КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Такім чынам, розныя кантэксты рытуальнага ўжывання чырвонага колеру даюць падставы расшыфроўваць яго як сімвал жыццёвага пачатку, а таксама пацвярджаюць трактоўку бінарнай апазіцыі чырвонага і белага колераў як супрацьпастаўлення жыцця і смерці. Вышэй ужо адзначалася, што велікодныя яйкі звычайна фарбуюць у чырвоны колер, што сімвалізуе ўваскрашэнне Ісуса Хрыста; аднак калі ў бягучым годзе паміраў нехта з родзічаў, то яйкі не фарбавалі. 4.1. На другі дзень вяселля, раніцай, бацькі маладых выконвалі сумесна са сватамі і дружкамі абрад падымання маладых. Сват браў каравай, маці поўную міску яечні і, спяваючы спецыяльную песню, ішлі будзіць маладых. “Як дружына ўвойдзе, маладыя найперш пачынаюць мыцца вадою, якую ім падае дружка; у гэты час маці маладога бярэцца аглядаць на прасцірадле “іерогліфы пачцівасці” маладой, і калі гэта спраўдзіцца, пляскае ў далоні і радасна выгуквае: Ой, Бог нам даў, што наш Ясенько Пачцівую Марысю ўзяў!” Чырвоная пляма крыві на белай прасціне маладых сімвалізавала смерць жаніха і нявесты і іх нараджэнне-перараджэнне ў якасна іншым сацыяльным статусе — мужа і жонкі.36 Гэтую ж ідэалагему ўтрымліваюць і вясельныя (“пасадныя”) песні: Ляцелі гусі-лебедзі церез сад, Клікнулі маладога Іванку на пасад: — Засцель чырвоны колер, то пайду, Палажы кажух, той сяду.37 Калі ж прыгадаць, што якасна іншы стан нявесты-жанчыны (ужо пасля першай шлюбнай ночы) у адрозненне ад няве76 сты-дзяўчыны фіксуецца дадатковай візуальна-апазнавальнай інфармацыяй (маці мужа пасля дзяльбы каравая павяжа ёй — нявестцы — фартух, аснову кампазіцыі якога складае рытмізаванае, паслядоўнае чаргаванне пяці чырвоных і белых палосак), то ўзнікае разуменне таго, што гэты атрыбут, як і кампазіцыйна падобны каравай, сімвалізуе радаводную эстафету жыцця на фоне бясконцасці вечнасці. 4.2. Пяціўзроўневая структура фартушка далёка не выпадковая. Яна адлюстроўвала самы актуальны, мінімальна дапушчальны ланцужок жывой радаводнай сувязі, якую падтрымлівала свята Восеньскіх Дзядоў. Зыходзячы з прынцыпу пасадкі прысутных за сталом і сутнасці дзеі, дзед (Д) садзіўся на чале памінальнага стала і распачынаў для унукаў (У) свой радаводны ўспамін. Даводзячы яго як мінімум да свайго дзеда (Д). Тады схема Д Д -> У дае магчымасць лёгка зразумець, што кожны ўнук ведаў свой радавод як мінімум да пятага калена, што і зафіксавана на фартушку, які свякроў павяжа нявестцы пасля дзяльбы каравая. 3 гэтага вынікае, што фартушок сімвалізаваў радаводную эстафету, прычым (гэта прынцыпова) верхняя частка і пояс, на якім трымаўся атрыбут жаночай долі, былі чырвонымі, г.зн. жывот жанчыны — улонне новага жыцця — быў экраніраваны (закрыты) чырвоным — жыццёпрадуцыравальным — фрагментам ручніка. Яго сілу ўзмацняў яшчэ адзін выключна моцны абярэг — чырвоны пояс. Менавіта таму хочацца параіць будучым матулям: на працягу ўсяго перыяду цяжарнасці разам з вамі павінен быць чырвоны пояс-абярэг (яго нельга завязваць на вузел, трэба перакінуць канцы васьмёркай). Ахоўна-карпаганічную, прадуцыравальную ролю выконваў гэты ж пояс, калі ў сям’ю прыходзіла смерць. Як толькі паміраў нехта з блізкіх, бабуля перавязвала цяжарную чырвоным поясам, ствараючы вакол яе магічны круг, які перасцерагаў будучае дзіця. Недакладнае (ці неўважлівае) прачытанне рытуальных сітуацый, якія характарызуюць спрадвечную традыцыю, прыводзіць да адвольнага (недапушчальна адвольнага) ужывання ключавых атрыбутаў у жыцці нашых сучаснікаў. Міжпакаленная перарванасць традыцыі правакуе непаразуменні, у аснове якіх ляжыць вядомы прынцып “чулі звон, ды не ведаюць, адкуль ён”. Яшчэ раз акцэнтую ўвагу на тым, што менавіта на другі дзень вяселля, пасля таго як дзяўчына-нявеста перарадзіцца ў статусе жанчыны-гаспадыні, да яе падыходзіла маці жаніха, здымала фату і вянок (вэлюм — сімвал непарушнасці, цнат- лівасці) і павязвала два атрыбуты жаночай долі: хусцінку (намітку) і фартушок. 4.3. 3 аналагічным ужываннем гэтых узростава-статусных атрыбутаў мы сутыкаемся і ў іншай рытуальнай сітуацыі. На Радаўніцу на надмагільныя крыжы (знак роўнасці перад Богам) павязваюць адпаведныя знакі-сімвалы: а) на магіле дзяўчыны — белы вянок; б) на магіле жанчыны — белы фартушок (жанчына змяняла месца жыхарства, прозвішча, статус, таму іншым быў і атрыбут-маркёр); в) атрыбутыўнай дыферэнцыяцыі “хлопчык—юнак—мужчына” хутчэй за ўсё не было (хлопец нарадзіўся ў гэтай хаце, ажаніўся тут жа, прозвішча не змяніў, таму і не мяняўся знакмаркёр): над іх магіламі ціха пялёскаліся саматканыя ручнікі. Хаця ў Мядзельскім, Бабруйскім, Смалявіцкім раёнах мне даводзілася бачыць, як на крыжах, якія стаялі над магілкамі хлопчыкаў, былі павязаны вузкія паясы. Што ж робім мы, калі дзяўчынак — удзельніц дзетсадаўскіх або школьных фальклорна-этнаграфічных гурткоў — апранаем у рытуальныя традыцыйныя строі, абавязковым элементам якіх з’яўляюцца фартушкі (у народзе іх часта называюць “шырма”). Гэтымі. самымі шырмамі адгароджвалі частку хаты, дзе спалі, ад прыхожай і зоны чырвонага кута. Ніякавата адчуваеш сябе, калі бачыш, як у некаторых гараджан над ложкам у спальні прымацавана ікона. I наадварот, з дакладным прачытаннем сімволікі гэтых атрыбутаў сустракаемся мы, калі бачым, як на крыжах, якія стаяць пасярэдзіне або на ўскрайку вёскі і выконваюць ахоўна-засцерагальную функцыю, павязаны адначасова і ручнік, і вянок, і фартушок, таму што прызначаны перасперагчы ўсіх жыхароў вёскі: малых і старых, дзяўчат і хлопцаў. 4.4. Таксама не магу не ўзгадаць адзін культурны пярэварацень. Яшчэ ў пасляваенны час на Беларусі жыла цудоўная традыцыя першага рытуальнага купання дзіцяці. Бабуля ласкава і асцярожна купала немаўля, кладучы ў драўляныя ночвы неабходныя атрыбуты (якія павінны былі паўплываць на лёс чалавека), спавівала поясам чырвонага колеру. Прычым як і нацельныя рэчы для кожнага нованароджанага, так і пояс у сям’і былі адны і тыя ж (імкнуліся яднаць усіх у адно цэлае). Падкрэсліваю, адным і тым жа — чырвоным — поясам перавязвалі і хлопчыка, і дзяўчынку. А як паводзяць сябе сучасныя маладыя маці, калі іх з нованароджаным забіраюць з радзільнага дома? Запазычылі яны чужую традыцыю і перавязваюць дзяўчынак ружовымі, а хлопчыкаў блакітнымі стужкамі. 4.5. Расшыфроўка метакода чырвонага колеру паказвае ўсю недарэчнасць дзеянняў сучасных фірмаў, якія аказваюць паслугі падчас смерці чалавека. Можна бачыць, як труну звонку абабіваюць тканінай сіняга або чорнага колеру. Hi ў якім разе. Нябожчык ляжыць на фоне белага, а жывыя павінны быць экраніраваны ад смерці толькі тканінай чырвонага колеру. 4.6. Яшчэ адзін парадокс: чырвоныя кветкі, з якімі прыходзяць адведаць нябожчыка, звычайна кладуць у труну да яго ног. Гэта недарэчнасць. Кветкі — сімвал юнацкага жыцця, іначай кажучы — жыцця ўвогуле, таму класці іх неабходна ўздоўж труны. Гэтаксама нельга садзіць іх на магіле. Яны — знак нашай пастаяннай памяці, прысутнасці, сувязі з продкамі, сімвал-замяшчальнік. Дык хіба ж мы ходзім па магіле, стаім на ёй. He і яшчэ раз не. Ганаровая варта жывым калідорам стаіць — і павінна стаяць — толькі ўзбоч магілы. На самой жа магіле садзяць спецыяльныя кветкі (скачкі, бяссмертнікі і г.д.). Ніжэй хацелася б прааналізаваць яшчэ два прыклады адначасовага ўжывання двух колераў-апазіцыянераў. 4.7. Аднойчы восенню выпадкова стаў сведкам такога відовішча. На рагу вуліцы А.Кашавога і Партызанскага праспекта (што ў Мінску) ёсць ЗАГС. Бачу, як вясельная працэсія на чале з маладымі спускаецца па высокіх прыступках уніз да ўпрыгожанага картэжу машын. I — о, дзіва! Малады ўзяў маладую на рукі і панёс уніз па прыступках. Прыгожа! Але гэта зноў-такі сучасная адвольная інтэрпрэтацыя старога звычаю. У сюжэтнай дзеі беларускага вяселля быў адзіны. момант, калі малады браў маладую на рукі — каб унесці яе праз парог у сваю родную хату. Зноў вяжам у адзінае цэлае сімволіку зон, атрыбутаў і персанажаў. Парог — зона смерці, зона продкаў, таму, каб абсалюпгна выключыць магчымасць нечаканага, выпадковага дотыку да табуіраванай зоны той, якая прыйшла прадоўжыць жыццёвую эстафету, жаніх браў маладую на рукі і пераносіў праз парог. Але перад гэтым яго бабуля праз той самы парог павінна была палажыць чырвона-белы ручнік такім чынам, каб чырвоныя канцы былі перад і за парогам, а непасрэдна над парогам ляжала белая частка. Малады станавіўся на чырвонае поле (жыццё юнацкае), браў маладую на рукі (жыццё дзявоцкае), пераносіў яе над недатыкальнай зонай і станавіўся на процілеглае поле чырвані (новае мужчынскае — жаночае жыццё). Усё! Публічны, у прысутнасці радні і з яе зі?оды пераход у новае жыццё заканчваецца. Цудоўным прыкладам, які яскрава ілюструе ролю ручніка як пасрэдніка паміж гэтым і “тым” светам, з’яўляецца бела- Жанчыны ў нацыянальных строях. Гомельскі рэгіён. руская народная казка, якую ў канцы 19 ст. запісаў вядомы фалькларыст М.Федароўскі ў в. Краснае Сяло Ваўкавыскага раёна. Казачны сюжэт пачынаецца з таго, што тры каралеўскія дачкі хадзілі ў лес па ягады. I кожны дзень нечакана налятала хмара, на якой сядзеў змей. Няпрошаны госць хапаў адну з дзяўчат і забіраў з сабою. Калі не стала трэцяй дачкі, сын караля вырашыў пайсці шукаць сваіх сясцёр. Кароль даў яму ў дарогу толькі дзве рэчы: саломінку і ручнік. Далей казка распавядае: “Ідзе, так ідзе (каралевіч), аж стаіць рэчка, так ён палажыў саломінку, паверх ручніка і па том, як па мосце, перайшоў шчасліва”. 4.8. Пасля таго як маладыя пераступілі праз зону продкаў, яны па сонцы (злева направа) ідуць у чырвоны кут (зона гаспадароў) хаты і садзяцца там пад абразамі. I тут усё невыпадкова. Ікона — сімвал вечнасці — абавязкова пакрыта ручніком, арнамент якога мае тую ж самую трохчастковую кампазіцыю. Зноў глядзім уважліва: сімвал вечнасці пакрыты белым полем вечнасці, ніжэй звісаюць палаючыя чырвоныя канцы, на якіх вышыты маладыя пеўні. Тая ж “трыумфальная арка вечнасці” (падкова шчасця) звязвае “маладых пеўняў”, якім доўжыць справу бацькоў у гэтай хаце! 4.9. Хачу звярнуць увагу яшчэ на адну акалічнасць: белае рытуальнае адзенне беларускіх жанчын было расшыта чырвоным арнаментам іменна ў зонах-разрывах, праз якія магло быць нанесена энергетычнае пашкоджанне. 1 тады ўсе гэтыя зоны (рукавы, разрэз для галавы, пройма, пояс, ніз спадніцы і жыццядайная зона грудзей) былі экраніраваны чырвонымі магічнымі знакамі-абярэгамі.