КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
I паявілася старая маці, і падышоў стары, нямоглы бацька — збянтэжаныя, сумныя старыя. Упершыню іх блізка ўбачыў сын, і, крык суняўшы, раптам ён прамовіў: мой бацька, няўжо ты гэтак рэштай даражыш, асадкам прахлым, што не лезе ў горла? Аддай яго! А ты, старая маці, матрона, чаго сюды прыйшла? Ты ж нарадзіла. Ён іх схапіў, трымаючы аберуч, нібы жывёл ахвярных. Потым раптам іх адштурхнуў, працяты новай думкай, і, ўвесь прасветлепы: «Крэон!»—усклікнуў. I болы і ні слова, толькі-толькі гэта. I твар яго асветлены быў Іншым — не сказаным уголас, безназоўным, запаленым, як лямпа над сталом, яго любімым сябрам, маладым: Ты ж бачыш, мне старыя — не замена, яны — нішто ўжо, старасць, парахня. А ты, а ты — краса і свежы сок... I тут з вачэй яго знік добры сябар, затое бачыць ён — ідзе яна. (Здавалася, што паніжэла ростам, маркотная была ў вясельных строях.) Астатняе...— вось вуліца, якою ідзе яна, ідзе... (вось падыходзіць, непаслухмянымі рукамі ён...) Чакае ён... Япа загаварыла не да яго — да бога. Слухаў бог, і кожны ў богу мог пачуць яе: «Ніхто яму заменай быць не можа, а толькі я. Ніхто на белым свеце не паміраў так. Што ж сабе вазьму з мінулага? У гэтым — смерці сэнс. Няўжо ты ад яе, сюды йдучы, пра ложак наш нічога не дазнаўся, што ён таксама (ложак) — з царства тлену? Развітваюся я. ’ 3 сабою ўсё бяру. I я пайшла, каб растварылася, прапала ўсё, што пад маім каханнем пахавана... Вядзі мяне! Замест яго памру!» Як вецер, што мяняе свой кірунак, так падыходзіць да змярцвелай бог, і стаў адразу бог далёкі мужу, якому непрыкметна ён шпурнуў пад ногі сто гадоў жыцця зямнога. А той, узрушана прасцёршы рукі, да абаіх іх кінуўся, бы ў cue. Яны пайшлі да выхаду, ў якім жанчыны плакалі. I ўсё ж яшчэ паспеў разгледзець ён яе аблічча з прасветленай усмешкаю надзеі і абяцаннем — зноў сюды вярнуцца да мужа з царства ценяў, да яго, яшчэ жывога... Ёп па каленях стаяў, рукамі вочы засланіўшы, каб з той усмешкаю пабыць сам-насам. ПЕСНЯ КАХАІІНЯ Як утрымаць душу мне, каб яна не рвалася к тваёй? Куды ёй збегчы, як пасяліць яе ў другія рэчы, каб там з забытасцю сярод цямна жыла адчужапа, зусім адна, у тым прадмеце, што не памаўчыць, калі сама яна з глыбінь крычыць? Ды ўсё, што нас хвалюе,— спалучае, як смык, які ў суладнае гучанне зліў галасы дзг.юх струн адзіным сксрца. Хто нас паладзіў так? Хто так сумеў сыграць па струпах пашых душ і сэрцаў! — Салодкі спеў! 3 кнігі «НОВЫХ ВЕРШАЎ ДРУГАЯ ЧАСТКА» (1908) A mon grand Ami Auguste Rodin* ЛЕДА Калі пачаў увасабляцца бог у лебедзя,— зачараваны птахам, яго красу прымаючы са страхам, ёп адступіцца ад свайго пе змог,— так вабіла зямная прыгажосць адпіць з быцця глыток любві адзіпы. Але япа праз вобраз лебядзіпы яго пазнала,— зпала: прагне госць, каб знемагла ад любасных прыпук... Бог апусціўся і, лагодна крылы струмепячы вакол аслаблых рук, ён растварыў яе і сам раетаў. I сам адчуў прылівы новай сілы — на лоне лебедзем сапраўдньш стаў. * Майму вялікаму сябру Агюсту Радэну ( франц.). ЗАКЛІНАННЕ ЗМЕЙ Калі на рынку прыкладзе да вуснаў свістульку-флейту заклінальнік змей,— то рэзкая, то мяккая ігра індуса, бывае, што з мурашніка людзей прывабіць слухача бліжэй да дудкі, якая квола, ціхенька спярша, змушае потым рытмам палка-гнуткім рэптылію ўспружыніцца з каша, пасля ігрой пагроз і ласкі — гада змякчае зноў... Нарэшце, самахоць, без флейты здольны ўжо факір паглядам табе апатыю ўсяліць у плоць, тугу смяротную. Як з неба замець агнём акрые. I няма ўжо сіл. Грымаса — твар. Прыправай вострай памяць паўночную індуе прыцерусіў. Нішто цябе ўжо не ўратуе — позна! I больш няма табе дарог назад — ствалы наўкол выпростваюцца злосна, трымцяць залозы змей, іскрыцца яд. 3 кнігі «РЭКВІЕМ» (1908) ВОЛЬФУ ГРАФУ ФОН КАЛЬКРОЙТУ Няўжо цябе не ведаў я? На сэрцы маім ляжыш ты, як пачатак ціхі, але адгорнуты. Аднак пачну сказ пра цябе, хто так ахвотна, палка жадаў і стаў нябожчыкам нарэшце. Ці ты знайшоў уцеху і палёгку у нежыцці, ці ёсць у ім спакой? Ці ты знайшоў там свой набытак, дзе ўея маёмасць вартасці не мае? Ты прагнуў край наведаць той, чый вобраз яшчэ ў жыцці насіў перад вачыма, хацеў пранікнуць звоыку ў мілату і лётка ўсцяж знутры яе абмераць. О, каб цяпер узніклую з дзіцячых ілюзій ты пе давяршыў памылку; о хай бы ты цяпер у плыні скрухі, у вір захоплены і несвядомы у лёце горкім да далёкіх зорак здабыў нарэшце радасную ўцеху, што ў паслясмерці марыў ты знайсці! Так блізка быў ты да яе ў жыцці! Так свойска ёй было ў жыцці, той мары тваёй тугі, вялікай і суровай, калі капаўся ты расчараваны у шчасці і няшчасці непамысным і ледзьве падымаўся пад цяжарам сваіх знаходак: ты ж яе ў руках трымаў, нязнаную дагэтуль радасць, сваю выратавальпіцу і ўцеху, цяжар якой праз кроў ты нёс і вынес. Чаго ты пе чакаў, пе спадзяваўся, дык гэта ■— што цяжар такі вялікі: гняце магутна, бо цяжар сапраўднай уцехі ён. I, пэўна, быў наступны ён міг твой, што ў вянку каля парога твайго стаяў, а ты дзвярыма бразнуў. 0 ўдар, як прасякае ён сусвет, калі замкі накіне на адкрытасць сухі скразняк людскога нецярпення! Хто можа прысягнуць, што семя ў глебе дарогу пе праб'е; хто дасць заруку, што хоць па міг у прыручоным зверы нс блісне раптам позва да забойства, калі маланкай мозг пратне жаданпс? Хто ведае, якою б’юць маяанкай у шпіль учынкі нашы; хто удар прасочыць гэты з вынікамі разам? Ты знішчыў гэта. I цяпер давеку так пра цябе і будуць гаварыць. Хай нават прыйдзе той герой, шго з рэчаў сарве, як маску, іхні знешні сэнс і нам адкрые існыя абліччы, з якіх за намі ўсюды цікавалі бязгучна вочы з дзірак патаемных,— і ўгледзім мы сапраўдны твар нарэшце, які змяніць піколі немагчыма! — Ты зпішчыў гэта! Tait ляжалі глыбы, і рытм будоўлі дыхаў у павстры, а ты хадзіў навокал і не бачыў парадку ў іх: нібыта заслапялі адпа адпу, здавалася табе, што кожная ў зямлю ўрасла карэннем, калі хацеў ты, міма ідучы, падпяць іх, і не верыў, што падымеш. Але ж ты іх падпяў усе ў адчаі, ды толькі каб пасля шпурпуць у пашчу каменаломні; а яны не ўлазяць, бо шчодрым сэрцам ты іх перабольшыў. Калі б па гэты гнеў, пачатак гневу далонь жанчына мякка апусціла; калі б надарыўся ў хвіліну тую маўклівы і задумлівы прахожы, як ты ішоў да вызначанай рысы; калі б твая тады пралегла сцежка каля майстэрні, дзе куюць мужчыны сваю будзёншчыну; каб толькі ў зрэнку тваім хапіла месца для адбітку руплівае казуркі, што настырна адольвае цяжар і перашкоду,— тады б і ты ў відушчым прасвятленні змог прачытаць таемныя пісьмёны, што ў памяці з дзіцячых год аселі і час ад часу надзілі спакусай — заглыбіцца ў іх сэнс, пакласці ў фразу; але пе здолеў ты спасцігнуць сэнсу! Я знаю, зпаю: ты ляжаў і мацаў пісьмёнаў рысы, быццам на грабніцы. I ведання свайго святло падносіў, нібы паходню, да радка-загадкі, але згасала полымя раней, чым прачытаць ты мог, альбо, магчыма, ад хваляваішя дрогкае рукі, ці ад дыхання, альбо проста так, як сам еабой агонь згасае часта. I ты не прачытаў. А мы пе можам праз далеч прачытаць, праз горыч страты. Мы бачым толькі вершы; слоў падбор даносіць нам святло тваіх пачуццяў. 0 не, не ўсе ты словы браў,— часамі, за цэлае прымаючы пачатак, ты паўтараў яго, як запавет журботны. 0, няхай бы гэтых слоў не чуў ніколі са сваіх ты вуснаў! Цяпер зусім інакш чытае іх на небе твой анёл, яго чытанне мяне табой бясконца напаўняе, бо гэта ты, бо твой мне кажа вопыт, што дарагое ўсё павінна знікнуць, што ў пільным угляданні адмаўленне ад усяго спасціг ты і адчуў у смерці поступ свой далейшы. Гэта — усё тваё, мастак; усе тры формы былі ў руках тваіх, былі адкрыты. Вось першая: ліццё — тваіх пачуццяў жывых прастора; а другая форма — для светапогляду тварца, які нічога не жадае і не прагне; у трэцяй жа, якую ты сам знішчыў паспешліва, як толькі з сэрца першы струмень паліўся сплаву,— там была сапраўдная сапраўднай варкі смерць, якой найбольш патрэбны мы ў жыцці, якая тут да нас найболей блізка. Вось чым валодаў ты. Вось твой ратунак, які ты часта адчуваў міжволі, але баяўся пустаты халоднай тых дзейсных формаў, чэрпаў з паражнечы і скардзіўся. 0 біч стары паэтаў, што ныюць, жаляцца, калі павінны па праву гаварыць на поўны голас; што вечна судзяць пра свае пачуцці, калі павінны іх у твор закласці; што лічаць усур’ёз дагэтуль, быццам журбу і радасць ведаюць сваю, а твора абавязак — толькі славіць ці гаыіць гэта вытанчанай рыфмай; яны — як хворыя, гавораць слёзна пра набалелае ў душы і целе, замест таго каб словам стаць суровым і ў слова боль і радасць пераплавіць, як будаўнік сабора, што ў каменне свае пачуцці ўкладвае — і ў творы сваім жывы навекі застаецца. Такі ратунак быў. Калі б хоць раз ты ўбачыў, як у верш заходзіць лёс, каб стаць, застаўшыся ў ім назаўсёды, падобным вобразам ці падабенствам, што раўназначны гэтаму партрэту у рамцы на сцяне, дзе продак твой падобны да цябе і не падобны — і вытрымаў бы ты. Але дарэмна і дробязна было б пра тое марыць, што не збылося. Нават цень дакору хай на цябе не падае. Усё, чым радуе жыццё, ідзе хутчэй за думкі і здагадкі уяўлення; ні дасачыць, ні ацаніць не здольны мы ўсіх праяваў нашага жыцця. He бойся, не саромейся, калі цябе крануць нябожчыкі знянацку, што колісь выстаялі да канца, калі жылі. (А што лічыць канцом?) Глядзі спакойна ў вочы ім, не бойся, што па табе жалоба наша можа у іх вачах цябе абвінаваціць, бо словы гучныя з часоў былых, калі сам твор відочны быў,— не нам! ПІто — перамога нам!? Перамаганне — ўсё! Рыльке, 1896 г. Шарж, зроблены сябрам паэта Эмілсм Орлікам. Першы справа — Рыльке. Рысунак Э. Орліка, ВЫБРАНЫЯ ВЕРШЫ (1897-1925) ТЫ ГАВАРЫЛЛ МНЕ, I СМУТНА... Ты гаварыла мне, і смутна журба таілася ў вачах — як спеў любові шматпакутнай: вось ён разліўся, воеь ледзь чутна самотнай нотаю ачах. Прайшлі гады, прыйшла і ўдача, у Лету кануў твой адчай — душа пяе, і сэрца скача, ды бачу я, што моўчкі плача і рвецца, рвецца ў родны краіі. 1897 СУТОННЕ КШГА ЗАЛАТАЯ... Сутонне — кніга залатая, аклад пурпурны. I з замка няспешна спражачку здымае мая халодная рука. Старонку першую чытаю, і шчырасць радуе мяне, з другою ціха засынаю і ўжо аб трэцяй мару ў сне. 1897 БАЮСЯ ЛЮДСКІХ Я ДАКЛАДНЫХ СЛОЎ...