Санеты Арфею
Райнер Марыя Рыльке
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 143с.
Мінск 1982
Колькі прастораў тваіх у мяне ўнутры! Растуць маімі сынамі твае вятры;
слоў абалонай, карою і круглай лістотай стала паветра. Што ж, я прызпаны роднай маёй істотай.
II
Майстар умелы паглядам акіне аркуш і бачыць закончаны твор; гэтак з’яўляецца ў люстры дзяўчыне ўсмешка святая, адзіная; зор раніпшіх промні вітаюць са шкла цьмянае свечак пачных калыханне. Так і ў рэальных абліччаў дыханне падаюць толькі адбіткі святла.
Што нашы вочы з-пад прыску ў каміне здолелі высачыць, згледзець змаглі? Позірк жыцця, што прайшло назаўсёды.
Хто, зямля, страты твае ў сэрца прыме? Той, чыя песня, як лямант зямлі, ўславіла сэрца суцэльнай прыроды.
III
Люстры: што ў сутпасці вашай забыта, толкам ніхто апісаць не змог.
Вы нібы дзіркі-прасветліны сіта, нібы прагаліны ў плыні эпох.
Люстры, як залаў пустынных аздоба, цьмяныя вы, як гушчэча бароў...
I кандэлябр разгалістым лобам, быццам алень, вашу глуш прапароў.
Часам вы поўны жыццёвых акрас — нехта хаваецца ў вашай глыбі, нехта нясмела пакінуў вас.
Толькі красуні вабны абрыс мякка ў табе расплываецца — нібы шчочкай прынік да паверхні Нарцыс.
IV
0 гэты звер, не бачаны яшчэ! Яго не ведаючы, палюбілі вы паставу, грудзі, ўзнёсласць галавы і ціхі бляск, які з вачэй цячэ.
Ен мог не быць. Жыццё яму далі любоўю вы, жыццю яго пасля — прастору неабсяжную зямлі.
I вось падняўся ён і спакваля
сабою стаў. Падгадавацца змог ужо не кормам — змогай жыць адной. I сілу гэтакую звер здабыў,
што нават рог на лобе вырас. Рог.
К дзяўчыне белы звер прыйшоў, і ў ёй ён быў далей, і ў срэбным люстры быў.
V
Мускул той, што зранку ў анемоне пружыцца, каб кветка расцвіла і ўвабрала ў водарнае ўлонне з неба паліфонію святла;
завязь кветкі — мускул успрымання, часам так напружваешся ты, што і ў час апошняга змяркання ад залішняй жыццепаўнаты
ледзьве здольваеш пялёсткаў крылы зноў згарнуць у першасныя чашы — колькіх светаў ты яднаеш сілы!
Мы ж, магутныя, жывём дазвання. А калі, ў каторым з жыццяў нашых так раскрылімся мы для ўспрымання?
VI
Ружа, царыца красы, ты продкам далёкім — келіх, узніклы па волі тварца.
Нам — дасканалая кветка з сэнсам глыбокім, твор, не спазнаны нікім да канца.
Ззяеш багаццем пышнага ўбрання на ўбранні, цела тваё — толькі бляск, прыгажосць, толькі ж кожны пялёстак твой — адкіданне і адмаўленне вопраткі ёсць.
Многа стагоддзяў нам водар салодкі твой быў самай салодкаю назвай расліны — славаю ён у паветры застыў.
Сёння сапраўднага так і не знаем наймення, і мы вяртаемся зноў ва ўспаміны — перажываць непаўторнасць твайго імгпення.
VII
Кветкі, як блізкія вы тым рукам, чые пальцы рвалі і складвалі вас у пучок;
кветкі на століку ў ціхай садовай альтанцы, ў ранах смяротных крывавіцца сок;
вянучы і ў жыватворнай вільгаці ў вазе, вы лежыце і зусім знемаглі, прагнучы смерць адхіліць, што ў вас пачалася, дотыку рук, каб жыцця улілі
большаю мерай, чым глеба ўлівала ў
карэнне; — вось вы ахоплены горлам збанка, шчыльна ўціскае ў яго вас пяшчотная жмспя,
вось апускае, сагрэўшы сабой вашы раны — вашу сарванасць зрабіла рука, смерць запыніўшы, цвіценнем буяным.
VIII
In тетогіат Эгана Рыльке
Мала ўжо вас, супольнікаў гулыіяў дзіцячых, у гарадскіх чэзлых скверах са мной: там мы шукалі й знаходзілі ў дружбе ўдачы і, як ягняты з травой трапяткой,
гутарыць моўчкі маглі. I бывала, радасць пе збочвала з пашых слядоў.
Сцерлася ўсё пад нагамі людзей і прапала у паплываппі трывожных, бясконцых гадоў.
Ехалі міма чужыя карэты, павокал цвёрда стаялі старыя муры, камяніцы
і не зважалі па нас. Што ўмяшчаў той Сусвет?
Толькі мячы... I чароўнасць гарэзных падскокаў. Нават не дзеці... Часам хлапчо прабяжьіцца, знікнуўшы ўмомант, за мячыкам пругкім услед.
IX
He выхваляйцеся, суддзі, што дыбы й гароты лішнія еталі, што горлы пе душыць сталь.
Дзе ж узвышэнне душы? — калі курчам ляшчоты круціць часамі вам сэрца спагадлівы жаль.
Што эшафот атрымаў ад мінулых эпох, еёння адкінуў, як цацку старую малое, маючы ўдосталь забаў. У алтарна святое сэрца, нібыта ў браму, ўваходзіць бог
песты і ласкі душэўнай. А сам ён магутпы і прамяністы, якім бог і мусіць быць, моцны, дужэйшы за вецер, што гоніць судны,
і не слабейшы за бачныя выяўленні, што праз пачуцці ўмеюць пас моўчкі скарыць, нібы дзяцей бясконцыя пакаленні.
X
I дасягненні твае можа разбурыць машына, сцвердзіць захоча калі не ў паслушэнстве сябе, а ў пранікненні ў твой дух. Моц япа ўжо скрышыла: скобліць і рэжа метал, скалы, каменпе дзяўбе.
Нам ад яе не ўцячы, ў гонцы яна пераможа, шум ёй заводскі падай, а не зацішпы двор; сёпня ў машыпе жыццё, лепей за нас яна можа новае гожа ствараць і разбураць свой твор.
Нас яшчэ вабіць пакуль тая струменнасць, якою рух у вытоках жыве; верым жыццёвым дзівосам і спазнаём спакваля сутнасць — пакоры цаною.
Невымоўнае ўсё — ў словах схавапа яно...
Музыкі вечны матыў з мёртвых дрыготкіх уцёсаў у беспрадметны прастор храм свой узнёс даўно.
XI
Мпога стварыла ты, смерць, правілаў і запаветаў, што паглынаюць людзей, звеку, як сееш свой мор; лепей за пасткі ўсе, ветразь, цябе я ўведаў, ветразь, узняты пад столь к чорпым пашчам пячор.
Ціхенька ўзнеслі цябе, нібыта сімвал спакою, міру і свята. Але — часу не траціў лавец — цемра з пячоры ў святло кінула чорнай рукою жменю спалоханых птушак...
Іх згубны канец...
Хай пе кране гледача слабасць і жальба спагады, хай не кране і яго — выбраў удала ёп міг, упільнаваў птушкалоў...
Форма жалобы — забіць; часам і ёй мы рады... Чыстае ў нас саміх — дух наш, уселены ў кроў.
XII
Змены жадай у сабе. Будзь на кастрышча гатовы, каб сваёй форме быцця іншую форму надаць;
вечпа творчы твой дух ладзіць Зямнога асновы, бачыць пункцір у тым, што ўжо змагло паўстаць.
Што ў капчатковым жыве, сцішную стылаець раджае, ці ж абароніць яго вечна жахлівая даль?
Цвердзі цвярдзейшае ўжо з будучыні пагражае. Молат нябачны ўгары, молат падняты... на жаль!
Хто, як крыніца, цячэ, той на прасторах пазнання з гордым уздымам ідзе к творча-ўзнёсламу Заўтра, дзе ўсё з канца ён пачне, дзе дасць пачатку канец.
Ўсякі шчаслівы прастор — сын або ўнук расставання, ваш непазбежны шлях. Нават у вобразе лаўра Дафпа адчуе галлём твой злагадпелы вятрэц.
ХПІ
Ростапь пакінь за сабой, як зіму ледзяную, што яшчэ доўжыцца ў колкіх сіберных вятрах. Бо ёсць зіма без канца, ззімаваўшы якую, сэрца тваё перасіліла сцюжу і страх.
У Эўрыдыцы будзь мёртваю... і з песнапенпем, з гімнам у чыстую сувязь уліся і тут, тут, сярод ценяў, у царстве астанкаў, трымценнем звонкага шкла адзвіні, бы ў асколках сасуд.
Шклом будзь — і ўведай умовы быцця нежывога, ўздыму душэўнага ўведай прычыну, якога поўніцай болыпай пе зведаць бясконцых асноў.
Да скарыстаных, маўклівых запасаў прыроды, да яе звону сябе залічы назаўсёды
з радасцю раз — і без ліку навекі вякоў!
XIV
Бачыш ты кветкі — вось верпыя целам зямляне, мы іх адорваем лёсам сабе at для акрас;
хто гэта ведае? Каецца кветка, што вяне, каянне кветкі залежыць ад нас.
Рэч прагне ўзлёту! А мы саматужна грувасцім груз чалавечы на плечы прыроды, хоць мы, нібы настаўнік настырны, не вучым, а засцім тым, каму шчасціць быць вечна дзяцьмі.
Хай бы хто ўзяў іх у сон свой глыбокі, да рання спаў з імі разам... як лёгка было б з аднаго дня ў новы дзень перайсці ад нямога яднання.
Хай бы застаўся і ў сне; цвілі б разам і ў лопа всрпутага мы хвалілі б як брата евайго пад абаронай агульпазямііога закона.
XV
Калодзеж з нетраў, жыццядайны рот, што чысціпёй крынічыцца заўжды, ты — мармур маскі на вачах вады, што вільгаць струмкую сваіх шчадрот
па акведуку шле сюды здалёк з круч Апенін паўз могільнік стары — тваёй гамопкі вечнай ручаёк, які чарноццем рыс тваіх згары бесперапынна ў амфару цурчыць. Ён — вуха з мармуру, якое спіць, а ты ўсё шэпчаш нешта зпоў і зйоў.
Зямное вуха ён. 3 табою так зямля гаворыць. А падставіш гляк, і здасца — перабіў цячэнпе слоў.
XVI
Зноў і зноў імкнёмся мы да Месца, што нас гоіць і завецца — бог, прагнучы да ісціны даўмецца, ды не ўсім даступпы той парог.
Бог прымае ў тайны свет пяўзрушна нават чысты, асвячоны дар, сочачы спакойпа і бяздушна за агоніяй сваіх ахвяр.
Толькі мёртвы п’е у пачутай тут крынічнай рэчцы, як дазвол на гэта ёсць ад бога.
Нам жа — толькі марны шум зямнога. Бомку гэтак вешаюць авечцы — на інстынкт разлічваюць яе.
XVH
Дзе і якія, шчаслівай расою акропленыя палеткі, дрэвы якія ці ўскрылепыя пялёсткамі дзіўныя кветкі родзяць плады суцяшэнпя? А ты найспялейшы зпаходзіш плод пад нагамі на лузе ўтаптаным, дзе кожны дзепь ходзіш
сцежкай галечы сваёй. I кожны раз нанава з гэтага
плода дзіву даешся ты: з велічы, з ядранасці, з кажуры цэльнай яго, далікатнай, з таго, што краса і пяшчота легкадумнасцю птушкі альбо непасытных чарвей
без пары
не адабрана ў цябе. Ці ёсць дрэва пад кронай анёльскіх крылаў тайным садоўнікам пешчанае — каб намі яно
не пладзіла, ці не належала нам, ці не было нашай плоццю сагрэта?
Хіба не мог бы з нас, ценяў і схемаў, ніколі нідзе аніводзін спеласцю раішяй, заўчаснаю звяласцю пашых паводзіп супрацьпаставіць сябе раўпадушнай бясчуласці лета?
XVIII
0 тапцорка! 0, колькі духу мінулага ў існасці кроку; увенчвае ход — танец-віхура, як дрэва мяцежнага руху, што завяршэнні ўбірае ў сябе за шмат год.
Ці таму, што палётам сваім галіпастыя шаты абняла і сагрэла яму, дрэва не расцвіло?
Ці не ты — над ім сонца і лета, а ў ім — не душа ты?
Ці струменіць з яго не тваё цяпло?
Уродзіць багата дрэва твайго экстазу.
Ці ж не з дрэва вось гэты дзівосна спакойны плод: ядраны крутабокі збапок і даспелая ваза?
У іх вобразах: ці не твае гэта чорныя бровы, о танцорка, упісапы, нібыта крылы ўразлёт, у твой стан, паварот грацыёзна суровы?
XIX
Золата ў банках жыве, разбэшчаных тлустым даходам, не многім даверыцца ўмее. А для пятака нават кішэня сляпога старца, жабрака — месца пагіблае, пібы запылены кут пад камодай.
Грошам выгода ў гешэфтах у крамах. Там для паказу іх убіраюць у кветкі, у футры і ў камяні.
Ён жа, Маўклівы, сабой запаўпяе кароткую паўзу ў подыху тых, што ў спе і наяве грашаць грашмі.
Хай нават стуляцца пальцы гэтай рукі, зноў лёс растуліць яе для благання падзённага хлеба, бледную просьбітку зноў жоўтая спляміць кароста.
КНІГІ ОНЛАЙН
