Санеты. Трагедыі
Вільям Шэкспір
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 479с.
Мінск 1989
Выходзіць.
КАРОЛЬ
Хутчэй за ім; бяжыце, наглядайце, Каб выехаў яшчэ да ўсходу сонца. Хутчэй, хутчэй! Усё падрыхтавана.
Разенкранц і Г і льд энст э рн выходзяць.
О Англія! Калі шануеш ты Маю прыхільнасць і маю магутнасць (Каторых знакі на тваёй спіне, Бо не засох яшчэ рубец крывавы Ад дацкага мяча, і вольны страх твой Укленчыў перад намі),— ты уважыш Дзяржаўны наш загад. Мы прапануем, Як гэта ўсё адзначана ў лісце, Умерцвіць Гамлета. Зрабі нам гэта. Як трасца, як скула, ён тут лютуе. Будзь нам за доктара. Прэч, прэч заразу! I я адчую смак жыцця адразу.
Выходзіць.
Сцэна чацвёртая
Раўніна ў Даніі.
Уваходзяць Ф а рці нб рас, капітан і войска, маршыруючы.
ФАРЦІНБРАС
Ідзіце перадайце, капітан,
Прывет мой каралю; і далажыце, Што Фарцінбрас, паводле дамаўлення,
Жадае разам з войскам перайсці Праз Данію. Пункт збору вам вядомы. Калі ж ён мае ў нас патрэбу, мы Засведчым нашу вернасць асабіста. Так і скажыце.
КАПІТАН
Слухаюся, прынц.
ФАРЦІНБРАС
Наперад, крок павольны!
Фарцінбрас і войска выходзяць. Уваходзяць Г а млет, Р аз е нк ранц, Гільдэнстэрн ды іншыя.
ГАМЛЕТ
Чыё тут войска, капітан?
КАПІТАН
Нарвежца.
ГАМЛЕТ
А куды яно ідзе, Дазвольце запытаць?
КАШТАН
Ідзе на Польшчу. ГАМЛЕТ
А хто яго начальнік?
КАПІТАН
Фарцінбрас, Нарвежскі прынц.
ГАМЛЕТ
Скажыце, капітан, Мяркуеце ўсю Польшчу заваёўваць Ці толькі частку?
КАПІТАН
Сказаць па чыстай праўдзе, не зманіць, Ваюем за кавалачак зямлі, Карысці ў ім ніякай, толькі назва, Я б за яго не даў і трох чырвонцаў, Каб, скажам, у арэнду, дый прадаўшы, Паляк з Нарвежцам больш не атрымалі б.
ГАМЛЕТ
Тады вы пройдзеце туды свабодна,— Паляк вас пусціць.
КАПІТАН
He, там гарнізон.
ГАМЛЕТ
Дзве тысячы людзей і дваццаць тысяч Чырвонцаў, а не могуць развязаць Нікчэмнай спрэчкі. Вось яна — пухліна Багацця і спакою, скрыты рак, Які падточвае век чалавечы.— Бывайце, капітан, я вам удзячны.
КАПІТАН
Шчасліва заставацца.
Капітан выходзіць.
РАЗЕНКРАНЦ
Пойдзем, прынц. ГАМЛЕТ
Ідзіце, я вас зараз даганю.
Р азенкранц, Г і льд энст э рн ды інійыя выходзяць.
Усё абвінавачвае мяне, Куды ні глянь, усё да помсты кліча; Змаганне скрозь. А я? Што чалавек, Калі яго адзіная патрэба — Яда і сон?.. Бяздушны звер, і толькі. Той, хто стварыў нас з думкаю шырокай, Той, хто нам даў богападобны розум, He можа дапусціць, каб мы згнаілі Ўсё гэта без ужытку. Што са мною?
Ці я ўжо атупеў і памяць страціў, Сам зверам стаў, ці то паўзучы сум Ад крайняга жадання быць дакладным? He ведаю; але ў развагах гэтых На долю мудрасці — тры долі страху. Навошта жыць і паўтараць: зрабі, Калі ў цябе ёсць сіла, воля, сродкі — Зрабі без слоў. Уся зямля ўшчувае. Вось тут пратупала навала войск, I з ёю разам лёгкі, зграбны прынц, Якога дух, узняты прагай славы, Глядзіць бяспечна будучыні ў твар I выстаўляе кволае, жывое
На смерць, на рызыку, на авантуры За жменьку праху. Сапраўды вялікі Ідзе заўсёды да вялікай мэты, Але вялік і той, хто будзе біцца
Насмерць за дробязь, калі гонар кліча. А я стаю. Забіты бацька мой, Зняслаўленая маці, абурэнне Крыві і розуму мяне штурхаюць, А я стаю і сплю. О ганьба! Бачу На полі смерці дваццаць тысяч душ, Якія праз капрыз, за водбліск славы Кладуцца у магілы, як у ложак; Змагаюцца за месца, на якім Няма дзе разгарнуцца, нельга нават Ахвяры пахаваць як след. Цяпер Альбо нальецца кроўю мой намер, Альбо я пракляну сябе.
( Выходзіць.)
Сцэна пятая
Эльсінор. Пакой у замку.
Уваходзяць каралева, Г а рыцыо і прыд ворны.
КАРАЛЕВА
...He буду з ёю гаварыць.
ПРЫДВОРНЫ
Калі ж бо просіцца. Яна такая Бездапаможная, зусім вар’ятка.
КАРАЛЕВА
А што ёй трэба?
ПРЫДВОРНЫ
Бацьку ўспамінае;
Гаворыць, што на свеце многа фальшу, Ўздыхае часта, б’е сябе у грудзі, I абы чуць, распальваецца гневам;
Яе гаворка — цёмныя намёкі,
Набор няскладных крыкаў, тым не менш Народ сабраўся, слухае, тлумачыць, Знаходзячы ў вар’яцкай блытаніне Сугучнае сваім уласным думкам;
Яе ж кіўкі, падморгванні і жэсты Падвойваюць цікавасць, можна думаць,
Хоць гэта і няпэўна і няясна, Але тут крыецца жахлівы сэнс.
ГАРАЦЫО
Пагаварыць патрэбна, бо яна
Пасеяць можа безліч крыватолкаў Сярод ліхіх людзей.
КАРАЛЕВА
Няхай увойдзе.
Прыдворны выходзіць.
(Убок.)
Грэх цісне мне душу, ірве на часці: Здаецца, набліжаецца няшчасце.
Хацела б утаіць віну маю, Але сама міжвольна выдаю.
Вяртаецца прыдворны з Афеліяй.
АФЕЛІЯ
Ці тут прыгожая царыца Даніі?
КАРАЛЕВА
Чаго табе, Афелія?
АФЕЛІЯ
(спявае)
Як пазнаць, хто мілы ваш?
Мой мілы — пілігрым:
Капялюш і доўгі кій, Сандалі на ім.
КАРАЛЕВА
Што ты спяваеш, мілае дзіця?
АФЕЛІЯ
Маўчыце, не перабівайце.
( Спявае.)
Панна, панна, ён памёр,
У магілу лёг:
На магіле той трава,
Камень каля ног...
Ага!
КАРАЛЕВА
Афелія!
АФЕЛІЯ
Маўчыце, не перабівайце.
(Спявае.)
Саван бел, як белы снег...
Уваходзіць кароль.
KAPAЛEBA
Мой друг, ты бачыш?
АФЕЛІЯ
(спявае)
У вянку ляжыць.
Толькі панны не было
Плакаць і тужыць.
КАРОЛЬ
Як маешся, дзіця маё?
АФЕЛІЯ
Добра, дзякуй богу. Людзі кажуць, што сава была дачкой пекара. Божа мой, божа, мы ведаем, хто мы, але не ведаем, што з намі будзе. Хлеб-соль вам!
КАРОЛЬ
( убок)
Намёк на бацьку.
АФЕЛІЯ
Калі ласка, не будзем пра гэта гаварыць, але, калі ў вас запытаюцца, што гэта значыць, адказвайце так:
( Спявае.)
Вось Валянцінаў дзень настаў,
Дзень добры! — я твая,
I Валянцінай пад акном
Цябе чакаю я.
Ён запрасіў яе ў пакой,
Дзяўчыне вельмі рад.
Яна ўвайшла, але пайшла
Нячэснаю назад.
КАРАЛЕВА
О мілая Афелія!
АФЕЛІЯ
Ага, бачыце! He трэба ніякіх прысяг, я зараз скончу.
(Спявае.)
О, гора мне, о, ліха мне,
I што ж ён нарабіў!
Што ні хлапец — адзін канец:
Дзяўчыну загубіў.
Ты ж мне казаў, ты ж прысягаў:
Вяселле будзе ў нас.
Ён адказвае: «Клянуся сонцам, я б узяў цябе замуж, каб ты не валялася са мною ў пасцелі».— Ага!
КАРОЛЬ
Даўно яна такая?
АФЕЛІЯ
Спадзяюся, што гэта к лепшаму. Трэба цярпець. Але я не магу не плакаць, калі ўспомню, што яго палажылі ў халодную зямлю. Мой брат павінен гэта ведаць, дзякуй вам, што вы мне нараілі.— Падайце мой фаэтон! — Дабранач, мілыя людзі. Дабранач. Дабранач.
Выходзіць.
КАРОЛЬ
Будзь ласкаў, выйдзі і прыглядзі за ёю.
Гарацыо выходзіць.
Вось умярцвенне розуму ад гора; Крыніца — гібель бацькі. Ах, Гертруда, Гертруда, ліха не ідзе ўраздроб, А батальёнамі. Памёр Палоній;
Галоўны звадыяш і пачынальнік, Наш любы пасынак пакінуў нас; Народ узбаламучан, наракае I строіць нездаровыя здагадкі Наконт забойства. Дрэнна мы зрабілі, Што шыта-крыта справілі хаўтуры. Афелія-сіротка звар’яцела, Згубіла светач мыслі, без якога Мы толькі лялькі ці звяры. Нарэшце, I гэта рэшта вартая ўсяго, Лаэрт таемна з Францыі вярнуўся, Узрушаны блукае чорнай хмарай, Збірае чуткі пра забойства бацькі Пад пошасныя брэхі шаптуноў; Паколькі ж матар’ялу малавата, To падазронасць кінецца на нас, I ганьбаваць пачнуць персону нашу 3 канца ў канец. О любая Гертруда, Ўсё гэта, як шрапнель, па ўсёй краіне Рыхтуе смерць маю.
Шум за сцэнай.
КАРАЛЕВА
О божа, што там?
Уваходзіць другі прыдворны.
КАРОЛЬ
Дзе мае швейцарцы?
Нікога не ўпускаць. Што там такое? ПРЫДВОРНЫ
Ратуйцеся, ўладар!
Сам акіян, заліўшы берагі,
He пажырае так імпэтна дол,
Як малады Лаэрт з мяцежнай зграяй Змятае варту! Чэрнь ідзе за ім.
I, нібы толькі што пачаўся свет, Стаптаны звычаі, забыта даўнасць — Апора і сцвярджэнне слоў і дзей, Яны крычаць: «Лаэрта абіраем, Лаэрт — кароль!» Ляцяць угору шапкі, Лес рук і пошчак аж да неба ўзвіўся: «Лаэрт — кароль! Лаэрта каралём!» КАРАЛЕВА
Бач, як заяхкалі, на след узбегшы;
А не даждалі, дацкія сабакі!
КАРОЛЬ
Ўзламаны дзверы.
Уваходзіць Лаэрт, узброены; за ім д атчане.
ЛАЭРТ
Дзе той кароль? Чакайце, не ўваходзьце. ДАТЧАНЕ
Пусціце нас.
ЛАЭРТ
Кажу вам, прэч. Я сам. ДАТЧАНЕ
Мы пачакаем.
Выходзяць за дзверы.
ЛАЭРТ
Дзякуй. Стаць на варце.
Ты, пакасны кароль, аддай мне бацьку. КАРАЛЕВА
Спакойна, друг.
ЛАЭРТ
Калі ва мне ёсць кропля Крыві спакойнай,— я не бацькаў сын: Няхай тады мой бацька рогі носіць, А маці на чале бязгрэшным Кляймо блудніцы.
КАРОЛЬ
Што з табой, Лаэрт? Чаго ты ўзбунтаваўся, як гігант? — Няхай ідзе; Гертруда, не пужайся, Асоба караля недатыкальна, Над ёю бог і здрада не памкнецца Падняць руку сляпую.— Што з табою? Чым ты распален? — He трымай яго, Гертруда.— Што нам скажаш?
ЛАЭРТ
Дзе мой бацька?
КАРОЛЬ
Памёр.
КАРАЛЕВА
Але кароль тут ні пры чым, КАРОЛЬ
Няхай пра ўсё пытае.
ЛАЭРТ
Як памёр?
Чмуціць я не дазволю, ў зман не дамся. Васальства к чорту! Абавязкі к чорту!
У пекла к чорту веру і сумленне!
Я не баюся кары. Заяўляю:
Мне напляваць на той свет і на гэты, Што мае быць, то будзе. Я адпомшчу За бацьку поўнасцю.
КАРОЛЬ
Ніхто не кажа, Хто можа затрымаць цябе?
ЛАЭРТ
Ніхто. Я сам. Мая дыктуе воля.
А што да сродкаў — я іх скарыстаю, 3 малым даб’юся многага.
КАРОЛЬ
Лаэрт, Калі жадаеш ты праўдзівых вестак Аб смерці дарагога твайго бацькі, Няўжо ты будзеш помсціць без разбору, Зграбаць у кучу ворагаў і блізкіх, Абы-каго?
ЛАЭРТ
He, ворагаў адных.
КАРОЛЬ
А ты іх хочаш ведаць?
ЛАЭРТ
Сяброў яго і прыяцеляў нашых
Я абдыму магутнымі рукамі
I, як самаахвярны пелікан, Аддам ім кроў сваю.
КАРОЛЬ
0, ты гаворыш Як добры сын, як дваранін сапраўдны. Што я не вінаваты ў гэтай смерці I ў смутку сам душой за ўсё хварэю,— Павінна ў мыслі увайсці твае, Як сонца ў вочы.
ДАТЧАНЕ
(за сцэнай)
Хай ідзе, пусціце.
ЛАЭРТ
Што там за шум?
Уваходзіць Афелія.
Агонь, спалі мяне!
О слёзы, перасоленыя горам, Заліце вочы мне, каб я не бачыў! Клянуся небам, за тваё вар’яцтва Я так сышчу, што дрогнуць шалі праўды I стрэлка перацягне у мой бок.
О ружа майская, мая дзяўчына, Дзіця, сястра, Афелія мая!
О неба, ці ж дзявочы светлы розум Згасае так жа, як згасае старасць? Якою шчырай можа быць прыхільнасць! Свой самы лепшы, самы дзіўны дар Яна навекі аддала таму, Каго любіла.
АФЕЛІЯ
(спявае)
У труне ляжыць ён непакрыты,— Цім, цім, ці-ра-рым, весялей! Слёзы горкія над ім праліты... Бывай, мой голуб.
ЛАЭРТ
Каб мела розум ты і гаварыла:
Адпомсці, брат,— лягчэй бы мне было.
АФЕЛІЯ
Вам трэба спяваць: «Цім, цім, ці-ра-рым, весялей».
Каб сюды калаўрот, вось бы круціўся! Злодзей цівун украў дачку ў свайго гаспадара.
КНІГІ ОНЛАЙН
