Сфагнум
Віктар Марціновіч
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 320с.
Мінск 2013
Рука Серага са шклянкай пачала падрыгваць, баба Люба падтрымала яго пад локаць, паказваючы, што важна не рас- плёскваць ваду. Калі замова была скончаная, пацыент ад- назначна адчуў сябе куды больш здаровым чалавекам, чым падчас працэдуры з гэтым нерухомым стаяннем на адным месцы, з жахлівым бубненнем шаптухі. Жанчына акунула пальцы ў шклянку і апырскала валасы Серага.
- Зара лі са шклянкі на зямлю, - загадала яна.
- Усё ліць? - удакладніў ён.
- Усё. Яна ў зямлю подзе, усё гаўно з сабою ўнясе.
Серы паслухмяна выліў загавораную ваду на зямлю, тая з бурбалкамі знікла між сцяблінаў збуцвелага парэю. Ён кра- нуў валасы. Вузлы не разблыталіся, але скура на патыліцы і цемені свярбела менш - магчыма, што й проста праз доўгае стаянне, бо цяпер свярбелі ўжо спіна, ногі і рукі. Ён паднёс далопь да твару, закусіў губу: пальцы захоўвалі ландышавы водар той, каму ён зранку дапамагаў зашпільваць станік.
РАЗДЗЕЛ 16
Выхухалеў піў гарбату, прыхіліўшыся лбом да аконнага шкла ў сваім кабінеце. Яму было цяжка пасля ўчарашняга рандэву ў старшыні раённага выканкама: пад пупком вару- шыўся клубок змеяў, яго калаціла, як ад грыпу, а на гала- ве сядзеў міліцэйскі шлем цяжкога пахмелля: Выхухалеву было няўтульна ва ўласным чэрапе. 3 унутранай нематой ён сузіраў яліну, што стаяла ля ўваходу ў РАУС, якую ён жа дапамагаў саджаць падчас суботніка шмат-шмат гадоў таму. Выкапанае леснікамі дрэва прывезлі з-пад Буды на трактары. I вось ялінка, якая нарадзілася ў лесе, у лесе ж і расла, тырчыць цяпер пад вокнамі глускай міліцыі. I нібы тая ж самая ялінка, што ў лесе калісьці расла, але там яе мог напаткаць зусім іншы лёс: галінамі яна была б больш разлапістай, а ростам - вышэйшай. Павольныя, афарбава- ныя абстынентнай ліхаманкай думкі Выхухалева скіравалі- ся далей, і ён падумаў пра насенне, што выпадае з шышак гэтай яліны і нараджае новыя елачкі. I пра тое, ці парасткі з гэтага насення - сапраўды працяг мацярынскага дрэва альбо штосьці новае. I пра тое, што рассаджаны фізаліс ці фікус ніколі не паведаміць іншаму фізалісу ці фікусу, што ён - непаўторная асоба. I што ў гэтым сакрэт неўміручасці раслін, якія ўсе разам ці паасобку - проста елка ці проста фікус. I што людзі, быць можа, таксама бессмяротныя, але ім трэба перастаць выё... На гэтай складанай, але абнадзей- лівай фразе з унутранага маналогу Выхухалева дзверы яго- нага кабінета адчыніліся і сяржант Андруша ўвёў рэдактара раённай газеты Пятровіча. Пятровіч паводзіўся спакойна - яму нават не давялося начэпліваць кайданкі. Асцярожна сеў на край крэсла - дапускаючы, што яно можа выскачыць з-пад яго і пачаць лупцаваць па спіне. Ён ветліва глядзеў на Выхухалева.
Выхухалеў не спяшаўся. Гарбата «Ліптан» з пакеціка давала багаты колер, напаўняючы кабінет мяккім водарам свежаабчасанага палена. Міліцыянт ведаў, што вось гэтак, ля акна са шклянкай гарбаты ў латунным падшклянку
«Беларускай чыгунцы 125 гадоў», ён чымсьці нагадвае Іосіфа Сталіна. Іосіфа Сталіна Выхухалеў любіў як чалавека, у яко- га, можа, і меліся нейкія перагіны праз тое, што грузін, але ж - краіна праклала БАМ і паляцела ў космас. Выхухалеў яшчэ раз ацаніў пейзаж з акна - елка, плошча, маляўнічая тумба «3 Новым годам!», на якой воўк з мультфільма «Ну, погодй!» танчыў з прыбраным у строй снягуркі зайцам, а на дварэ ж - ліпень. Моташна было Выхухалеву.
- Як думаеш, Пятровіч, навошта мы жывём? - спытаў ён арыштанта.
- Для таго, каб пакутаваць, - паціснуў той плячыма. - Дакладней, адны - каб пакутаваць, а іншыя - каб катаваць.
- Яно, разумееш... Чалавек ён - як елка ці фіза- ліс, - паспрабаваў сфармуляваць сваю складаную думку Выхухалеў. - Расце, расце, размнажаецца, сямейства пус- кае, а ўсё адно і тое ж. 3 года ў год. Вунь, плакат «3 Новым годам!» ніяк не здымуць. А ліпень, між іншага.
- Таварыш начальнік, давайце допыт ужо пачынаць, - неспакойна закруціўся на крэсле Пятровіч. Ён не мог зра- зумець, навошта яго выклікалі.
- Як умовы ўтрымання? Скаргаў няма? - пацікавіўся міліцыянт.
- Ёсць, - спахмурнеў Пятровіч. - А сэнсу? Вы што- небудзь апроч селядца і гнілой капусты даваць асуджаным можаце? Бардак.
Выхухалеў, уздыхнуўшы, адкрыў шуфлядку і дастаў са стоса аркуш з тэкстам, надрукаваным офісным італікам. Шрыфтом паперка нагадвала візітоўку з двума доўгімі ну- марамі тэлефонаў, але без імёнаў.
- Што гэта? - спытаў Пятровіч.
- Першы тэлефон - Страсбургскі суд па правах чалавека. Другі - Гаагскі трыбунал. Пазвані, паскардзься на мяне, - ён змрочна хіхікнуў. - Можаш ім заадно пра селядзец рас- казаць. Яны там усіх выслухоўваюць.
Пятровіч хмыкнуў, хацеў пакпіць з гэтага, але прыкусіў язык - мяркуючы па ўсім, нямала разваг і перажыванняў наведала яго ў камеры.
- Больш бузіць не будзеш? - строга спытаў Выхухалеў.
- Дык я ж і не бузіў нібыта, - Пятровіч не столькі спра- чаўся, колькі выказваў здзіўленне.
- Ну вось, нанава пачынаеш, - нахмурыўся міліцы- янт. - Суд сабраў доказы, апытаў сведкаў, вызначыў віну. А ты - «не бузіў», «не бузіў»... Яшчэ скажы, матам не ла- яўся. I рукамі не размахваў.
Пятровіч зноў хмыкнуў, але вырашыў рота не раскры- ваць.
- Дык будзеш бузіць? - перапытаў міліцыянт.
- He буду, - напаўголаса сказаў Пятровіч.
- Ну вось, добра. Будзем лічыць, што ты на шляху да выпраўлення. Выпусцім раней за тэрмін. Толькі справа ў нас з табой адна засталася. У межах следчых дзеянняў, - ён працягнуў Пятровічу аркуш з надрукаваным на машынцы тэкстам. - Подпіс пакінь.
- А што гэта?
- Гэта падпіска аб нераспаўсюджванні звестак, што зра- біліся табе вядомыя па справе забойства ў Малінаве, - па- тлумачыў Выхухалеў.
- А якія звесткі мне вядомыя па справе забойства ў Малінаве? - удакладніў Пятровіч.
- Усе звесткі, Пятровіч. Наогул усе. Наша з табой размова. Пытанні мае, адказы твае. Што ты казаў, не казаў. Усё, Пятровіч. Хоць слова дзе надрукуеш - падпіска аку- рат пра гэта.
- Дык а што я даведаўся? Я наогул нічога не даведаўся.
- Вось, нічога і не кажы.
- He, Выхухалеў, - насцярожыўся Пятровіч, - Гэта неяк небяспечна. Я без адваката падпісваць не буду.
- Кепска, Пятровіч, - пахітаў цяжкой галавой маёр, - А казаў, бузіць не будзеш. Насустрач табе пайшлі, а ты - са следствам не супрацоўнічаеш, на просьбы, нават самыя дробныя, ветліва выказаныя, зноў пачынаеш лаяцца матам і размахваць рукамі. Расчараваны я табой. Хоць, здавалася б, і асаблівых надзей не ўскладаў.
Пятровіч зразумеў, што яго вось-вось зноў адвядуць у камеру, і ўзяў асадку.
- He хочаш - не падпісвай, - падбадзёрыў яго Выхухалеў. - Мне - усё адно. Ты, галоўнае, матам не лайся ў гэтых сценах. Гэта ж святыя сцены, - ён кіўнуў на партрэт Дзяржынскага, які вісеў побач з шафай. - Ты ўлічы адно. Згодна з нашым крымінальным кодэксам у выпадку адмо- вы падпісаць падпіску аб нераспаўсюджванні адказнасць за распаўсюджванне ўсё адно ўскладаецца. Тэрміну даўнасці такія справы не маюць. Таму падпісвай давай.
Пятровіч пакінуў хуткі росчырк у дакуменце.
- Малайца. Усё. Можаш быць вольны. Пропуск Андрушу пакажаш, - Выхухалеў працягнуў рэдактару дакумент, які патрабаваўся для выхаду з будынка. - Газетку сваю давай друкуй, камп’ютары ўжо вярнулі. A то без тэлепраграмы горад пакінуў.
Пятровіч кіўнуў і выскачыў з кабінета. Яго грызла думка пра сочнік з тварагом - за апошнія некалькі сутак, праведзе- ныя на размочаным у вадзе хлебе, капусце з пахам памый- нага вядра і селядцы, ад якога пакутліва хацелася піць па начах, сочнік з тварагом стаўся навязлівай ідэяй.
Застаўшыся на самоце, Выхухалеў выцягнуў мабільны тэлефон і націснуў на кнопку выкліку. Чакаючы адказу, ён зрабіў яшчэ глыток гарбаты. Этыкетка пакеціка, што боў- таўся на дне шклянкі, лезла яму ў вочы.
- Усё, выпусціў гэтага, - сказаў ён у слухаўку. - He, маўчаць будзе жалезна. Так, падпісаў! He, ну вядома, павы- пеіідрываўся. Але падпісаў. Дужа пагражаць не давялося. Ён ужо з разуменнем. Ну, а што вы хочаце? Такая школа жыцця! Большасці трое сутак хапае, у закрытцы. Каго? Глускіх у Дакольку накіравалі? Нашых? Ха-ха! I што, шука- лі? Шукалі пісталет? Што, у касцюмах? У касцюмах нават палезлі? Во дурні! Ну так, расслабіліся: адкацікі, камерсан- цікі, лазня, гарэлка, шлюхі, а аператыўнай працы не шоха- лі. Усе на Проніных выдаюць, а трупака ні разу ў мяшок не пхалі, ну! I што? Дно рукамі прамацвалі? Тры дні? Вось, добра! Прыемна чуць, Сяргей Макаравіч! Кожны камень
паднялі, так? Ай, малайцы! I нічога, так? I куды ж гэты піс- талет падзеўся з ракі? Ха-ха! Злачынца выкінуў, а пудзелі гэтыя не адшукалі! Ха-ха! Вось загадка, так? Ну, зразумела, што на плынь наракаюць. На што ім яшчэ наракаць! Вы ім спагнанне накладзіце! Абвінавачаны? А што абвінавачаны? Усё нармальна абвінавачаны! Раскайваецца чыстасардэчна. Я яго да сямёры падрыхтаваў, Валька праз два тыдні суд прызначыла... Скажыце, - вымавіў Выхухалеў іншым то- нам, крыху цішэй, - можа, я ўжо заеду? Справу хутка за- крыем, Кабанаў сядзіць, Пятровіч маўчыць. Давайце, можа, заеду? А? Што? Сядзець чакаць? Зразумеў. Зразумеў. Буду чакаць. Да сустрэчы.
Ён зноў падышоў да акна і дакрануўся ілбом да шкла. Заплюшчыў вочы. Уявіў сябе елкай, якая ніколі не па- мрэ, бо знойдзе працяг у іншых елках - гэткіх жа, як яна. Расплюшчыў вочы. Пабачыў безвыходнасць плош- чы, некалькі аднолькавых прастакутных будынкаў, тумбу «3 Новым годам!», гараджан, што бадзяліся без справы, якім нібы ног бракавала, каб знікнуць з поля зроку і наогул з гэтага горада, некалькіх падлеткаў, што кідалі адназнач- на пагардлівыя позіркі ў бок будынка міліцыі, мутнаватае неба, цяжкое паветра, прастору, пазбаўленую святла і ценяў, яскравасці і кантрасту, плоскую, плоскую, плоскую. Ён зра- зумеў, што яму не хочацца не паміраць.
РАЗДЗЕЛ 17
Жыхары вёскі Буда Глускага раёна Магілёўскай вобласці, калі яшчэ не ператварыліся ў пагорачкі на цвінтары, зася- роджаныя твары на магільных фотаздымках і няяўныя по- стаці, што праступаюць у густой смузе, вызначалі надыход трэцяй гадзіны дня наступным чынам. Сонечным днём яны ставалі спінай да свяціла і вымяралі ў кроках уласны цень. Калі даўжыня ценю вычэрпвалася трыма крокамі звычай- най, звыклай для іх хады, гэта значыла, што ў вёсцы Буда Глускага раёна надыходзіла трэцяя гадзіна дня. Для тых вяскоўцаў, хто быў на нагах ад світання, гэты час сімвалі- заваў магчымасць перапыніць цяжкую працу ды прылегчы дзе-небудзь у цені для кароткага сну. Прачнуўшыся па сы- ходзе ценю, яны завяршалі пачатае зранку, аўтаматычна, без апетыту вячэралі і клаліся чакаць наступнага світання, якое пакліча да працы аж на зрыў жылаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
