КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
У больш простай і набліжанай да касмічнай суаднесенасці сітуацыі будуць прадстаўнікі каталіцкага веравызнання. Яны так, як і большасць жыхароў Еўропы, будуць сустракаць Новы год у ноч з 24 на 25 снежня (зімовы сонцаварот), якая з прыходам хрысціянства стала называцца Раством Хрыстовым. Чалавеку свецкаму, далёкаму ад хрысціянскіх каштоўнасных арыенціраў, яшчэ прасцей: ён адкаркуе бутэльку шампанскага апоўначы 31 снежня, пасля таго як будзе закончана святочная прамова Прэзідэнта краіны. Але чаму менавіта ў гэту ноч прагучыць зварот кіраўніка краіны да свайго народа? Хутчэй за ўсё толькі таму, што раніцай будзе перагорнута апошняя старонка ў настольных календарах усіх столаначальнікаў. Гэты факт у жыцці дзяржаўных служачых не мае ніякага дачынення да прыродна-касмічных працэсаў (як, напрыклад, у мусульман ці будыстаў), з якімі звычайна суадносяцца паваротныя падзеі ў жыцці людзей. I ўсё ж болып за ўсіх на Беларусі не пашанцавала праваслаўнаму люду. Сустракаць надыходзячы год разам з католікамі не выпадае — праз два тыдні будзе адзначацца Божае нараджэнне па праваслаўнай традыцыі. Можна было б аб’яднацца са свецкімі людзьмі і адзначаць Новы год у ноч з 31 снежня на 1 студзеня. Аднак гэты часовы саюз не стасуецца з узгаданай вышэй прыказкай, алгарытм якой мадэліруе-прадказвае будучыню: “Як сустрэнеш!..” — пераконвае і адначасова папярэджвае яна. У гэтым “як сустрэнеш” сфакусіравана ўсё: і характар паводзін, і шчырасць віншаванняў, і пярэстасць святочных прысмакаў на стале. Напрыклад, даўней на стол абавязкова ставілі 12 страў, каб на працягу ўсяго года (12 месяцаў) любое застолле было такім жа шчодрым на разнасолы. Але ж у гадавым колазвароце жыцця праваслаўнага чалавека Калядам і Раству Хрыстову папярэднічае шчасцітыднёвы Піліпаўскі пост, які закончыцца толькі 6 студзеня. Атрымліваецца, што наш грамадзянскі Новы год трапляе на заключную, самую строгую ў рытуальным плане частку посту, якая вымагае стрыманасці паводзін і строгіх абмежаванняў у ежы. 3 гэтага вынікае, што святочны стол, які будзе накрыты апоўначы 31 снежня,павінен быць посным, А як жа заключная частка прыказкі: “такім ён і будзе”? Значыць, увесь год будзе посным. Навошта ж так! Зразумела, што праваслаўны люд знайшоў выйсце з гэтай складанай жыццёвай сітуацыі. Заканчэнне посту плаўна пераходзіла ў калядныя святкаванні, якія распачынала першая Куцця. Яна мела пераходны, прамежкавы характар, таму і называлася “поснай”. А вось ужо другая Куцця, святкаванне якой супадала са Старым Новым годам, атрымала назву Шчадрэц і праводзілася па ўсіх канонах славянскай гасціннасці і ветлівасці. Святочны стол літаральна поўніўся рознымі адмысловымі прысмакамі: бліны ячныя, жытнія, грэцкія падаваліся разам са смажанымі каўбасамі і салам. Тут жа мясціліся яечня, вараная свіная галава, сальцісон, грыбы кіслыя. I зразумела ж, святочная вячэра не абыходзілася без двух-трох ягадных кісялёў і булак з макам. Такім чынам, навагодне-калядныя ўцехі “расцягнуліся” ў нас амаль што на тры тыдні. Магчыма, гэта і не блага для тых, хто займаецца цяжкай працай. Але ж свята павінна мець пэўны стрыжань, вакол якога разгортваецца ўся абрадавая дзея, скіраваная на тое, каб зблізіць і паяднасць тых, хто прымае ў ёй удзел. Часцей за ўсё кожнае свята мела ці то прыроднакасмічную, ці то грамадска-дзяржаўную арыентаванасць з дакладным разуменне сэнсу гэтай прымеркаванасці, а таксама месца і часу правядзення. Нашы ж навагоднія і калядныя святкаванні пакуль што не столькі яднаюць нас, колькі падзяляюць па розных статусна-культурных прынцыпах. Такім чынам, наспела патрэба ўсеагульнага абмеркавання пытання аб вызначэнні адзінай даты святкавання, якая магла б аб’яднаць за сталом людзей свецкіх і вернікаў розных рэлігійных плыняў. Наступным перыядам празмернай святочнай насычанасці з’яўляецца час ад каталіцкага Вялікадня і да Радаўніцы, які, здараецца, бесперапынна пераходзіць у паласу першамайскіх фэстаў: свята Працы, Дзень Перамогі, ушанаванне св. Юр’я і г.д. Такое становішча здзіўляе ўвесь дзелавы свет. А нас здзіўляе, што дзяржаўныя функцыянеры ўносяць прапановы аб увядзенні новых святаў, не думаючы аб агульнай логіцы і раўнамернай насычанасці або ўраўнаважанасці нашага календара на працягу ўсяго года. Пры гэтым не ўлічваецца гісторыя фарміравання традыцыйна існуючай сістэмы святкаванняў з яе ўнутранай логікай паслядоўнай змены аднаго свята іншым. Адсутнасць сістэмаўтваральнага прынцыпу ў нашым грамадска-дзяржаўным цыкле святкаванняў стала асабліва відавочнай у апошнія гады, калі Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь прыняў пастанову аб пашырэнні кола святаў і ўключэнні ў спектр агульнадзяржаўных шэрагу святаў традыцыйнай і хрысціянскай накіраванасці, а таксама падзей перыяду незалежнага існавання Беларусі. Разам з тым адвольны кангламерат элементаў розных гісторыка-культурных эпох можна было б паступова сістэматызаваць, упарадкаваць і максімальна наблізіць да стагоддзямі адпрацаванага ладу, надаючы пры гэтым кожнаму нашаму святу нейкае новае, сугучнае часу і ідэалам грамадства, адценне. Напрыклад, у 1996 годзе абмяркоўвалася пытанне аб ушанаванні жанчыны-маці, бабулі. Цудоўная ідэя, асабліва калі ўспрымаць яе ў кантэксце нашай гісторыі другой паловы 20 ст. Шукалі-шукалі, разважалі і... не зразумела чаму прымеркавалі гэтае свята да 10 кастрычніка. Сёння, калі ў наша жыццё ўсё шырэй уваходзяць народныя і хрысціянскія каштоўнасці, лагічна было б далучыць гэта свецкае ў аснове сваёй свята да святаў, звязаных з ушанаваннем нашай агульнай праматулі-Багародзіцы: напрыклад, да дня Раства Багародзіцы (21.09), якое супадае з доўгачаканай “залатой” парой пачатку восені — “бабіным летам”. Але праз тры гады было знойдзена простае выйсце: дзень Маці далучыць да Пакроваў (14.10). У тым жа 1996 годзе быў праведзены ўсенародны рэферэндум па абмеркаванню некалькіх лёсавызначальных пытанняў. У шэрагу іншых Прэзідэнт краіны ініцыіраваў пытанне аб святкаванні Дня Незалежнасці. Той дзень, калі Вярхоўны Савет 13-га склікання сапраўды абвясціў пачатак новага этапа ў гісторыі беларускага народа — 27 ліпеня — па нейкіх прычынах не задавальняў дзяржаўную ўладу. На абмеркаванне выносілася прапанова: Дзень Незалежнасці святкаваць у Дзень вызвалення горада Мінска ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў — 3 ліпеня. Да гэтай жа даты далучалася і зусім новае па часе ўзнікнення свята — Дзень горада. Рэферэндум засведчыў: большасць яго ўдзельнікаў падтрымала прапанову кіраўніка краіны, не вельмі задумваючы12 ся аб ідэі самога свята. За вынікам усенароднага абмеркавання хаваўся не ўласна духоўны феномен, а надзённая палітычная сітуацыя. Калі ж прынятае рашэнне прааналізаваць з пункту гледжання логікі гісторыі культуры і народных традыцый, то адразу бачны некаторыя алагізмы. Напрыклад, не зусім дакладна дзень вызвалення аднаго горада (няхай сабе і сталіцы), умоўна кажучы рэгіянальны Дзень Перамогі, лічыць днём вызвалення ўсёй рэспублікі. Калі пачаткам вайны лічыцца дзень штурма першай крэпасці, першага населенага пункта, які стаяў на дзяржаўнай мяжы, то адпаведна і днём вызвалення павінен быць той дзень, у які быў вызвалены апошні населены пункт краіны. Ніхто ж, напрыклад, не лічыць дзень, у які прарвалі блакаду Ленінграда або Севастопаля, днём заканчэння вайны для Расіі. Відаць, гэта непазбежны закон нашай псіхікі — кожнага паасобку і ўсіх у цэлым. Кожнаму пакаленню — свае выпрабаванні, якія пакінуць у агульнай калектыўнай памяці свае знакі прысутнасці. Адны помняць, як перад боем уступалі ў партыю, іншыя — як публічна на плошчы спальвалі свой партыйны білет (яго спаліць можна, а як быць з памяццю?). Адны помняць, як былі дэлегатамі партыйнага з’езда, а іншыя — як выганялі з хаты і адпраўлялі бязвінных людзей на Салаўкі ці ў Магадан. Помняць, як колькі гадоў таму выганялі за мяжу навуковую і творчую інтэлігенцыю. Тыя, хто выганяў, сёння гатовы першымі кінуцца ў абдымкі пры сустрэчы. Але ў памяці свае законы. Помняць тых, каго выганялі, а не тых, хто выганяў. I так будзе вечна. У сувязі з гэтымі разважаннямі паўстае пытанне: ці трэба аднадзённым палітычным эмоцыям падпарадкоўваць гістарычна важныя падзеі і пазначаць іх знакамі Вечнасці? Дзень Перамогі будзе жыць вечна як знак паяднання народаў. Дзень вызвалення канкрэтнага горада — гэта свята толькі яго жыхароў. Ці лагічна прыцягваць да яго Дзень нацыянальнай незалежнасці? Апошняе дзесяцігоддзе 20 ст. праходзіць пад знакам вяртання да вытокаў, да вечных каштоўнасцей агульначалавечай і этнічнай культуры. Дзяржава зрабіла першыя крокі да афіцыйнага прызнання духоўнай спадчыны народа, сканцэнтраванай і зафіксаванай у святочным колазвароце. Чырвоным колерам пазначаны ў календары дні святкавання Калядаў і Растава Хрыстова, Вялікадня і Радаўніцы. Чаму не зрабіць яшчэ адзін прынцыповы крок да вытокаў, да збліжэння традыцый, да арганічнага суіснавання з Космасам Сусвету Космасу Душы? Навошта нам два дні ўшанавання жанчыны? Навошта іх, шаноўных і паважаных, дзяліць на дзве катэгорыі: на проста жанчын, якіх мы віншуем у Міжнародны (чаму міжнародны, калі нідзе ў свеце ўсур’ёз ён не адзначаецца?) жаночы дзень 8 сакавіка (у самую “галодную” часіну — для свецкіх жанчын, у час Вялікага посту — для праваслаўных прыгажунь, нарэшце ў той час, калі мужчыны не могуць адарыць іх прыгожымі кветкамі, узгадаванымі сваімі рукамі), і жанчын-маці, якіх ушаноўваем 14 кастрычніка. Там прырода яшчэ не ажыла. A тут ужо спачыла зімовым сном. А вось 21 верасня ўсё было б проста цудоўна. Паслухайце, як гучаць назвы гэтага дня ў культуры нашых продкаў: Багач, Багатуха — свята заканчэння збору ўраджаю ў традыцыйнай культуры; Раство Багародзіцы, Прачыстая — дзень нараджэння Дзевы Марыі, імя якой увабрала ў сябе і водгук аб першай жанчыне роду чалавечага: дз-Ева. Як тут не прадоўжыць агульначалавечую традыцыю і не ўшанаваць нашых родных: матулю, бабулю, дачку, жонку, каханую. Звернем увагу на касмічную прымеркаванасць гэтага свята — яно адзначаецца ў дзень восеньскага раўнадзенства, што сімвалізуе багацце і спакой, раўнавагу і апору, надзею і замілаванасць. Гэтаксама і цэнтральныя летнія святы — Дзень горада, Дзень Незалежнасці — магчыма, трэба было прымеркаваць яшчэ да адной касмічнай падзеі: дня летняга сонцавароту і адпаведна — Купалля, а таксама да дня нараджэння Івана Хрысціцеля.