Сінухе егіпцянін
Міка Валтары
Выдавец: Зміцер Колас
Памер: 628с.
Мінск 2006
I вярнуўшыся на рынак, яны пачалі расказваць пра царэўну ўсім сустрэчным, сябрам і знаёмым і вадзілі іх у чараты, так што за дзень пратапталі туды цэлую дарогу, і ўвечары зараснікі былі падобныя да лежбішча бегемотаў. На рынку панавала неразбярыха, шмат чаго раскралі, трубілі аслы, мычалі ад смагі быкі, а шынкары і карчмары бегалі па вуліцах у пошуках сваіх дарагіх каменных прыступак. Адвячоркам царэўна Бэкетамон сціпла падзякавала ўсім і загадала нагрузіць камянямі вялікі човен, і мужчыны з рынка дапамаглі данесці камяні да чоўна.
Тым жа вечарам па Фівах разнеслася чутка, што сама кошкагаловая багіня Баст з'явілася ў горадзе і забаўляецца з прасталюдзінамі. А потым па горадзе пайшлі яшчэ болей дзіўныя чуткі, а тыя, хто не верыў у багоў, спрабавалі даць сваё тлумачэнне:
— Можа, у часы пірамідаў багі і прыходзілі на зямлю, з'яўляючыся перад людзьмі, але цяпер свет так састарэў, што багі болып не прыходзяць. Можа, гэтая жанчына проста чыя-небудзь вяльможная жонка, калі асмельваецца сябе так паводзіць.
А царэўна Бэкетамон на трэці дзень паехала на вугальны рынак і ўвесь дзень бавілася з вугальшчыкамі так, што пад вечар чараты на
беразе Ніла пакрыліся вугальным пылам і пачэзлі. Жрацы шматлікіх маленькіх храмаў казалі, што ўсе прасталюдзіны — і гандляры вугалем таксама — проста бязбожнікі і паганцы, бо не баяцца абдзіраць камяні са сценаў іх храмаў, каб заплаціць за асалоду. А людзі аблізваліся і шэптам адзін аднаму казалі:
— Мы сапраўды паспыталі незямной асалоды: яе вусны раставалі пад нашымі пацалункамі, яе грудзі былі ў нашых руках, як дзве распаленыя чашы. Мы раней і не ўяўлялі, што на свеце бывае такое шчасце.
Калі ў Фівах даведаліся, што багіня з'явілася на людзях трэці раз, у горадзе пачалося вялікае хваляванне, нават прыстойныя мужы пакінулі сваіх жонак і пайшлі па шынках і корчмах, а ўначы пачалі абдзіраць камяні з царскіх будынкаў, і наступнаю раніцай амаль усе мужчыны ў Фівах хадзілі з камянямі пад пахай, нецярпліва чакаючы з'яўлення Кошкагаловай. Але тут занепакоіліся і жрацы, яны паслалі воінаў, каб тыя затрымалі жанчыну, якая выклікала такія беспарадкі, чуткі ды плёткі.
Але тым днём царэўна Бэкетамон не паехала ў горад, яна адпачывала ў Залатым палацы ад сваёй нялёгкай працы, прыветна ўсміхаючыся кожнаму, хто да яе прыходзіў. Прыдворныя здзіўляліся такім паводзінам звычайна недаступнай царэўны, і ніхто не думаў, што яна і была тая таямнічая жанчына, якая забаўлялася ў Фівах з прасталюдзінамі.
А царэўна Бэкетамон агледзела сабраныя ёю камяні розных колераў і памераў і паклікала да сябе будаўніка фараонавых хлявоў і стайняў. Яна звярнулася да яго самым ветлым чынам:
— Гэтыя камяні я сама сабрала на беразе, і для мяне гэта свяшчэнныя камяні, бо з кожным мяне звязвае прыемны ўспамін. Збудуй мне з іх альтанку, каб я мела дах над галавой, бо мой муж грэбуе мною і выганяе са сваіх пакояў. Я хачу, каб мая альтанка была прасторная, з высокімі сценамі, і каб ты пачаў будаваць яе неадкладна. А калі камяні скончацца, я здабуду яшчэ, ты не турбуйся.
Будаўнік фараонавых хлявоў і стайняў быў чалавек просты, яго вопратка была пакрытая каменным пылам, плечы сагнуліся ад цяжкіх камянёў, ён не прывык да размоў з высокімі асобамі, таму ён збянтэжана калупаў зямлю пальцам босай нагі і разгублена казаў:
— Яснавяльможная царэўна Бэкетамон! Я баюся, што ў мяне не хопіць ведаў і ўмення, каб пабудаваць альтанку, вартую тваёй годнасці і велічы, бо каменне тут рознакаляровае і розных памераў, і каб спалучыць іх патрэбна адмысловае майстэрства. Лепей пакліч якога-небудзь славутага храмавага будаўніка ці мастака, бо я магу сапсаваць тваю задуму, і ўвесь збор камянёў прападзе.
Але Бэкетамон сарамліва дакранулася да яго кашчавага пляча і адказала:
— Ах, муляр, я ўсяго толькі бедная жанчына! Мой муж грэбуе мной,
і я не маю сродкаў наняць славутых будаўнікоў. Я нават не магу заплаціць табе, як ты таго варты. Але думаю, калі альтанка будзе гатовая, я адплачу табе самым прыемным чынам: я правяду з табой час у забавах, якія нам абаім прынясуць асалоду. Гэта і будзе мая плата за тваю працу. Спадзяюся, што ты падорыш мне вялікую радасць, бо ты сапраўдны мужчына, і рукі твае дужыя, а я толькі слабая жанчына, я змаркоцілася па простых радасцях, у якіх мой муж адмаўляе мне.
Будаўніка распалілі яе словы і дотык рукі, ён паглядзеў на яе прыгажосць і ўспомніў казкі, у якіх царэўны кахалі простых юнакоў і забаўляліся з імі. Ён баяўся Харэмхеба, але пажаднасць была мацнейшай за страх, і словы Бэкетамон ударылі яму ў галаву. Ён з вялікай паспешлівасцю пачаў будаваць альтанку ў садзе Залатога палаца, мроячы наяве і ўвасабляючы свае мроі ў сценах пабудовы. Яго жаданне і каханне ператварылі яго ў вялікага мастака, бо ён кожны дзень бачыў царэўну Бэкетамон і пад позіркам зорных вачэй царэўны яго сэрца згарала, як сухі чарот, ён працаваў, як апантаны, знемагаў ад працы і жадання, але зрабіў альтанку такой прыгажосці, якой яшчэ не было на свеце. Але яшчэ задоўга да канца будаўніцтва камяні скончыліся, і царэўна Бэкетамон мусіла здабываць новыя. Яна зноў загадала перавезці сябе ў Фівы і збірала камяні на ўсіх рынках, у Алеі бараноў, і ў храмавых садах, і не засталося ніводнай часткі горада, з якой у яе не было б камянёў. Мужчыны, што прыносілі камяні, хавалі яе ад храмавых воінаў, але аднойчы тыя разам з фараонавымі ахоўнікамі змаглі затрымаць царэўну і хацелі за непрыстойныя паводзіны завесці яе ў суд, але яна ганарліва ўскінула галаву і сказала:
— Я царэўна Бэкетамон і з задавальненнем пагляджу на таго, хто адважыцца быць мне суддзёй, бо ў маіх жылах цячэ кроў вялікіх фараонаў і я спадкаемца царскай улады. Але я не буду караць вас, воіны, за вашу няветласць, я з задавальненнем пазабаўляюся з вамі, бо вы прыйшліся мне даспадобы: як мужчыны вы маеце надта прывабны выгляд. Але кожны з вас мусіць мне заплаціць, прынёсшы камень, і было б добра, каб камень быў з дома суддзі ці храма, а я заплачу вам напоўніцу.
Ахоўнікі паглядзелі на яе і імі авалодала тая самая ліхаманка, што і ўсімі фіванскімі мужчынамі, яны зараз накіраваліся да дома суддзі і дзідамі выламалі прыступкі з ганка, яны выламалі каменныя пліты на двары храма Амона і прынеслі здабычу да царэўны Бэкетамон, якая сапраўды шчодра расплацілася з імі. Але пасля гісторыі з воінамі і аховай яна мусіла перабрацца збіраць камяні ў дамы ўцехаў, і гаспадары нядрэнна на тым нажываліся, аднак царэўна бывала ў кожным месцы толькі па разе, а на другім дзень ішла на новае.
На той час ужо ўсе ведалі, чым займаецца царэўна, і прыдворныя стараліся лішні раз прайсціся па садзе, каб паглядзець на дзівосную
альтанку, якую будаваў будаўнік фараонавых хлявоў і стайняў. Гледзячы на вышыню сценаў і колькасць маленькіх каменьчыкаў, прыдворныя паненкі ціха ўскрыквалі і прыціскалі далоні да вуснаў ад сарамлівасці. Але сказаць хоць слова самой царэўне ніхто не адважваўся. Калі ж чуткі пра Бэкетамон дайшлі да Эйе, які сваёй фараонаўскай уладай мог бы яе стрымаць, той толькі зларадна захіхікаў, бо тое, што ішло на шкоду Харэмхебу, толькі радавала яго.
А Харэмхеб, ваюючы тым часам у Сірыі супраць хетаў, забраў у іх Сідон, Сіміру і Бібл. Ён адсылаў у Егіпет рабоў і багатую здабычу, a сваёй жонцы — раскошныя падарункі. У Фівах кожны ведаў, што дзеецца ў Залатым палацы, але ніхто не адважыўся данесці Харэмхебу, як паводзіць сябе яго жонка. Што до віжаў, якімі ён акружыў Бэкетамон, паставіўшы іх на высокія прыдворныя пасады, дык тыя казалі паміж сабой:
Гэта справы сямейныя, і лепей усунуць руку паміж жорнамі, чым лезці ў звады між мужам і жонкай, — толькі ўзбудзіш абаіх супраць сябе і ўрэшце застанешся вінаваты.
Зрэшты, я таксама думаю, што гэта і добра, што Харэмхеб, ведучы вайну, нічога не ведаў пра падзеі ў Фівах. Гэта было на карысць Егіпту. Каб ён даведаўся пра паводзінах Бэкетамон, гэта пайшло б толькі на шкоду яго ваеннаму майстэрству.
5
Я ўжо дастаткова расказаў пра тое, што адбывалася ў часы фараона Эйе з іншымі, але нічога яшчэ не сказаў пра сябе. Прычына простая: мне амаль няма чаго расказваць. Маё жыццё ўжо не было бурлівым патокам, спачатку яно ціхамірна струменілася, і ўрэшце цалкам ператварылася ў стаячую ваду затокі. Год за годам я жыў у былым доме медніка, які Муці адбудавала пасля пажару, і яна даглядала за мной усе гэтыя гады. Mae ногі стаміліся ступаць па зямлі, вочы стаміліся глядзець на свет, а сэрца стамілася ад марнасці ўсяго існага. Увесь час я праводзіў у доме, але не прымаў болей хворых, і толькі час ад часу лячыў суседзяў ды зрэдку дапамагаў беднякам, якія не мелі чым заплаціць за лячэнне іншым лекарам. Я загадаў выкапаць у двары новую сажалку, запусціў у яе стракатых рыбак і, седзячы цэлымі днямі пад пальмай, назіраў, як яны плаваюць у вадзе. Некалі пашкоджаная агнём, пальма зноў пакрылася лісцем. Муці добра даглядала мяне, гатавала смачную ежу, паіла прыстойным віном і сачыла, каб я высыпаўся і не стамляў сваё цела.
Але ежа страціла для мяне смак, і віно не прыносіла радасці, бо калі я выпіваў, перада мной у вечаровым змроку ўсплывалі нежывы твар фараона Эхнатона і малады твар Супату, і я больш не хацеў лячыць
хворых сваімі рукамі, на якіх ляжаў праклён, бо яны неслі смерць людзям, якіх я любіў і якім жадаў несці дабро. Таму я сядзеў і глядзеў на рьібак у сажалцы, зайздросцячы, што ў іх халодная кроў і зусім невялікія страсці, што яны ўсё жыццё праводзяць у вадзе і не ўдыхаюць спякотнага паветра. Я сядзеў, назіраючы за рыбкамі, і размаўляў са сваім сэрцам: «Супакойся, маё неразумнае сэрца, ты не вінаватае, што ўсё існае на зямлі не мае сэнсу, што дабро і зло нічога не значаць і што сквапнасць, пажаднасць і нянавісць пануюць у свеце. I ты, Сінухе, ні ў чым не вінаваты, бо чалавек заўсёды застаецца самім сабою і не можа змяніць сваю прыроду. Мінаюць гады, людзі нараджаюцца, паміраюць, і іх жыццё падобнае да аднаго гарачага подыху. Яны нешчаслівыя, пакуль жывуць, і робяцца шчаслівымі толькі ў смерці. Няма нічога марнейшага за жыццё чалавека, і ў тым не твая віна, бо з веку ў век чалавек застаецца нязменны. Дарма ты пусціў чалавека ў плыню часу — яго сэрца ніколькі не зменіцца, і ён выйдзе з гэтае плыні такім, якім быў раней. Дарма ты будзеш выпрабоўваць яго вайной і незлічонымі бедамі, чумой, пажарамі, багамі ды дзідамі — ад такіх выпрабаванняў чалавек толькі разлютуецца і зробіцца горшым за кракадзіла. Толькі памерлы чалавек — гэта добры чалавек».
КНІГІ ОНЛАЙН
