Сіямцы
Андрэй Жвалеўскі, Яўгенія Пастэрнак
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 234с.
Мінск 2020
— Ну і няхай.
— Прамокнеш.
— I што?
— Ну... я ўсё ж такі цябе кахаю.
Геула абурылася:
— Ян, ты здзекуешся? Ты адмыслова ўсё псуеш? Якое на халеру каханне? Ідзі праспіся!
Вакол Гэлі і Яна спешна эвакуіравалі дзіцячыя электрамабілі, гандляры ўсялякай кітайскай драбязой згортвалі свае вітрыны. Ян адвярнуўся. I таксама пачаў церці вочы, быццам і яму туды трапіў пясок. Геуле зрабілася балюча.
— Паслухай, — працягвала яна, — ты проста прыдумаў гэтае каханне. Мы столькі гадоў сябруем... У цябе былі дзяўчыны, у мяне Кастусік... быў. Навошта ўсё ўскладняць? Мы маглі спакойна таварышаваць далей, усё магло быць як раней, навошта ты ўсё сапсаваў?
Геула злавіла сябе на тым, што крычыць. Ян паспрабаваў узяць яе за руку, але яна вырвалася.
— Гэля, пойдзем у метро, зараз...
Аб асфальт ударылі першыя кроплі. Вялізныя, цяжкія кроплі першай травеньскай залевы.
Недзе грукнула, і адразу хвастанула так, што ні пра якое метро гаворкі ўжо не было. Схаваліся пад мостам цераз Свіслач і нават за тую хвіліну, што беглі, паспелі прамокнуць да ніткі.
Геула рыдала. Ян глядзеў на дождж.
— А я не хачу як раней, — сказаў ён.
I сышоў, пакінуўшы Геулу пад мостам.
Ён ішоў не разбіраючы дарогі, ішоў, не сціраючы з твару кроплі дажджу. I не бачыў, як клапатліва горад хавае яго пад галінамі дрэў. I не разумеў, што там, дзе ён ідзе, дождж замірае, і не адчуваў, што горад плача разам з ім.
Ян вярнуўся дахаты здранцвелы. У літаральным сэнсе.
Год таму ў яго раптоўна напухла дзясна. Каб лекаваць яе, стаматолагу давялося скалоць абедзве Янавы сківіцы абязбольвальным. Некалькі гадзін пасля аперацыі Ян не адчуваў палову сваёй сківіцы.
Цяпер «замарозка» авалодала ім цалкам.
Ён згадаў, што неўзабаве іспыты. Сеў рашаць задачкі па матэматыцы. Праз гадзіну зразумеў, што першы іспыт — беларуская мова, і папрасіў маці падыктаваць яму дыктоўкі. Маці далася дзіву, але пагадзілася.
Да прыходу бацькі ў яе сеў голас, маці папрасіла:
— А давай на сёння ўсё? Дый табе трэба адпачыць.
Ян паслухмяна адклаў асадку, маці ўсхвалявана паглядзела на яго і пайшла карміць мужа.
Ян пасядзеў трохі, прыслухоўваючыся да сябе.
Зубная замарозка за гэты час прайшла б ужо, і вярнуўся б тупы ныючы боль. Але цяпер ён па-ранейшаму нічога не адчуваў.
Ян нават задумаўся пра тое, каб легчы спаць, — але адразу скеміў, што так рана не засне. Ён агледзеў свой пакой і спыніў позірк на недабудаваным караблі.
★ ★ ★
Геула плакала так, што маці ўзялася паіць яе заспакаяльнымі, якія яшчэ нядаўна сама прымала на загад Альбіны. Гэля піла лекі, супакойвалася, але праз паўгадзіны пачынала рыдаць з новай сілай.
— А мне на працу, — уздыхала маці, — адпрасіцца я не магу, дзеці галоднымі застануцца. Ты без мяне адна выжывеш?
У адказ Геула рыдала з новай сілай.
— Ведаеш што! — вырашыла маці. — Збірайся! Паедзеш са мной! Дапаможаш на кухні і ўвогуле!
Сіл супраціўляцца ў Гэлі не было.
На кухні ёй сапраўды стала лягчэй. Раўці ў прысутнасці чужых было неяк няёмка, маці ўвесь час падкідвала заданні: то замясіць цеста, то пракруціць фарш. А калі набеглі дзеці і сталі з апетытам есці прыгатаванае, Геула нават пасміхнулася.
Калі плынь пражэрлівых вучняў схлынула і надышоў час гатаваць паўфабрыкаты на заўтра, маці асцярожна спытала:
— Гэта праз Кастуся?
Гэля апусціла галаву.
— Паслухай, — сказала маці, — калі гэта сапраўднае, то вы адно ад аднаго нікуды не падзенецеся. He цяпер, дык праз пару гадоў.
Гэля ўсхліпнула.
— Ну а калі несапраўднае, дык не шкадуй, — працягвала маці, — недзе цябе чакае тваё каханне, твая гісторыя.
— А калі не? — спытала Гэля.
— Так не бывае, — сказала маці, — толькі трэба не баяцца.
Маці задумалася, зляпіла некалькі катлет, а потым з цяжкасцю прамовіла:
— Ведаеш, я тут падумала... Напэўна, табе сапраўды лепей паехаць у Маладзечна.
Геула замерла.
— У сэнсе? — спытала яна.
— Праўда, — працягвала маці, — Маладзечна — гэта неблагі варыянт. Мінск побач, калі захочаш, можаш хоць штодня дахаты ездзіць. Затое ў цябе будзе сваё жыццё. Воля.
Геула зразумела, што не дыхае. Акуратна зляпіла чарговую катлету і паклала на бляху.
— Чаму маўчыш? — спытала маці.
— Значыць, ты мяне гоніш? — сказала Геула.
— Гэля, ты што? — спалохалася маці. — He хочаш, заставайся!
Гэля ледзь стрымлівала слёзы.
— Геула, прабач! — усхвалявалася маці. — Я хацела як лепей. Я проста не хачу цябе трымаць. Але ты не мусіш заставацца дзеля мяне, у цябе павінна быць сваё жыццё.
Тут Гэля зноў расплакалася.
— Я вельмі цябе люблю, — сказала маці, — але, ведаеш, я спалохалася, што калі ты надумаеш жыць са мной да смерці, каб мне не было самотна, дык я, бадай, цябе выганю. I годзе раўці, перасоліш катлеты.
Геула хлюпнула носам і паспрабавала выцерці вочы. Але рукі былі ў фаршы.
— Вось табе і маеш, — сказала маці, — нельга гатаваць і плакаць адначасова. Тэхніка бяспекі.
★ ★ ★
Ян прабавіў увесь дзень з тым жа пачуццём глыбокай замарозкі.
Зранку, праўда, было нейкае падабенства эмоцыі — калі ён прачнуўся і ўбачыў на стале скончаную мадэль лінкара. Але потым прыгадаў, што сам учора да ночы яе даклейваў, і абыякавасць вярнулася.
У школе дзейнічаў аўтаматычна. Казалі рашаць — рашаў. Дыктавалі — запісваў. Сказалі ісці дахаты — пайшоў.
Зноў убачыў лінкар на стале, і зноў нешта зварухнулася ў душы. Ян вырашыў, што пачуццё гэтае найхутчэй прыемнае. Нешта кшталту палёгкі. «Дарабіў нарэшце, — падумаў ён, — палепшала».
Калі маці вярнулася з рынку, яна ўбачыла сына пасярод пакоя. Паліцы і высунутыя шуфлядкі былі напалову пустыя. Побач з Янам грувасціліся дзве кучы рэчаў. I яшчэ адна маленькая, на тахце.
— Што ты робіш? — здзівілася маці.
— Во гэтыя рэчы даўно трэба выкінуць. Гэтыя пакінуць. А во гэта, — ён кіўнуў на тахту, — трэба дарабіць.
Маці прыгледзелася.
— Гербарый? Ты збіраешся дарабляць гербарый, які пачаў збіраць у пятым класе?
— Ага.
— А навошта?
— Я мушу.
Маці не прыдумала, што адказаць. Ян узяў з паліцы чарговую кнігу — «Зброя рымскай пяхоты», пагартаў і шпурнуў у кучу на выкід.
— Можа, кнігі не выкідаць? — прапанавала маці. — У бібліятэку аддадзім...
— Добра, — пагадзіўся Ян і ўзяўся выцягваць з кучы асуджаных рэчаў кнігі.
Маці назірала за гэтым з дзіўным пачуццём — быццам прысутнічала пры нейкім рытуале. Напрыклад, на пахаванні.
Яна спалохалася, страпянулася і прапанавала:
— Пакетаў прынесці?
Ян кіўнуў.
Гэля з маці размаўлялі паўночы. Мама невядома як раніцой прачнулася, а Геула праспала да апоўдня. Сядзець дома было нясцерпна. Яна сабралася і паехала да маці на працу.
На кухні было весела. Спачатку Геула ўвогуле не зразумела, што адбываецца, таму што чалавек дваццаць падлеткаў гадоў дванаццаці запоўнілі сабою ўсю прастору.
— У вас абед? — спытала Гэля.
— У нас гісторыя! — адказала нейкая дзяўчынка.
— А! — сказала Геула і паспрабавала адшукаць вачыма маці.
А маці тым часам вылезла з-пад стала. Выявілася, што там, на зэдліках, стаялі бляхі з кексамі, якія ўся гэтая плойма па чарзе ўпрыгожвала.
— Што здарылася? — спытала Гэля.
— Ды гісторык трапіў у ДТЗ*, не здолеў прыехаць на заняткі. А яны ўсе прыйшлі да мяне на кухню. I мы прыдумалі спячы кексы.
— Цётачка Ліза, а калі будзе гатова?
— Першая партыя праз пяць хвілін!
— Цётачка Ліза, а яшчэ пра цеста раскажыце!
— Цётачка Ліза, а можна я маме адзін аднясу?
— Цётачка Ліза, а кіньце рэцэпт у групу, мы дома таксама прыгатуем.
Бразнула духоўка, першыя кексы былі ўрачыста выцягнутыя, пастаўленыя на стол, і дзеці пачалі гіпнатызаваць іх вачыма.
* Дарожна-транспартнае здарэнне.
— Яны гарачыя не такія смачныя, — паспрабавала патлумачыць Геула, але яе перапыніў аднадушны крык.
— Ну мы толькі адзі-і-ін...
— Толькі кава-а-алачак...
У кухню ўварваўся ўзмакрэлы гісторык.
— Аёй, Ліза, дзякуй вам вялізны, вы ўсіх выратавалі, але цяпер мы можам пачынаць заняткі...
— He! — аднагалосна сказалі дзеці. — У нас кексы! Мы іх рабілі самі! Яны яшчэ не гатовыя!
Скончылася ўсё тым, што гісторыя прайшла проста на кухні, кексы даваліся найлепшым выступоўцам, і ўсе пагадзіліся, што ў іх яшчэ ніколі не было такіх прадуктыўных заняткаў, хоць яны былі ўдвая карацейшымі, чым звычайна.
Геула сядзела ў куточку і назірала за тым, як Miwa яе праходзіць жыццё.
★ ★ ★
Замарозка не адпускала Яна. У нечым гэта было зручна: пакуль іншыя псіхавалі наконт іспытаў, ён быў як удаў. He, да іспытаў ён таксама рыхтаваўся — паводле строгага графіка прасіў маці дыктаваць яму то рускую, то беларускую мовы, рашаў задачы.
Аднак уся гэтая падрыхтоўка, як выявілася, займае зусім няшмат часу, калі не псіхаваць.
Таму Ян метадычна дабіваў «хвасты».
Даклеіў гербарый са струхлелых лістоў — і выкіНУЎ-
Дачытаў «Дон Кіхота» — і вярнуў у бацькоўскую шафу.
Дапісаў сцэнарый — і выдаліў файл, бо тэкст атрымаўся нудны.
Дайшоў да таго, што пачаў перапрасоўваць свае кашулі. Маці заўважыла гэта, у чарговы раз памацала лоб сына і нязвыкла цвёрдым голасам прамовіла:
— Ідзі пагуляй! Перад іспытамі трэба праветрыць галаву!
Ён моўчкі пайшоў — ад гэтага маці яшчэ болей захвалявалася.
Ужо на дварэ зразумеў, што надышло сапраўднае лета. Яшчэ не ліпень, калі горад распальваецца да тэмпературы духоўкі, але куртку з сабою ўзяў дарма. Куды ісці, Ян не ўяўляў. I тут яму на вочы трапілася групка аднакласніц, сярод якіх была і Жанна.
«Я ж абяцаў яе зняць», — згадаў Ян і пайшоў напярэймы дзяўчатам.
— Жанна! Хадзем са мной! — загадаў ён.
Аднакласніцы, якія да гэтага неразборліва гаманілі, умомант сціхлі.
— Але я не магу, — разгубілася Жанна. — Заўтра іспыт... дыктоўка...
— Пагатоў, — сказаў Ян. — Перад іспытам трэба праветрыць галаву!
Жанна жаласна паглядзела на сябровак. Яны адказалі позіркамі, у якіх здзіўленне змагалася з зайздрасцю. Жанна вагалася:
— Ну... я не ведаю...
Ян моўчкі ўзяў яе за руку і павёў за сабою.
Калі б ён азірнуўся, то ўбачыў бы, што ў позірках дзяўчат зайздрасць канчаткова перамагла.
— А што мы будзем рабіць? — спытала Жанна.
— Здымаць відэа. Я ж абяцаў.
— Аёй... Я касметыку не ўзяла.
Ян згадаў пласт тынкоўкі, які Жанна нанесла на сябе мінулым разам.
— He трэба, — цвёрда сказаў ён.
Яны працавалі дзве гадзіны без перапынку. Толькі аднойчы Жанна адпрасілася ў прыбіральню. Калі Ян нарэшце сказаў: «Усё», — Жанна ледзь стрымала шчаслівы ўздых.
КНІГІ ОНЛАЙН
