам сады.
У пышнай яркай квецені Каштанаў, бэзу Памаладзеў ты, бацька гарадоў. Спявае гімны
Цёплы вецярокгарэза У гонар мудрасці тваіх гадоў.
Ад скрыжавання вуліц Праз усё Наддзвінне
240
TAM, ДЗЕ ВЕЖЫ САФП
Імчыць кудысьці ўдалеч Чарадзей. Свой крыж трымаючы, Святая Ефрасіння
Зноў моліць Бога за спакой людзей...
Навек вярнуўшыся
У родныя мясціны, 3 цікаўнасцю і мудрасцю ў вачах 3 гранітнай вышыні Глядзіць Францыск Скарына I бласлаўляе нас у добры час.
П ЁТР
Буганов
Полоцк мой
С тобой я встретнлся знмой — Ты покорнл меня тогда, С тех пор мы вместе, Полоцк мой, Сродннлнсь раз н навсегда.
Тебя я часто покндал,
Но прежде, чем простнться нам, В Двнну монеты я кндал, Чтоб вновь прнйтн к твонм стенам.
Как будто на родной прнчал Я возвраіцался наконец, Н ты всегда меня встречал, Как сына блудного отец.
Моя семья, родня, друзья Жнвут здесь счастлнво без бед — За это славлю Бога я, I I пусть так будет много лет.
Аркадмй
Ефншенко
Город мой
Древннй город над древней рекою Двнной, Сколько бурь н невзгод пронеслось над тобой, Но опять н опять соловьнной весной Расцветаешь мой город, мой Полоцк родной.
Ты гордншься своею седой старнной, Ты гордншься соседством с могучей Двнной.
Вы векамн смотрелн друг другу в глаза, Вы сродннлнсь навек, разлучнть вас нельзя.
Н в январскнй мороз, н в апрельскнй разлнв Монументом стоншь, велнчав н краснв.
Ты в лнхне года честь свою сохраннл, Перед вражьей ордой ты главы не склоннл.
Древннй город над древней рекою Двнной, Каждый день мне прнятно встречаться с тобой. Ранннм утром, н днем, н вечерней порой Ты прекрасен всегда н всегда молодой.
243
САФІЙКА ПОЛАЦК. РОАНЫ КРАЙ
Полоцк
Мне нравнтся в час утренннй весною, Лпшь солнце землю озарнт собой, Смотреть на этот город над Двнною — Древнейшнй город, ставшнй мне судьбой.
He стану я в нсторню вдаваться, Основан кем он был н для чего,— Я просто не могу налюбоваться Церквямн н соборамн его.
КНІГІ ОНЛАЙН
