Сфагнум
Віктар Марціновіч
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 320с.
Мінск 2013
- Зразумеў, Сяргей Макаравіч. Ужо можна?
- Можна, Выхухалеў.
- У мяне дома ляжыць. Дома ў мяне, не з сабой. Дык я паеду ў абедзенны перапынак дадому і - адразу да вас.
- Едзь тады на фазэнду маю. У асабняк.
- У першы ці другі?
- У той, які за горадам.
- Зразумеў, Сяргей Макаравіч.
Выхухалеў ветліва пакланіўся, не памятаючы, што су- размоўца яго не бачыць.
- Буду чакаць.
- Мне пазваніць?
- He, можаш не званіць.
- Дык а мне ўсё браць? Ці як?
- Бяры ўсё. У мяне падзелім.
- Ясна! Буду!
На імгненне ў галаве міліцыянта прамільгнула ідэя: а ці не аддаць абсалютна ўсё? Што, калі не пакінуць сабе ні капсйкі? Паказаць. што ён мае гонар і што наогул. Але Выхухалеў - строгі, рацыянальны Выхухалеў, пад прыгнётам якога ду- шэўпы, вясёлы і здатны да неразважлівасці Выхухалеў жыў апошнія дваццаць гадоў, - гаркнуў: «Выхухалеў, не дуры! Возьмеш сваю долю і скажаш “дзякуй”!»
РАЗДЗЕЛ 26
Шульга выйшаў развітацца з дваром свайго дзяцінства. Прайшоўся па сцежцы, якая вядзе да хлява, стопкі, курат- ніка. Залез на бурклівую лесвіцу, якая вядзе на гарышча над паветкай: штурхнуў дзверцы, тыя аселі на прагнілых завесах і праваліліся ўсярэдзіну. На гарышчы, засланым саломай, грувасцілася старажытная прасліца, ля ўваходу ля- жала рассохлае і трэснутае верацяно - прадмет з чароўных казак пра зачараваных прыгажуняў. Ён прысеў, упёршыся нагамі ў лесвіцу, і паглядзеў удалечыню - на не сапсаваны шматпавярхоўкамі першародны небакрай, старажытны, як мора. Туды, прэч, да неба, цягнуліся палі, гарызонт разраза- лі грывы далёкіх, як сон, лясоў. Гарызонт ні на каліўца не змяніўся з тых часоў, як Шульга курыў тут першую ў сваім жыцці цыгарэту, скрадзеную з дзедавай курткі.
Ён паглядзеў на хату. Дом будзе стаяць яшчэ гадоў двац- цаць. Першы час не будзе заўважна, што ён закінуты, але по- тым праз нятопленую печ, праз волкасць, прагніюць стрэхі, праваляцца бэлькі даху. Палопаецца шыфер, ягоныя лісты раскідае вецер. Фотаздымкі продкаў, шпалеры, стол, за якім яны з Хамяком і Серым гулялі ў карты на фофаны, пачнуць заліваць чэрвеньскія дажджы, ахутваць вераснёўскія туманы. Потым асядзе падмурак, падарвуцца маснічыны. Бярвенне на сценах страціць сваю сіметрычнасць - шыбы лопнуць, зляцяць ліштвы і аканіцы. Праязджаючы паблізу, кіроўцы будуць меланхалічна думаць пра тое, што вось стаяць руі- ны, а ў іх хтосьці раней жыў. А ў іх ён, Шульга, жыў! У іх Серы жыў. I Хамяк. I гэта было не сто гадоў таму, а нядаў- на, так нядаўна, што руку працягні - дакранешся да гэтага ўчора. Потым, адно бервяно за другім, паваляцца сцены. Усё ператворыцца - у поле, у дзёран, у гарызонт. У мора зямлі. У нішто.
Шульга спусціўся з лесвіцы і - перш, чым назаўжды зачыніць за сабой веснічкі, крануў далонню масіўныя бяр- вёны хаты. Яны былі цёплыя і наздраватыя: дом нібыта ўсё яшчэ дыхаў, усё яшчэ не пакідаў надзеі жыць. Маладзён
пагладзіў пасмы высахлага сфагнуму, які тырчэў са шчылін. Да сустрэчы. Бывай.
Ён перайшоў праз вулачку і пастукаўся да бабы Любы. Спахапіўся: свае не стукаюць. Увайшоў, гучна тупаючы нага- мі ў сенцах, паказваючы, што ідуць госці. Баба Люба сядзе- ла на канапе, пад партрэтамі родных. Яна глядзела проста перад сабой - нібы памяць падказвала ёй столькі цікавага, што аніякая газета, аніякі тэлевізар не былі патрэбныя. Хто яе пахавае, калі прыйдзе час? Грыня Люлька? А хто паха- вае Грыню?
- Як ваша здароўе? - пацікавіўся ён. Але вясковая кабета вырашыла не падтрымліваць гулыіі ў абмен ветлівасцямі.
- У дарогу сабраўся? - удакладніла баба Люба.
- Сабраўся, - пацвердзіў Шульга і сеў побач з жанчы- най. Ён згадаў, што пра тых, хто памірае, тут, у Будзе, казалі менавіта так: «сабраўся ў дарогу». Калі дзед злёг з інсультам і не прыходзіў у прытомнасць, пра яго казалі: «сабраўся ў дарогу». Калі ён памёр, сказалі: «пайшоў». Смерці не існуе. Ёсць толькі падарожжа, у якое ты сыходзіш, развітваючыся з усімі, каго любіў.
- He выйшла ў цябе тут нічога, - пахітала галавой баба Люба. - Друга страціў. Грошай не знайшоў.
- Значыць, не маё, - усміхнуўся Шульга.
- Я табе аладак напякла, - сказала жанчына і кіўнула на даматканы скрутак, які ляжаў на стале. - Паясі ў дарозе.
- Дзякуй, баба Люба.
- Сяння чацвер. У пяць будзе машына з камволю ісці. Можаш пад’ехаць.
Шульга ўсміхнуўся: зноў камволь. Яна перажагнала яго складаным крыжам і пацалавала - у лоб, у шчокі і зноў у лоб. I памахала рукой, не ўстаючы - так, быццам іх падзяля- ла рака або ён ужо сядзеў у машыне і, прытуліўшыся ілбом да шкла, глядзеў на тое, як аддаляецца яе фігура. Ён кіўнуў і выйшаў. На ганку агледзеўся вакол, заўважыў некранутае жытняе поле за вёскай і пакрочыў да яго. У яго заставалася яшчэ адна справа.
Можпа было, вядома, скласці букет з канюшыны, пад- белу, лаванды, скрыпеню і іншых палявых траваў. Але ў Шульгі была лепшая ідэя. Шукаць валошкі сярод густой сцяны жыта даволі проста. Трэба, адышоўпіы крыху ўглыб, рассоўваць сухія шумныя сцябліны з пераспелымі каласка- мі і ўважліва глядзець пад ногі. Кветкі трапляюцца рэдка і растуць часцей за ўсё па адной.
Драцяныя ножкі валошак былі пруткія, і вырываць даводзілася дзвюма рукамі, прытрымліваючы ля кара- нёў. Пялёсткі - тонкія і трапяткія, як крылцы мятліка. Здавалася, калі заціснуць іх паміж пальцамі, яны, як ка- пусны бялян ці як паўлінава вока, пакінуць свой пылок на скуры. Калі букет зрабіўся вялікім, здаля магло падацца, што ў Шульгі поўныя далоні сініх экзатычных матылькоў.
Ён скажа ёй: «Добры дзень, мілая». I абдыме. Хоць не, так занадта пафасна. Проста - «прывітанне». I паглядзіць у вочы. I без усяго гэтага блазнавання з даставаннем букета з-за пазухі. Валошкі будуць у яго ў руцэ. Ён скажа «прыві- танне», працяпіе валошкі і абдыме. Далікатна, ледзь дакра- наючыся таліі, плячэй. «Прывітанне». I ўсё. «Прывітанне» - лепей за «добры дзень, мілая».
Шульга ішоў па парэпаным асфальце памерлай вёскі з пучком пранізліва-сініх валошак. Калі дом жывы да таго часу, пакуль у яго ёсць гаспадар, населены пункт - сяло, вёска, хутар - жывы, пакуль хоць бы адзін мужчына дорыць там кветкі жанчыне. Ззаду засталіся руіны клуба з прывіднай бібліятэкай, хата Грыні, закінуты дом з пакінутым гняздом бусла на даху.
Ён скажа ёй, што аднойчы ён абавязкова вернецца. Хоць не. Як бы ні было. Як бы сумна, бля, пі было. He трэба хлусіць. Хлусіць не трэба. Замест гэтага ён проста абдыме. Скажа «прывітанне» і абдыме, выбачаючыся - і за тое, што не вярнуўся, і за тое, што не вернецца. Так, не вернецца. Абдыме і - перш чым развітацца і крануць вуснамі шчаку, вымавіць: «Людзі не расстаюцца назаўжды». Бо людзі ніко- лі не расстаюцца назаўжды. Сустрэнуцца. Некалі абавязко- ва сустрэнуцца. I - хай не чакае. He варта яго чакаць. Ён
не варты. I яму не варта. Ён забудзе яе. Вось так, бля, так. Забудзе, бо нават калі застанецца жывы - жыццё ў яго будзе зусім іншае. Але - людзі ніко. іі не расстаюцца назаўжды.
Шульга падышоў да Насцёнінага двара і ціха адчыніў веснічкі. Выцер вочы тыльным бокам далоні. Усміхнуўся - проста і шчыра. Развітвацца лепш з усмешкай на твары. Ён заўважыў, што на дзвярах вісіць клямка. Без замка. Гэта азначае, што гаспадара дома няма, але ён недзе паблізу. Яго можна даклікацца, калі пакрычаць як след. Шульга моўчкі сунуў валошкі ў пятлю клямкі. Так усё зразумела. Зразумела без словаў. Людзі не расстаюцца назаўжды. I гэтая фраза - у кожнай валошцы.
На дарозе яго амаль адразу падабрала папутка.
РАЗДЗЕЛ 27
Набліжалася восень. Усё навокал было зялёнае, яшчэ не скончыўся жнівень, але неба над Глускам зрабілася болып празрыстым, бяздомныя сабакі - больш задуменнымі, a просьбы алкашоў даць ім грошай на чарніла - больш паэтыч- нымі. Дворнік «ГлускЖылКамунБуда» Вырычаў Мікалай падмятаў ходнік вакол клёна, пад якім сабраўся цэлы пар- ламент старых, якія гандлявалі кукурузай. Прыбраўшы пля- цоўку ад апалага лісця, дворнік Вырычаў Мікалай разважаў так: вось учора ён прыбіраў жоўтае лісце. Пазаўчора прыбі- раў. Сёння прысвяціў гэтаму ўвесь ранак. А заўтра ён хацеў бы ўзяць выходны і не месці тратуар - хаця б вакол гэтага клёна. Таму, азірнуўшыся па баках і пераканаўшыся, што яго непасрэднага начальства з «ГлускЖылКамунБуда» не відаць, дворнік Вырычаў Мікалай абхапіў ствол клёна і пачаў яго трэсці. 3 кароны дрэва пасыпалася рубінавае і вохрыстае лісце, добра абсыпаўшы старых, кукурузу, тратуар. «Заўтра б апала, а так сёння прыбяру», патлумачыў дворнік старым і свайму сумленню, узяўшыся за мятлу. Ён быў адзіным дворнікам у свеце, які працаваў з апярэджаннем смецця.
На супрацьлеглым баку вуліцы стаяла парачка: укормле- ны, як мадона на карціне Тыцыяна, маладзён і хударлявая, віхлявая і ўшчэнт закаханая ў свайго абранніка дзяўчына. Маладзёна аздаблялі доўгія валасы, якія ён зрэдчас велічна папраўляў. 3 яго тырчэлі нават бакенбарды.
- Вось не ведаю, якую ўзяць, ~ разважаў ён услых.
- Вазьмі вараную, - прапанавала ягоная спадарожні- ца. - Зараз адразу і з’ямо.
- Вараная ўдвая даражэйшая, - растлумачыў маладзён.
- Дык вазьмі чатыры пачаткі сырой. Дома зварым.
Юнак задумаўся. Выпнуўшы свае сакавітыя вусны, ён круціў грывай. Магчыма, ён быў музыкам і граў вечарамі ў сутарэнні на гітары, пераймаючы якую-небудзь модную дзесяць гадоў таму групу. Інакш не зразумець прыроды ка- хання, што струменіла з вачэй дзяўчыны. Зрэшты, прыроды
жаночага кахання вельмі часта не зразумець, таму не будзем і спрабаваць.
- He. Пагадзіся, хочацца вось цяпер, - выціснуў ён. - Цяпер бы яе так хрась - і з’есці.
- Тады давай вараную возьмем, зайка, - гладзіла яго па валасах дзяўчына.
- Але яна, па-першае, даражэйшая, а па-другое, што мы, як калгаснікі будзем? Ісці, есці.
- Навошта ісці? - дзяўчына пачасала нос аб грудзі свайго спадарожніка. Грудзі акурат недзе ў месцы часання плаўна пераходзілі ў жывот. - Мы вунь у скверыку сядзем.
- Тым больш. У скверыку. Як калгаснікі. Кукурузай ду- шыцца.
Малады чалавек паправіў валасы і паглядзеў сваімі біру- зовымі вачыма ў неба, нагадваючы самому сабе Ніка Кейва на вокладцы альбома «Ботмэнс кол».
- Тады бяры сырую і хадзем, - прапанавала бездапа- можна закаханая дзяўчына.
- He, ну разумееш, гэтыя бабулі яе ў печы трымаюць. Па пяць гадзін. Яна так распарваецца, смачна. Ажно страх.
КНІГІ ОНЛАЙН
