КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
давецтва, нават у кавярнях і выдавецкім клубе не бываў. Яшчэ пару знаёмыху іх часам з’яўляліся, але прыходзілі яны звычайна да яго жонкі, свет ягоных сяброў распаўся на кавалкі, яны ўжо толькі ківалі яму і ішлі далей, а ён усё яшчэ прыглядаўся, ці не ўбачыць...Уласна кажучы, не нейкага знаёмага, толькі цяпер ён цалкам усвядоміў, што чакаў не нейкага канкрэтнага знаёмага, а нейкага незнаёмага знаёмага... Кагосьці, хто б прыйшоў да яго, каб расказаць нейкую неверагодную навіну... Штосьці зусім нечаканае, фантастычнае... Што з гэтай хвіліны ён жыве недзе ў іншым месцы, ці навату іншым часе... Цяпер ён цалкам зразумеў, што чакае нейкага пасланца, як у Шэкспіравых п’есах, пасланец заўсёды прыходзіць паведаміць нешта страшэнна важнае войска Глостэршыра разбіта... Ланкашыр адышоў з Францыі... Бірнамскі лес пачаў варушыцца... Часцей за ўсё пасланцы ў Шэкспіра абвяшчалі нейкую катастрофу, але ён чакаў пасланца з добраю навіной... цудоўнай, неверагоднай, так што ад яе ў вушах гучала б узнёслае «Алілуя»... А гэты пасланец, падумаў ён трохі насмешліва, прыскакаў бы знізу ад павароту на белым кані, каб як мага хутчэй паведаміць яму сваю навіну, Гадо на белым рысаку... Гэтага ён і чакаў... таму і глядзеў то на адзін, то на друті бок вуліцы... і ўсё ж ён не быў як тыя пенсіянеры, якіх ён бачыў у дзяцінстве, што глядзелі з адчыненых вокнаў абыякавым, нерухомым, быццам сляпым, позіркам, ён заўсёды некага выглядваў... толькі цяпер ён не чакаў нікога, хіба што якую машыну. Нарэшце на гары з’явілася машына, перад самым паваротам затармазіла і з’ехала ўніз. Ён адвярыуўся ад акна, яму не заставалася нічога іншага, як ісці спаць. 3 кухоннай шафы, у якой стаялі талеркі, ён узяў снатворнае, якое трымаў на кухні, каб яго можна было адразу запіваць вадой. 3 нядаўніх часоў ён трымаў там і лекі ад сэрца, але іх ён не будзе піць так позна, бо тады не засне, а ён і так узрушаны. Ён прыняў трохі болыііую, чым звычайна, дозу снатворнага, наліў у кубак вады, выпіў і пайшоў у свой пакой. I сюды даходзіла святло звонку. але трохі слабейшае за акном на схіле пагорка быў сад, які належаў дому, за ім яшчэ адзін сад, які належаў сучаснаму катэджу. і там на прыступкі, што былі на ходніку, свяціў ліхтар. Крыху далей быў яшчэ адзін ліхтар, меншы за тыя, што перад домам, святло якога амаль не даходзіла да пакоя. Ён ужо збіраўся распрануцца, завесіць фіранкі, навесці будзільнік, але чамусьці хацелася трохі парухацца на вуліцу ён не гюйдзе, таму ён проста выйшаў з пакоя, прайшоўся па калідоры ў форме літары «Г» да вітальні, прайшоў праз доўтую вітальню і праз апошнія дзверы ў яе канцы ўвайшоў у жончын пакой, спыніўся ля акна, праз якое пранікала тое самае святло ад ліхтара, што быў ля ходніка. Калі б тут, ля акна, былі дзверы, падумаў ён, праз іх можна было б зноўку ўвайсці ў свой пакой і можна было б хадзіць па кватэры коламі. Дзвярэй не было, таму ён развярнуўся, выйшаў у вітальню, адтуль у калідор у форме літары «Г», вярнуўся ўсвой пакой.зноўкуразвярнуўся... Замест каб выйсці на вуліцу, ён прагульваецца па кватэры, можа так рабіць і далей... Хадзілася даволі прыемна нідзе не трэба запальваць святла, святло ў пакоі паўсюль трапляла ад ліхтароў, у паўцемры не трэба быць уважлівым, каб не ўрэзацца ў штонебудзь, не трэба думаць, каб яго не чулі ўнізе ў швагеркі, на нагах у яго гапкі, і ён нават сам не чуў сваёй хады, адчуваў толькі лёгкія рухі. Калі ён ужо разоў дзесяць ці нават пятнаццаць прайшоўся з аднаго канца кватэры ў другі, яму захацелася хвілінку адпачыць, ён спыніўся ля акна ў жончыным пакоі, паглядзеў на сад, дзе тыднямі і месяцамі да знямогі працавала ягоная жонка. Цяпер сад выглядаў як суцэльная чорная паверхня, ды ў снежні тут няшмат убачыш і днём. Ён ніколі не забудзе тых чорных каранёў пустазелля, якія бясконца раслі і раслі глыбей у зямлю; нізка схіліўшыся або ўкленчыўшы, ён біў матыкай па скамянелай глебе, заўсёды вельмі хутка стамляўся і вяртаўся ў кватэру; толькі па вечарах, дый тое не заўсёды, ён паліваў сад з доўгага шлангу, дзесьці паўгадзіны, бо на схіле вада не затрымлівалася, а нядаўна пасаджаныя кусты, дрэўцы і кветкі патрабавалі шмат вады; гэты сад застанецца такім, як быў, яму ўсё адно... Але ўжо быў самы час зноўку развярнуцца і пайсці ў свой пакой, потым вярнуцца ў жончын. I потым у сваім пакоі ён падумаў, што ўжо варта класціся спаць канапаразасланая, ці хутчэй не засланая, бо ён ужо два тыдні не прыбіраў бялізны. Калі ўжо ягоная жонка не бачыць, засланая канапа ці не, то ён не павінен нічога засцілаць, можа наогул рабіць што заўгодна, а пасля пахавання можа сесці ў цягнік і з’ехаць альбо проста знікнуць. Жонка яго не бачыць, а для астатніх ён толькі цень, проста шя. Ён падумаў, што праблема толькі ў тым, што нічога з гэтага ён не зробіць: не сядзе ў цягнік, не знікне, не растворыцца, нічога не адбудзецца проста так, як на сцэне, у жыцці ўсё не так проста, тут няма спецыяльнай ямы, у якой можна знікнуць, ёсць толькі кулісы, за якія яго выслалі некалькі год таму, ён мог там блытацца і ніхто яго не бачыў, і, уласна кажучы, яму там было... цалкам добра, лепш нават сказаць, гэта адпавядала яго жаданням. Ён здзьмуўся, як балонік, не гэтым вечарам, нават не два-тры гады таму, калі ім абаім дазволілі жыць толькі за кулісамі, гэта пачалося ўжо даволі даўно. Ён памятаў, як аднойчы яму паведамілі, штс ёя дагэтуль сябар нейкай кінематаграфічнай камісіі, але ён сказаў, un o за гэта ўжо болей не возьмецца. Зора тады абурылася: «Чаму гэта ты не возьмешся? Ты ж сам ведаеш, колькі там дурняў, а калі б там кс было цябе, то палічы, з якой колькасці сцэнараў ніколі б не ўзніклі фільмы». Толькі тады ён пагадзіўся, але ў яго было агромністае жаданне як бы гэта дакладней вызначыць стаць маленькім, так, зменшыцца, бог яго ведае, адкуль і чаму гэта ў ім з’явілася, яшчэ калі ён быў зусім малады, у час вайны, ва ўніверсітэт яго не ўзялі, бо ў яго не было патрэбных арыйскіх папераў, ён пачаў пісаць у газету і адначасова пакрысе пісаў вялікую тэарэтычную працу пра структуру фільма пісаў і пісаў, нават успомніць прыемна. Пасля вайны ён вырашыў, што хтосьці на свеце дакладна нешта такое ўжо напісаў, а яму ў якасці матэрыялу служылі толькі фільмы, знятыя да вайны, адзін толькі брак, таму ён страціў смеласць, выбраў толькі дзветры часткі з усяго рукапісу і паслаў іх у Прагу, у новастворанае кінематаграфічнае выдавецтва. Адказу ён чакаў доўга, два разы нагадваў пра сябе, пакуль нейкі кінарэжысёр не адказаў яму, каб ён не злаваўся яго рукапіс далі яму на ацэнку, але ён тым часам пераязджаў, і шмат якія паперы згубіліся, разам з ягоным рукапісам (а копію ён не зрабіў), так ягонай працы прыйіпоў гамон. У яго засталіся толькі стосы непатрэбнай спісанай паперы, якія ён аднёс у кладоўку і паступова па частках іх выкідаў... Пасля вайны свет быў перад ім адкрыты, і ён быў упэўнены, як многія да і пасля яго ў гэтым узросце, што прасячэ акно ў свет, але праз некалькі гадоў давялося прызнаць, што ніякага акна ў свет ён не зрабіў і ўжо, мабыць, не зробіць, ён сам не вельмі цаніў тое, што зрабіў, і, калі хтосьці хваліў зробленае ім, самае дылетанцкае, ён казаўсабе: «Нічога напраўду вартага», быццам чагосьці вартая была тая кніга пра структуру фільма, якую ён перастаў пісаць, ён з тугой падумаў, зноўку пачаўшы шпацыраваць па кватэры, што многія людзі праз некаторы час разумеюць, што яны самі ў сваіх вачах пацярпелі крах, не зрабілі таго, пра што некалі марылі, так здараецца ў гэтым свеце, свет адна вялікая атрута, асабліва той вузкі свет, у якім ён жыў, яму ўжо хапіла па шыю, ён не зрабіўся ў гэтым свеце нечым значным, таму, паводле свайго ж рашэння, ён пачаўунутрана скурчвацца, пакуль не скурчыўся да таго, што зрабіўся нябачным, і толькі жонка яшчэ яго бачыла, і толькі таму ён яшчэ існаваў, а цяпер тыя вочы, што глядзелі на яго, зніклі, і цяпер ён нябачны, уласна, пакуль яшчэ не, да пахавання ён яшчэ будзе перад людскімі вачыма, бо павінен усім займацца, як гэтым вечарам, і на пахаванні будзе галоўнай асобай, а астатнія будуць ацэньваць, як ён адыграў гэтую ролю, пакуль жонку не апусцяць у сямейную пахавальню... He ў магілу, а ў пахавальню, гучыць амаль узвышана, падумаў ён і прысеў на хвілінку ў адным з пакояў. Адразу пасля вайны памёр Зорын дзядзька, брат ейнага бацькі, Янка Есэнскі, вядомы пісьменнік, яму зладзілі пахаванне, на дзяржаўныя грошы выкапалі і забетанавалі пахавальню. Ейныя бацькі тады побач выкапалі і замуравалі сямейную пахавальню на шэсць асобаў. Між іншым, яна ўжо хутка запоўніцца, падумаў ён. Спачатку там пахавалі жончынага брата Фэдара, доктара навук, які вамёр адразу пасля перамогі рабочага класа, у яго была даволі высокая пасада ў Дэмакратычнай партыі, якая пасля вайны ўзяла на выбарах такую пераважную болыпасць, што рабочы клас мусіў яе дашчэнту зліквідаваць. I Фэдару ўжо не давялося прызнавацца ў пшіянажы і здрадзе дзяржаве, не давялося адседжваць дзесяць ці больш гадоў, ён быў першы ў той пахавальні. Потым, калі яны з жонкай ужо некалькі гадоў жылі разам, туды апусцілі ейнага бацьку Фэдара, пяць год таму і ейную маці Міліну, а два гады таму пляменніцу Елку. Цяпер туды апусцяць ягоную жонку Зору, яны там будуць упяцёх, у грабніцы застанецца толькі адно месца для швагеркі Марыі, дзіцячай лекаркі. Там ляжаць ейныя дачка і муж, швагерка будзе апошняй з прозвішчам Ёсэнска. На пахаванне, напэўна, збярэцца шмат людзей, у Марціне лічыцца добрым густам хадзіць на могілкі: старая частка могілак гонар горада, кожны год сюды водзяць школьнікаў на магілы знакамітых людзей, ііра якіх дзеці вучаць у школе. Яго будуць ацэньваць: ціўсё належным чынам арганізавана, пачынаючы ад труны, якую ён павінен будзе заўтра замовіць... Раптам ён спыніўся ў жончыным пакоі, быццам убачыў перад сабой тую труну, якую трэба не проста замовіць, а яшчэ і заплаціць за яе, і за дастаўку таксама трэба заплаціць, яна дакладна будзе нешта каштаваць... «Ну, сказаў ён уголас, але далей зноў думаў сам сабе, добра, што не лёг яшчэ, раніцай пра гэта ўвогуле не падумаў бы, прыйшоў бы па труну з якімі дзвюма-трыма сотнямі ў кішэні, а там натічаць бог ведае колькі...» Ён падумаў пра сваю ашчадную кніжку, жонка яго калісьці ўгаварыла, каб з кожнага ганарару адкладваў у банк дзесяць адсоткаў, ён пачаў давопі позна, там назбіралася зусім крыху на кішэнныя выдаткі, але апошнімі гадамі, калі ўжо было ні заробкаў, ні ганарараў, ён часам яшчэ й нешта здымаў з той кніжкі... Гэтых яго кішэнных хопіць хіба на хаўтурны стол, але не на пахаванне. Нічога не застаецца, як зняць грошы з жончынай ашчаднай кніжкі. I ён гэта зараз зробіць.