Сіямцы
Андрэй Жвалеўскі, Яўгенія Пастэрнак
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 234с.
Мінск 2020
Яна ішла, унутрана выбудоўваючы дыялог з аднакласнікамі. Яна ведала, што зараз на яе абрынецца плынь бруду і лаянкі, і рыхтавалася да таго,
што давядзецца пасміхацца, не злавацца, што мэта ў яе — здаць іспыты, атрымаць пасведчанне і з’ехаць. I трэба проста стрымацца.
У клас яна ўвайшла максімальна сабраная, зрабіўшы некалькі глыбокіх удыхаў.
— А, Гэлька, здароўкі, — сказала Смірнова, — пашанцавала табе, ты кантрольную па матэме прахварэла.
Геула, якая была гатовая да чаго заўгодна, але толькі не да спакойнага «здароўкі», замерла, не ведаючы, як адказаць.
— А, порназорка вярнулася, — млява сказаў Прысмакоў, — нешта ты спазнілася, нас учора на англійскай так усіх...
— Заторкніся, — адсекла Смірнова. — Заклапочаны. Геула, калі хочаш, сядай са мной, я сёння адна. Дарэчы, уяві, нам учора сказалі, што мы мусім на іспыты паляну накрыць. Скажы сваёй маме, няхай яна ім зноўку скандал зладзіць. Дасталі ўжо бабосы з бацькоў цягнуць!
— О, Вегірэйка, — сказала класная, якая ўвайшла ў кабінет, — з цябе фота ў дзяцінстве, адсканаванае, і грошы, калі пойдзеш на выпускны. Калі не пойдзеш, мне трэба пісьмовая заява ад тваёй мамы, што ты засталася дома пад яе адказнасць.
Гэля злавіла сябе на тым, што дагэтуль стаіць са сціснутымі кулакамі. Яна паставіла сумку на стол і выпрастала пальцы. Рукі трэсліся.
* * *
У школе Ян зразумеў, што рэсурсы арганізма вычарпаныя. Больш за суткі без сну (дзве гадзіны
ў фатэлі не лічацца), стрэс ад сустрэчы з Геулай, няшчаснае каханне...
Тры ўрокі ён тупіў, пакуль класная не накіравала яго да лекара — Яна відавочна вадзіла ў бакі, калі ён ішоў да дошкі. Медсястра сур’ёзна вывучыла зрэнкі, памацала лоб і спытала:
— Нешта піў?
— Каву, — адказаў Ян.
— I ўсё?
— Яшчэ гарбату. Бабуліну, — у Яна ставала моцы толькі на кароткія сказы. — He спаў проста.
— У камп’ютар гуляў? — у голасе медсястры чулася пагарда.
— Дзяўчына. Я кахаю яе. Яна мяне не. He спаў. Думаў.
Погляд медсястры пацяплеў.
— Ідзі дахаты, — сказала яна. — Напішу, што ў цябе харчовае атручэнне.
I адразу спахапілася:
— Але атруціўся ты дома, не ў нашай сталовай, зразумеў?!
Ян кіўнуў і выйшаў.
Потым ён неяк апынуўся ў сваім пакоі і паваліўся на канапу.
I яго адразу пабудзілі — тата трос за плячо.
— Вячэраць будзеш?
Ян паглядзеў у акно. Сапраўды, быў глыбокі вечар. Прыўстаў і ўбачыў, што Нора развалілася на ягоных грудзях — а ён нават не заўважыў. Паспрабаваў сабраць думкі ў кучу.
— Як да бабулі з’ездзіў? — спытаў бацька.
Магчыма, ён і не ўкладаў у свае словы ніякай іроніі, але Ян яе пачуў. I вываліў на тату ўсё
ўперамешку: і пра выпадковасці, якія не выпадковыя; і пра няшчаснае каханне; пра сваю пастанову не замінаць Геуле, якая пачынае ўсё нанова...
У гэтым месцы бацька перапыніў:
— Значыць, ты закахаўся ў дзяўчыну, але не збіраешся нават сказаць ёй пра гэта?
— Дык зразумела ж, — пацепнуў плячыма Ян.
— Ачмурэць! — вось цяпер іронія ў татавым голасе дакладна не падалася. — Ты сам толькі сёння ўначы гэта зразумеў, так? А Гэля твая мусіла што? Думкі твае чытаць?
Была ў словах бацькі нейкая крыўдная логіка, але Ян не збіраўся здавацца.
— Яна сказала, што жыццё пачне нанова. I хоча са мной расстацца! А я кахаю яе і таму павінен...
— ...узяць яе за каўнер, страсянуць і пацалаваць! — запатрабаваў тата. — Павер майму досведу!
— Ды якому досведу? — скрывіўся Ян. — У вас з мамай заўсёды ўсё проста і зразумела...
I тут тата сумеўся.
— Ну, не заўсёды...
Яну падалося, што бацька збіраецца сысці, але той толькі пакруціў галавой і працягваў:
— Добра, слухай... У нас з мамай ужо заява ў загсе ляжала, гасцей запрасілі, рэстарацыя, сёетое... А за два тыдні да вяселля яна раптам паведамляе: «Я перадумала... я не ўпэўненая... давай расстанемся». Зусім як твая Геула. А я во такі ж, як ты, быў... Нерашучы... I жанчын зашмат слухаў. «Калі, кажу, ты не хочаш, дык і не трэба. Гвалтам не будзеш любы».
Бацька тужліва ўздыхнуў. Па ўсім відаць, ён вельмі добра памятаў тыя падзеі.
— Пайшлі ў загс забіраць заяву. А там чарга жаніхоў з нявестамі. Усе такія шчаслівыя, за ручкі трымаюцца, цалуюцца. Я Барбары кажу: «Можа, усё ж такі?..» А яна такая: «Не, дакладна!»
Тата надоўга змоўк. Ян не вытрымаў:
Ну?
— Гну! — адгыркнуўся бацька. — Прычакалі, зайшлі, і тут мяне як маланкай шыбанула. Аднекуль зразумеў, што трэба рабіць. Кажу: «Спадарыня, мы жаніцца праз два тыдні не будзем. Мы сёння будзем!» У Барбары ад здзіўлення мову заняло. Рэгістратар занатурылася, я завёўся, пачаў лёстачкі ёй падпускаць, потым пабег да нейкай начальніцы, напеў ёй пра палярную экспедыцыю! У Антарктыду! Уяві?!
Ян не стрымаўся:
— I гэты чалавек дакарае мяне за легкадумнасць!
— Дык я ж дзеля справы! — сказаў тата. — А ты так... без дай прычыны. Ну, карацей, нас там і распісалі. Барбара за ўвесь гэты час толькі адно слова прамовіла: «Ага», — калі ў яе спыталі, ці згодная выйсці замуж за спадара Марыніча. А калі наконт прозвішча спыталі, я адказаў, што яна бярэ прозвішча мужа, а Барбара толькі кіўнула.
Бацька рассмяяўся.
— А потым яна мне прачуханку зрабіла: маўляў, я мусіў яе неяк па-іншаму ўгаварыць, каб вяселле было паводле правілаў з сукенкай і шампанскім.
— Чакай, — здзівіўся Ян, — але ж у вас было вяселле? Вы ж відэа ўсім гасцям паказваеце!
— Вядома, было, — кіўнуў бацька, — ад рэстарацыі я адмовіцца не паспеў. Таму ў прызначаны дзень усё прайшло амаль паводле плана. Проста без
загса. Карацей, сын, не выдурняйся, ідзі да сваёй Геулы і пакажы, што мужчына!
— Але ў Каэльё сказана... — пачаў Ян.
— У Каэльё! Знайшоў пісьменніка!
* ★ ★
Геула дагнала класную каля настаўніцкай.
— Святлана Фёдараўна, — сказала яна, — можна з вамі паразмаўляць?
— Так, хадзем, толькі давай хутчэй, у мяне заняткі, пяціклашкі мне кабінет разнясуць.
Гэля глыбока ўздыхнула і выклала ўсё: што ёй проста неабходна сысці з гэтай школы, што яна ўжо ўсё вымеркавала, але ёй трэба ўлагодзіць канфлікт з Аксанай Віталеўнай, бо тая не дасць ёй спакойна здаць іспыты, а ёй не патрэбны бліскучы сярэдні бал, дастаткова сапраўды сярэдняга.
— Чакай, — здзівілася класная, — чаго ты баішся? Як табе могуць перашкодзіць здаць іспыты?
— Ды яна заваліць мяне! — злосна выпаліла Геула.
— Гэля, супакойся! — упэўнена сказала Святлана Фёдараўна. — Аксана Віталеўна можа табе трапіцца ў камісіі толькі на адным іспыце, дый тое выпадкова. Нават калі яна паставіць табе шэсць, гэта нешта зменіць? Палічы свой сярэдні бал, мне здаецца, нават калі ты ўсе іспыты здасі на пяцёркі, у цябе ўсё адно будзе вышэй за сямёрку. Чаму ты панікуеш?
Гэля разгублена паглядзела на класную.
— Ідзі на заняткі, — сказала тая, — і не дуры мне галаву.
Заснуць Ян так і не здолеў. Ці то ўдзень выспаўся, ці то бацькавы словы надта яго ўсхвалявалі.
Ян сумленна ляжаў у цемры і разважаў, што ён зараз мусіць рабіць. Грандыёзныя планы змяняліся як у калейдаскопе.
Прызнацца ў каханні і панесці Геулу на руках у ружовы вечар.
He прызнавацца, а самазабіцца проста ў Гэлі на вачах (тады яна дакладна здагадаецца).
Напісаць раманс і выканаць.
З’ехаць у іншую краіну, стаць там прэзідэнтам, а потым вярнуцца па Геулу.
Стаць прэзідэнтам і знесці яе ў ружовы вечар.
Застрэліцца і стаць прэзідэнтам.
Знесці Геулу ў ружовы вечар і там прызнацца, а ўжо потым з’ехаць.
У палярную экспедыцыю, як тата.
Цікава, у Антарктыдзе ёсць пасада прэзідэнта?
I ружовыя вечары?
* * *
Геула другі дзень спрабавала прызвычаіцца да думкі, што ніхто не збіраецца цкаваць яе далей. I завуча баяцца таксама не варта. Асабліва з улікам таго, што Гэля сабралася сысці ў маладзечанскі каледж. Ці не сыходзіць? Ці не ў маладзечанскі?
Паколькі дурыць галаву не было каму, Гэля працягвала грузіць сябе.
Пасля першага ўрока яе развагі былі перапыненыя з’яўленнем Яна.
Выглядаў ён дзікавата: позірк у адну кропку, ускудлачаныя валасы. Але калі Ян загаварыў, Геула забылася на ўсе дзівацтвы ягонага знешняга выгляду.
— Геула, — прамовіў ён голасам кібарга, — я кахаю цябе. He перапыняй!
Геула не перапыняла, яна аслупянела.
— Я разумею, — працягваў Ян, — што ты абыякавая да мяне, таму не можаш адказаць узаемнасцю. Ну што ж... Гвалтам не будзеш любы...
Гэля хацела пераканаць сябе, што ўсё адбываецца насамрэч, але не атрымалася. У рэальнасці Ян ніколі не здолеў бы вымавіць «гвалтам не будзеш любы» — і не ўсміхнуцца.
— Галоўнае, — казаў няшчасны закаханы, — каб табе было добра. А я больш ніколі не абцяжару тваё існаванне.
«“Абцяжару існаванне”, — напружана разважала Геула, — ён што, дрэні нейкай накурыўся?»
А Ян ужо падыходзіў да фіналу сваёй прамовы:
— Абяцаю! Ты мяне больш ніколі не ўбачыш. Клянуся перад тваімі сябрамі!
Толькі тут Гэля зразумела, што за гэтым цыркам назіраюць аднакласнікі. У дзяўчат ад цікаўнасці вочы сталі як на малюнках пра базедаву хваробу. Хлопцы цішком курчыліся ад смеху.
Геула пачала збянтэжана апраўдвацца перад гледачамі:
— Гэта Ян! Мы з ім канал на юцюбе вядзём... вялі...
— А! — узрадаваўся Прысмакоў. — Дык во хто тую парнушку з Гэлькай здымаў!
Геула ўжо збіралася, як у старыя добрыя часы, ужарыць хама падручнікам, але яе апярэдзіў Ян.
Ён павярнуўся да Прысмакова і сказаў усё тым жа нечалавечым голасам:
— Во бачыш! I гэты юнак таксама ў цябе закаханы.
Клас нарэшце зарагатаў. Прысмакоў замёр з вырачанымі вачыма. Калі б яго абазвалі казлом ці дурнем, ён бы ведаў, як рэагаваць. Але «юнак» падраў усе шаблоны на дробныя шматкі.
— Ён проста маскіруе свае пачуцці пад насмешку, — не збочваў з каляіны Ян. — Гэта нармальна. Хто каго чубіць, той таго і любіць.
Некаторыя аднакласнікі ад смеху пачалі спаўзаць пад парты. Але Ян працягваў як нічога ніякага:
— Сябра! He саромейся сваіх пачуццяў! Скажы ёй! Раптам табе пашанцуе!
Ян выйшаў. Рогат дасягнуў апафеозу. He смяяліся толькі Геула і Прысмакоў.
— Афэлак! — крыкнуў Прысмакоў у дзверы, за якімі толькі што знік Ян.
* * *
Урокі Геула неяк даседзела, але, толькі трапіўшы дахаты, завалілася спаць.
Абудзіла яе маці дзіўным пытаннем:
— Ты каго-небудзь з сабою заўтра бярэш?
— Куды? — спытала, не расплюшчваючы вачэй, Гэля.
— Сонейка, у цябе дзень народзінаў заўтра.
— Га? — Геула села і паспрабавала ўключыцца. — Мама, а можна я не пайду?
КНІГІ ОНЛАЙН
