Сідхартха
Герман Гесэ
Выдавец: Логвінаў
Памер: 100с.
Мінск 2007
пачуццяў, то насычаецца выпадковае «Я» думак і навучанасці. Раўназначна, думкі і пачуцці былі мілымі рэчамі, за якімі — апошні сэнс, да абодвух варта было прыслухоўвацца, з абодвума гуляць, абодвума не грэбаваць і не пераацэньваць, успрымаць патаемныя галасы ўнутранага. Сідхартха жадаў ісці, куды загадае голас, спачываць там, дзе гучыць голас. Чаму Гатама ў часы ўсіх часоў сеў пад дрэвам бодхі, дзе і напаткала яго прасвятленне? Пачуў ён голас, голас ва ўласным сэрцы, які загадаў яму знайсці прытулак, і ён не аддаў перавагу ўмярцвенню цела, ахвярам, абмыванням, малітве, ні ежы і ні пітву, ні сну і ні марам, ён падпарадкаваўся голасу. Так, падпарадкоўвацца — не знешняму, а толькі голасу, быць гатовым да гэтага, гэта добра, гэта неабходна; нішто іншае не так неабходна.
Ноччу, калі Сідхартха спаў у саламянай хаціне паромшчыка, яму прысніўся сон: Гавінда стаяў перад ім у жоўтым строі аскета. Самотным выглядаў Гавінда, самотна спытаў ён: «Чаму ты пакінуў мяне?» — і Гавінда абняў яго, абвіў сваімі рукамі, прытуліў да сябе і пацалаваў; гэта быў больш не Гавінда, a жанчына, з адзення якой выступалі пругкія грудзі, на іх спачываў Сідхартха, піў салодкае і гаючае малако гэтых грудзей. Яно было напоўненае водарам жанчыны і мужчыны, сонцам і лесам, жывёлінамі і кветкамі, кожным плодам, кожнай асалодай. Яно п’яніла і рабіла непрытомным. Калі Сідхартха прачнуўся, скрозь дзверы хаціны мігцелі водбліскі ракі, лес напаўняўся галасамі і ціхім крыкам савы.
Калі развіднела, папрасіў Сідхартха гаспадара — чаўняра перавезці яго на другі бок ракі. Чаўняр перавёз яго цераз раку на сваім плыце з бамбуку. Чырванню зіхацела ў ранішнім бляску шырокая плынь.
— Гэта прыгожая рака, — сказаў Сідхартха свайму спадарожніку.
— Так, — адказаў паромшчык. — Вельмі прыгожая рака, я люблю яе больш за ўсё на свеце. Часта я слухаю яе, часта гляджу ў яе вочы, заўсёды вучуся ад яе. Шмат чаму можна навучыцца ад ракі.
— Дзякуй табе, мой дабрачыннік, — сказаў Сідхартха і сышоў на бераг. — У мяне няма гасцін-
цаў, дарагі, няма, чым заплаціць. Беспрытульнік я, сын брахмана і саман.
— Я заўважыў, — казаў чаўняр. — Ніякай платы не чакаў ад цябе, ніякіх гасцінцаў. У іншы раз аддасі мне падарунак.
— Ты думаеш? — вясёла спытаў Сідхартха.
— Канечне. Таксама гэтаму навучыўся я ад ракі: усё вяртаецца! Нават, ты, саман, вернешся. Жыві ў дастатку! Няхай тваё сяброўства будзе мне платай. Узгадай мяне, калі будзеш ахвяраваць багам.
Усмешлівымі разышліся абодва. Шчыра радаваўся Сідхартха сяброўству і ветлівасці чаўняра. «Ён як Гавінда, — думаў Сідхартха з усмешкай. — Усе, каго сустракаю на сваёй дарозе, падобныя да Гавінды. Усе былі ўдзячныя, хаця і самім трэба было аддзячыць. Усе гатовыя падпарадкавацца, жадаюць стаць сябрам, мала думаюць. Як дзеці гэтыя людзі!
Апоўдні праходзіў Сідхартха праз вёску. Перад глінянымі хацінамі на вуліцы забаўляліся дзеці, гулялі з зярняткамі гарбузоў і ракавінкамі, крычалі і пэцкаліся ў брудзе, але баязліва ўцякалі ад чужынца-самана. У канцы вёскі шлях вёў праз ручай, на беразе якога стаяла маладая жанчына і мыла бялізну. Калі Сідхартха павітаў яе, яна ўзняла галаву і паглядзела ўсмешліва на яго, бялюткасць яе вачэй мільганула бліскавіцай. Ён пракрычаў пажаданне дабрабыту, па звычаі вандроўнікаў, і спытаў, ці далёка яшчэ да вялікага горада. Тут яна ўзнялася і падыйшла да Сідхартхі; прыгожа глядзеліся вільготныя вусначкі на маладым тварыку. Абмяняліся жартачкамі, і яна спытала, ці еў ён і ці праўда, што саманы начуюць у лесе і ніводнай жанчыны не маюць яны пры сабе. Пры гэтым маладзіца наступіла сваёй левай ножкай на правую Сідхартхі і зрабіла штуршок, якім жанчына запрашае да любошчаў, і які падручнікі называюць «гойсанне на дрэве».
Сідхартха адчуваў, як гарачэла яго кроў, і тут зноў прыгадаўся нядаўні сон, таму ўмомант трохі нахіліўся да жанчыны і пацалаваў карычневую смочку яе грудзі. Прыўзняўшыся, ён убачыў яе ўсмешлівы твар, поўны чакання, і прыжмураныя ад асалоды вочы.
Таксама Сідхартха адчуў асалоду і крыніцу, якія закранулі яго мужчынскую існасць, бо яшчэ ніколі ён не кранаўся жанчыны, павагаўся крыху, але рукі былі гатовыя схапіць яе. I ў гэты момант пачуў Сідхартха, спужаўшыся, унутраны голас, і голас казаў: «НЕ». I тут з усмешлівага твару юнай кабеты знікла ўсё хараство; Сідхартха бачыў нічога больш, як саміцу ў цечцы. Па-сяброўску крануў яе шчочку, адвярнуўся ад яе і знік бясшумна ад расчараванай жанчыны ў зарасніках бамбуку. У гэты дзень, пад вечар, ён дайшоў да вялікага горада і радаваўся, бо цяпер ён імкнуўся да людзей. Доўга Сідхартха жыў у лясах, а саламяная хаціна паромшчыка, у якой спаў гэтай ноччу, за доўгі час стала першым дахам, які ён меў над галавой.
Перад горадам, ля прыгожага, адгароджанага гаю сустрэлася вандроўніку невялічкая чарада служак і служачак з напоўненымі кошыкамі. Пасярэдзіне, у прыгожых насілках, якія неслі чацвёра, сядзела на чырвонай падушцы пад стракатым балдахінам жанчына — спадарыня. Сідхартха спыніўся ля ўваходу ў гай асалоды і пазіраў на гэтае шэсце, бачыў служак, служачак, кошыкі, бачыў насілкі і бачыў ў насілках жанчыну. Пад высока заплеценымі, чорнымі валасамі бачыў ён вельмі светлы, вельмі пяшчотны, велычі разумны тварык, ружовыя вусны, як свежарасколаты плод фігі, броўкі — дагледжаныя і намаляваныя высока, цёмныя вочы, поўныя розуму і ўважлівасці, шыю, якая ўзвышалася з зялёна-залатога адзення, павольныя, даўгія і вузкія, з шырокімі залатымі бранзалетамі на запясцях, рукі.
Сідхартха бачыў, якая яна прыгожая, і сэрца яго радавалася. Нізка пакланіўся ён, калі міма праносілі насілкі, і выпрастаўся, зірнуў у светлы, мілы твар, прачытаў позірк у разумных, з высокімі броўкамі, вачах, удыхнуў крыху водару, які не ведаў. Усмешліва кіўнула прыгожая жанчына, імгненне — і знікла ў гаі, а ззаду пракрочылі служкі.
«Так уваходжу я ў гэты горад пад добрым знакам», — думаў Сідхартха.
Яму адразу закарцела ўвайсці ў гай, але паразважаўшы ён зразумеў, як глядзелі на ўваходзе на
яго служкі і служачкі, як пагардліва, з недаверам, па-чужынску.
«Саман я яшчэ, — думаў ён. — Я ўсё яшчэ аскет і валацуга. He такім мушу я заставацца, не трэба ўваходзіць у гай». I засмяяўся.
У наступнага чалавека, якога ён сустрэў па дарозе, Сідхартха спытаў пра гай і пра імя жанчыны, даведаўся, што гэта быў гай Камалы — вядомай куртызанкі, і што акрамя гаю яна валодае домам у горадзе.
Сідхартха ўвайшоў у горад. Цяпер у яго была мэта.
Наследуючы мэце, ён спрабаваў зліцца з горадам, плыў ракою завулкаў, спыняўся на плошчах, адпачываў на каменных прыступках набярэжнай. Пад вечар ён пасябраваў з памочнікам цырульніка, назіраў у шатах калоны за яго працай, знайшоў яго зноў сярод вернікаў у храме Вішну, распавядаў яму гісторыі пра Вішну і Лакшмі. Ноччу спаў сярод чоўнаў на беразе, а раніцай, перад тым, як першыя пакупнікі пайшлі ў крамы, загадаў памочніку цырульніка згаліць бараду і падстрыгчы валасы, прычасаць і памазаць духмянаю міртай. Потым Сідхартха пайшоў мыцца ў рацэ.
Калі пасля абеду прыгажуня Камала набліжалася да свайго гаю, ля ўваходу ўжо чакаў Сідхартха, ён пакланіўся і павітаў куртызанку. Служку, які ішоў апошнім, падміргнуў і папрасіў сказаць спадарыні, што малады брахман жадае з ёй гаварыць. Праз кароткі час служка вярнуўся, загадаўшы Сідхартху ісці следам за ім, правёў моўчкі ў павільён, у якім на спачывальні ляжала Камала, яна загадала пакінуць яе з Сідхартхам сам-насам.
— Ці не ты ўчора звонку стаяў і павітаў мяне? — спытала Камала.
— Так, учора першы раз убачыў цябе і павітаў.
— Але ў цябе ўчора была барада, доўгія валасы, а ў валасах — пыл!
— Добра ты заўважаеш, усё ты бачыш. Ты бачыла Сідхартху — сына брахмана, які пакінуў сваю радзіму, каб стаць саманам, і тры гады быў саманам. Але пакінуў тую сцяжыну і прыйшоў у гэты горад, і першым, каго я сустрэў, была ты. Каб гэта сказаць, прыйшоў я да цябе, о Камала! Ты — пер-
шая жанчына, з якой размаўляе Сідхартха, не апусціўшы вачэй. Больш не буду апускаць я вочы, калі сустрэну прыгожую жанчыну.
Камала ўсміхнулася, махнула веерам з паўлінавага пер’я і спытала:
— Толькі каб гэта сказаць, прыйшоў ты да мяне?
— Каб сказаць табе гэта, каб падзякаваць, што ты такая прыгожая. I калі табе не будзе ганебна, жадаю цябе папрасіць быць маёю сяброўкай і настаўніцай, бо нічога не ведаю я пра мастацтва, у якім ты лічышся майстрам.
Гучна тут засмяялася Камала:
— Ніколі яшчэ не здаралася, даражэнькі, каб з лесу прыходзіў саман і жадаў вучыцца ў мяне. Ніколі не здаралася, каб да мяне прыходзіў саман з даўгімі валасамі і ў разадранай накідцы! Шмат маладзёнаў прыходзяць да мяне, сярод якіх шмат сыноў брахманаў, але яны прыходзяць у гожым адзенні, прыходзяць у файным абутку, маюць цудоўны водар у валасах і грошы ў кішэні. Так, саман, выглядаюць маладзёны, што прыходзяць да мяне.
Казаў Сідхартха:
— Ужо пачаў я вучыцца ў цябе. Нават учора я вучыўся. Ужо развітаўся з барадой, прычасаў валасы і напоўніў іх водарам. Ці мала чаго ў мяне няма: цудоўнага адзення, файнага абутку, грошай у кішэні. Ведай, цяжэйшыя ставіў задачы і дасягаў, чым гэтыя дробязі, і гэтыя адужаю. Я ж толькі ўчора вырашыў быць тваім сябрам і вучыцца радасцям любові! Убачыш, здольным буду я, найскладанейшаму навучаўся я, чым тое, чаму ты будзеш вучыць. Зараз не задавальняе цябе Сідхартха такі, як ён ёсць — з міртам у валасах, але без адзення, без абутку, без грошай?
Са смехам усклікнула Камала:
— He, шаноўны, яшчэ не задавальняе. Адзенне мусіць ён мець, гожае адзенне і абутак, гожы абутак, і шмат грошай у кішэні, і падарункі для Камалы. Цяпер ведаеш, саман з лесу? Запомніў гэта?
— Добра я запомніў, — пагадзіўся Сідхартха. — Як мог я не запомніць, што кажуць гэтыя вусны! Твае вусны, як свежарасколаты плод фігавага дрэва, Камала. I мае вусны — чырвоныя і свежыя, яны
пасавацьмуць да тваіх, ты пабачыш. Але скажы, прыгожая Камала, зусім не баішся самана з лесу, які прыйшоў, каб навучыцца любові?
— Чаму павінна баяцца я самана з лесу, нейкага дурнога самана з лесу, які прыйшоў ад шакалаў і зусім нічога не ведае, што такое жанчыны?
— О, ён моцны саман і нічога не баіцца! Ён можа ўзяць і прымусіць цябе, гожае дзяўчо. Ён можа цябе абрабаваць. Ён можа зрабіць табе балюча.
КНІГІ ОНЛАЙН
