Сфагнум
Віктар Марціновіч
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 320с.
Мінск 2013
- Слухай, адпусці ты мяне?
- I што, пасля самому сядзець выдумляць? He, будзеш ты ў нас у аддзяленні парыцца да пасінення, кажух вунь узяў...
Кабан надоўга задумаўся. Сюжэт з забойствам займаў яго ўсё больш. Ён расчырванеўся і пачаў цалкам ужывац- ца ў ролю злачынца. Ноч, карканне варон, святло месяца, кроў - гэта захапляла яго.
- Выхухалеў, я прыдумаў!
- Што ты прыдумаў?
- Вярні тую старую паперу, што мы пісалі.
Міліцыянер з радасцю выявіў, што не паспеў выдаліць дакумент. Кабан захоплена працягнуў:
- Карацей, мы рашылі працягнуць ужыванне, ці як там, падоўжыць наш сабантуй, пайшлі да лаўкі, а там - зачыне- на. А калі крама зачыненая - што ёсць грошы, што няма - адзін хрэн. Кацьку ж не дабудзішся.
- Малайца, - ацаніў кемлівасць алкаголіка Выхухалеў. - Гладка.
- Карацей, рашылі мы ўлезці ўсярэдзіну, што і зрабілі.
- Так.
- Ну, а там я яго і закоцаў.
- To бо вы пілі ўсярэдзіне крамы?
- Ага, і там.
- I колькі выпілі?
Кабан прыкінуў, колькі б ён мог выпіць, і яму зрабілася вельмі прыемна.
- Напішы так: па бутэльцы гарэлкі і пасля яшчэ півам шліфануліся.
- А не замнога вам? - удакладніў, натхнёна стукаючы па клавішах, міліцыянт.
- He замнога. Калі ёсць - не замнога. Напішы: па бу- тэльцы гарэлкі і яшчэ дзве бутэлькі піва наверх. «Аліварыя», цёмнае. He, напішы: адну цёмнага, адну светлага, эх! - Кабан летуценна замоўк.
- А за што ты яго прыбіў?
- Ну, як за што? Бутэлька гарэлкі, дзве бутэлькі піва - і на старыя дрожджы. Ну, ты спытаў. Тут кожны забіў бы. За гэта нават караць не мусяць.
- Значыць, я пішу: «У стане алкагольнага псіхозу я на- паў на сабутэльніка і забіў яго. У чым шчыра раскайваюся».
- Вось-вось. Асабліва падкрэслі, што дужа раскайваюся. Мне раскаяння не шкада.
- Ты цяпер адно скажы: дзе ты ствол узяў?
- Які ствол?
- Ты чалавека з пісталета забіў, Кабан.
- 3 якога пісталета?
- Меркавана, «ТТ».
Кабан асекся. Пісталета ў яго сцэнары не было. Больш за тое, зброі ён пабойваўся.
- Выхухалеў, а без пісталета нельга?
- Ну як, у трупе кулявыя адтуліны, як без пісталета? Ты патлумач?
Кабан зноў надоўга задумаўся.
- He, ну дзе я табе пісталет знайду, Выхухалеў?
- He ведаю, думай. Mary цябе ў камеру накіраваць, каб думалася лепш.
- He трэба ў камеру.
Кабан думаў. За акном цвіркалі вераб’і. Думкі адно ўпарта збочвалі на тое, у каго б стрэльнуць грошай, каб пахмяліцца.
- Выхухалеў, ты мне не пазычыш на апахмел? - спытаў ён у міліцыянта.
- Табе выйсці адсюль спачатку трэба.
- А пасля прызнання гэтага, калі напішам?
- Пазычу, чорт з табой. Пазычу за тое, што органам да- памог.
Пасля таго, як перспектыва пазбавіцца ад абстынентных дрыжыкаў зрабілася цалкам рэальнай, Кабану стала думац- ца лягчэй.
- Слухай, напішы, што я ў яго пісталет узяў. Што ён быў у яго. Што ён такі ўвесь бандыт, аж са ствалом хадзіў.
- Добра, - пагадзіўся дапытчык. - Гэта напраўду вы- рашае рэбус. Малайчына. Зусім нічога засталося. Давай я толькі напішу, што ты яго з крамы вывеў, перш чым шмаль- нуць. I не помніш, дзе дакладна страляў.
- А чаго так?
- Бо ў краме не адшукалі кулі і парахавога следу нейка- га - там нашы «эксперты» гэтыя панапісвалі ў заключэнні.
- Ладна, давай, - Кабан сеў зручней, адчуваючы сябе ці то Оскарам Уайлдам, ці то Фрэнсісам Скотам Фіцджэралдам - карацей, усімі тымі пісьменнікамі, кнігі якіх ён прачытаў, перш чым прапіць.
- А што пасля зрабіў з пісталетам?
- А што я мусіў быў з ім зрабіць?
- Дзе той пісталет, з якога ты ў гэтага хмыра стрэліў?
- Ну, ясна. Пасля такой справы выкінуць пісталет трэ- ба. Пазбавіцца.
- А дзе ты яго выкінуў?
Уяўленне Кабана вельмі хутка адшукала адказ на гэтае пытанне:
- Ясная справа, у рэчку, у Дакольку.
- Адкуль кідаў?
- 3 белага моста. Адкуль яшчэ можна пісталет у раку кідаць?
- 3 якога моста?
- Выхухалеў, ты як з іншай планеты. Адзін у нас у ва- коліцах белы мост.
- Ясна, пішу, «кінуў у р. Даколька з белага моста». Вось і гатова! - прынтар затрашчаў, выпускаючы з сябе паперку са сведчаннямі Кабана.
- Вось тут пішы: «3 маіх слоў запісана слушна». Увогуле, прызнанне трэба ад рукі пісаць, але з цябе такі пісака, што пойдзе і так.
- Э, чым табе пагана? - Кабан паўстаў супраць такога стаўлення да сваёй славы, якую ўжо паспеў адчуць напоў- ніцу.
- Нічым, прозвішча сваё пішы вось тут, дату, подпіс, і разборлівей давай.
Калі падазраваны скончыў крэмзаць паперу, Выхухалеў прыдзірліва агледзеў, што атрымалася, і схаваў паперчы- ну ў незгаральную шафу. Націснуў на кнопку інтэркама: «Андруша, зайдзі».
Кабан, падобна, чакаў апладысментаў.
- Гэтага ў камеру і, чуеш, зганяй купі яму чарніла бутэль- ку, а табе пасля вярну: дапамог следству, дык хай ужо вып’е.
- Ну, вы дэмакрат, - прысвіснуў Андруша і, звяртаючы- ся да Кабана: - Устаць, тварам да сцяны, рукі замком ззаду.
- Э, я не паняў! - крыкнуў Кабан. - Я не паняў, на- чальнік! Ты ж адпусціць абяцаў!
- Як жа я цябе адпушчу, Кабап? Ты ж сам толькі што прызнаўся ў здзяйсненні цяжкага злачынства.
- Дык гэта ж чыстасардэчнае было! Каб выпусцілі! Ты ж сказаў, што выпусцяць! Я ж не рабіў нічога!
- Тваю віну ў поўнай меры вызначыць суд, - адсек Выхухалеў і загадаў, звяртаючыся да сяржанта: - Вядзі яго, вядзі.
Той заламаў скутыя кайданкамі рукі падазраванага і па- вёў яго прэч з кабінета.
Застаўшыся на самоце, Выхухалеў нейкі час слухаў цвір- канне вераб’ёў за акном: ён стаміўся, дзень выдаўся няпрос- ты. Але перад сыходам трэба было не забыцца, так, так, не забыцца.
Ён узяў чыстую паперчыну і напісаў ад рукі:
«Ранкам не заб. перарабіць прат. першаснага агляду, да- піска: «падчас агляду мной выяўленыя дзве пустыя бутэлькі з-пад гарэлкі на прылаўку побач з касавым апаратам, чатыры пустыя бутэлькі з-пад піва на паліцы з сухімі сыпкімі суме- сямі». Патэл. у аддзяленне - перарабілі інкаса, з балансу спісалі дзве гарэлкі, чатыры піва, каб сыходзілася».
Адклаў паперку. Задумаўся. На душы было пагана, але ў яго на душы пагана нагэтулькі даўно, што ён паспеў забыць паходжанне гэтага пачуцця і проста жыў з ім. Можна было запусціць «Шарыкі» ды прагуляць на камп’ютары да позняга вечара, а пасля пайсці дадому і легчы спаць. Можна было паглядзець тэлевізар. Урэшце, можна было выпіць. Яшчэ былі сканворды і той абрыў, на які ён зрэдчас прыходзіў паглядзець на луг. Вераб’і, у рэшце рэшт, былі. Лета. Лета лепшае за зіму. Можна жыць.
РАЗДЗЕЛ 6
- Давай толькі з боку гароду аканіцы адчынім, а з вулі- цы чапаць не будзем, - Шульга па-гаспадарску хадзіў вакол хаты, патанулай у лапухах, дзікім вінаградзе ды маладым ляшчынніку. Дом калісьці быў ладны, з чырвоным бляшаным дахам, з бетонным падмуркам, з вялізнага бярвення колеру баравіковай шапкі: нават плот, не зважаючы на запусценне вакол, не пахіліўся, быў сумленна збіты.
- Тут клубніцы ведаеш якія раней былі?! - Шульга пе- рамяніўся і выглядаў цяпер не на мазурыка-пачаткоўца з няўцямным мінулым і яшчэ менш уцямнай будучыняй, a на маладога гаспадара, чалавека зямлі, душэўнага хлопца. За ім целяпаўся Хамяк, які, нягледзячы на саламяныя ва- ласы і твар-бульбіну, селяніна ніяк не нагадваў. - Баба нас з гэтага гародзіка крапівой ганяла. А ягады во такія, здара- венныя, салодкія, цукрам іх засыплеш, прымнеш, а зверху смятаны. Хто тыя ягады не еў, той жыцця не бачыў, Хамяк. Цяпер, бачыш, расліны засталіся, а пладоў нямашака, з’ела пустазеллем.
- Мо лепей у хлеў жыць пойдзем? - непакоіўся Ха- мяк. - Там дакладна ніхто не запасе. Бяспечней.
- Мы што, скаціна, у хляве жыць? Там шманіць ведаеш як? Хаця сенавал - гэта крута, - пасміхнуўся Шульга ней- кім уласным успамінам.
- Спалімся. Пакуль лета, печку тапіць не трэба, гатаваць будзем на газе. Калі, вядома, балон не ўпёрлі. Але мы яго некалі на замок замкнулі, то не мусілі.
- Стрэмна неяк. У вышуку, а ўпісваемся навідавоку.
- Хамяк, ты зірні навокал, многа ты людзей тут бачыш?
- He, толькі таго зомбі, якога мы каля могілак ледзь не збілі. Побач з аўтаматнай будкай.
- Гэта не зомбі. To Грыня. Добры мужык быў калісьці. Вудзіць калісьці мяне вучыў.
- А дзе ўсе?
- Вымерла вёска. Усе маладыя ў горад з’ехалі. Праз дзяў- баны Чарнобыль гэты хіба. Грыня Люлька вось застаўся,
Сцяпан, можа, яшчэ не памёр, пару баб старых, калі жывыя. А ўсе астатнія там, на могілках, пахаваныя.
- Нешта Серага доўга няма, - адшукаў новую прычыну для турбацый Хамяк.
- Чуеш, ты паслаб напругу, Хома. Тут гэтак круціць не прынята. Паветра во ўдыхні. Няма ні ў нашым Мінску, ні ў іх Маскве такога паветра. Хадзем двор табе пакажу.
Шульга адчыніў веснічкі, што вялі да куратніка і хлява.
- А гэта што за хаціна? - спытаў Хамяк, паказваючы на пабудову з саламяным дахам насупраць куратніка.
- Гэта стопка.
- У сэнсе пад бухло?
- Дэбіл ты, пад бухло. Усё б табе пад бухло, Хамяк. Тут, у гэтых мясцінах, каморы ў хатах не рабілі, усё ў стопках захоўвалі: бульбу, буракі. Тыпу клеці штось.
- Ты мясцовы?
- Ну так, гэта мая зямля.
- Дык ты калгаснік, Шуля! - рассмяяўся тонкім блат- ным смехам Хамяк. - Калгаснік!
- Сам ты калгаснік, Хома. Я ж табе казаў: я ў горадзе нарадзіўся і жыў, у мяне бацька адсюль. Гэта ягоны дом, ён у ім усё дзяцінства... А пасля ў горад з’ехаў, вучыцца. Маму сустрэў маю там, у горадзе. Яна гарадская была. А мяне сюды на лета сплаўлялі. I то не на кожнае. Карацей, калі хто шукаць будзе, дом гэты апошнім згадаецца. Таму можна заціхарыцца нармальна.
- Нешта Серага доўга няма, - калупнуў зямлю мыском красоўка Хома.
- Ды што ён, дзяўчына табе? Хадзем у хату лепш.
Яны рушылі да хаты.
- Слухай, а ты падумаў, як мы яе ўскрыем?
Шульга падышоў да дзвярэй і паказаў на каваную клямку.
- Бачыш, гэтую штуку ў гамарні скавалі, тут яна яшчэ год дваццаць таму была, мяхі, горан, кавадла. Цяпер толькі руіны. Гэтая штука завецца «клямка». Бачыш, у клямцы ад- туліна - яна пад замок. Калі гаспадара дома няма, дзверы на замок замыкаюць. А калі гаспадар недалёка сыходзіць - на
гарод, прыкладам, ці у хлеу, - проста клямку накладаюць, не замыкаючы. Гэта значыць, людзей даклікацца можна, усёк?
- Ну.
- Дык вось калі мая бабуля памерла, мы клямку наклалі, аканіцы зачынілі, але хату не замыкалі.
- Чаму?
- Традыцыя тут такая. He замыкаюць хаты памерлых. Каб, тыпу, нябожчык мог у любы момант вярнуцца да сябе. Ды й хаце так лепей: з яе не ўцяклі, а пакінулі жывыя для памерлых. Алегорыя, зноў жа: родных можна даклікацца на Дзяды. Пакліч, і яны прыйдуць. Сядуць вось тут, на лаўцы, а ты ім пра сваё жыццё гарадское, аблуднае, бляха, жыццё нікчэмнае, неўладкаванае, раскажаш.
КНІГІ ОНЛАЙН
