След, вечна жывы
Творы. Успаміны. Прысвячэнні. Даследаванні
Сяргей Палуян
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 336с.
Мінск 2018
Вацлаў Ластоўскі ў № 1 (II) часопіса «Крывіч» за 1926 год на балонках 62-66 апублікаваў артыкул «Мае ўспаміны аб М. Багдановічу». У гэтым артыкуле ёсць гэткае месца:
«Склад рэдакцыі “Наша Ніва” ў 1909 годзе быў гэткі: А. Уласаў, браты Іван і Антон Луцкевічы, Ядвігін Ш. (Лявіцкі),
Янка Купала, В. Ластоўскі і, дарыўкамі, Язэп Манькоўскі (Янка Окліч) ды Чыж (Альгерд Бульба), а на пачатку лета 1909 года прыбыў яшчэ С. Палуян.
Гэты склад рэдакцыі ў 1909 і 1910 гадах рэзка распадаўся на дзве групы, каторыя былі дамэтна ахарактарызаваны свежа прыехаўшым з Кіева С. Палуянам "верхняй” і "ніжняй” палатамі. Да “верхняй” палаты належалі: А. Уласаў, браты Луцкевічы і, калі бывалі, — Чыж і Манькоўскі. “Ніжняя” палата складалася з Ядвігіна Ш., Купалы, Ластоўскага і Палуяна, аў канцы 1909 года да яе далучыўся мастак-маляр Я. Драздовіч. Рэдакцыя ў цэлым ніколі не сходзілася. На Віленскай вуліцы, № 20, дзе памяшчалася рэдакцыя, магазын ад вуліцы займала “ніжняя” палата, a святліцу ад панадворку мелаў сваім выключным панаванні “верхняя” палата. Паміж сабою працаўнікі гэтых дзвюх “палат” рэдка сустракаліся; у тэхнічных справах рэдакцыя зносілася праз замкнутыя на ключ дзверы па шчэлцы над парогам. Праз гэту шчэлку перасылаліся туды і назад рэдакцыйныя матэрыялы і карэспандэнцыя» <...>
Якаў Анапрэенка
УСЁ ПАЧАЛОСЯ 3 БРАГІНА
Сяргей Палуян, як вядома, нарадзіўся ў Брагіне — у цяперашнім раённым цэнтры Гомельскай вобласці Рэспублікі Беларусь. Даследчык беларускіх старадаўнасцей Адам Кіркор гэтую мясцовасць калісьці апісаўтак: «Средй болот, на берегу Брагйнкй й небольйюго озера, местечко Брагйнь... Далее тянется царство туманов, лесов й болот»*.
Брагін мае настолькі багатую і часам малавядомую гісторыю, што сучаснікам ёсць падставы ганарыцца многімі яго людзьмі і падзеямі. Узяць хоць бы 1147 год: Масква пачала будавацца ў той час, калі Брагін, згодна з Іпацьеўскім летапісам, даўно ўжо
* Кнркорь A. К. Вь Белорусском Полесье // Жнвопнсная Россія: Отечество наше вь его земельном, лстор., плем., эконом. н бытовом значенін. СПб.; М., 1882. С. 381.
існаваў: «Ростнславь же йде Смоленьскоу no томь же веременй како оужерекы сташа пославше Олговйч йДвдвнча дроужйноу свою с Половцй воеваша Брягйнь»*.
Брагінцы ведаюць. што ў пачатку XVII ст. адсюль з’явіліся на маскоўскім троне самаабвешчаныя расійскія цары Ілжэдзмітрыі**. Брагіншчына памятае масавы патрыятызм і самаадданасць сваіх жыхароў пры абароне Айчыны ў час Вялікай Айчыннай вайны 1812 г., падчас Першай і Другой сусветных войнаў. Аднак вернемся да нашага знакамітага земляка, пісьменніка, паплечніка Янкі Купалы і Максіма Багдановіча — Сяргея Епіфанавіча Палуяна...
Агульнапрынятая трактоўка беларускага прозвішча Палуян зводзіцца да прастамоўнай формы царкоўна-грэчаскага імя Паліен (шматслоўны)***. Але ў прыватнай гутарцы носьбіт гэтага прозвішча доктар гістарычных навук, прафесар і загадчык кафедры Беларускага тэхналагічнагаўніверсітэта Іван Васільевіч Палуян паведаміў, што, па яго перакананні, палуяны — гэта зборшчыкі мёду, якія аддавалі палову меркі**** памешчыку, і адсюль пайшло прозвішча. Яшчэ ў дзяцінстве ён чуў аб гэтым ад старых людзей. Да нядаўняга часу самым вядомым Палуянамбрагінцом лічыўся былы балтыйскі матрос, удзельнік штурму Зімняга палаца, арганізатар міліцыі ў Брагінскай, Савіцкай і Ёлчанскай валасцях Палуян Яфім Верамеевіч.
У сувязі з тым, што метрыкаў і іншых першасных дакументаў Сяргея Палуяна пакуль не знойдзена, некаторыя журналісты дапусцілі недакладнасці аб даце нараджэння знакамітага земляка* * * * *. Але ж у архіве Кіева знойдзены ўласнаручны запіс Палуяна Сяргея пры яго рэгістрацыі ў Кіеве ў 1908 г.:
* Полное собранне русскнх летопнсей. Т. 2: РІпатьевская летопнсь. СПб., 1908. С. 327-360.
** Ганжураў I. Ф. Тут Ілжэдзмітрый баляваў // Памяць. Брагінскі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі. Мінск, 2003. С. 46.
*** Ономастнкон. М., 2009.
**** Мерка — старадаўняя мера аб’ёму, каля 39 л.
***** КісельЗміцер. Да 118-годдзя славутагабеларуса. [Электронны рэсурс]: Краязнаўчы сайт Гомеля і Гомельшчыны: https://www.facebook. com/talaka.nashkraj. Дата доступу: 01.11.2014.
«Прйехаль йзь Речйцкаго уезда, где родйлся вь 1890 году й жш родйтелй. [...] Местечка Брагйня жйтель, города Речйцы меіцанйнь»*.
Таксама на падставе прадстаўлення прыстава Лук’янаўскага ўчастка Кіева пры пахаванні на Байковых могілках святаром Мікалаем Яронемскім зроблены запіс аб даце смерці С. Е. Палуяна: «7 апреляумер, a 10 апреля 1910 похоронен возрастом 20 лет Мйнськой губерній, города Речш)ы меіцанйн Сергей Етіфановйч Полуян»**.
Навуковае разуменне біяграфіі вялікага чалавека немагчымае без вывучэння адпаведных дакументаў. Таму, каб скласці радавод Палуянаў, прыйшлося звярнуцца да матэрыялаў Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі (НГАБ). Намі выкарыстаны царкоўныя метрычныя кнігі*** і рэвізскія сказкі канцаXVIII — сярэдзіны XIX ст.****, дзе прыведзены рэвізіі падушнага падатковага абкладання насельніцтва (больш познія не захаваліся) і некаторыя іншыя дакументы. У адзначаны перыяд у чатырохтысячным Брагіне меліся тры праваслаўныя царквы і чатыры сінагогі.
Трэба адзначыць, што ў якасці памешчыцкіх сялян Палуяны і Лаўрусенкі ўказаны ва ўсіх гэтых дакументах, у той час як Бахонкі згадваюцца толькі да сярэдзіны XIX ст. Відаць, гэтае сямейства стала свабодным яшчэ да адмены прыгоннага права, тым больш што ў епархіяльным друкаваным органе Бахонка згадваецца як багаты прыхажанін: «Брагннь. Нйколаевская церковь. [...] Обраіцають на себя внйманіе [...] Нкона Божіей Матерй, вь серебряной рйзе, весомь вь 100 золотнйковіэ, пожертвованная прйхожанйномь Дмйтрйемь Бохонко» *****
* Архів кйівського РАГС. Метрнчна Кннга за 1910 рік, частнна 3: Померлі по Маріі-Магдалйнськоі’ церквн Кйівського Маріінського дйтячого прйтулку. Уявління № КШ-15099.
** Державнйй архів міста Кнева. Ф. 116. Оп. 46. Спр. 8384.
***НГАБ.Ф. 136. Воп. 13. Спр. 493. Арк. 198-205; Спр. 497. Арк. 32 адв.; Спр. 498. Арк. 103 адв., 120 адв.; Спр. 529. Арк. 49, 60; Спр. 552. Арк. 87-117, 123 адв., 161 адв.; Воп. 14. Спр. 422. Т. 1. Арк. 54—130.
**** НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 707. Арк. 335,345 адв. — 346, п. 40, 354 адв. — 355, п. 80.
***** Опнсаніе церквей й прнходовь Мннской епархій. Прнпоженіе кь Мййскймь епархіальньімь ведомостямь за 1879 г. Мйнскь, 1879. С. 23.
Таксама не вызначана галіна радаводу па лініі бацькавай маці, таму што невядома яе дзявочае прозвішча.
3 нашага даследавання вынікаюць наступныя звесткі пра продкаў і родзічаў Сяргея Палуяна ў сучаснай транскрыпцыі:
Па лініі бацькі Епіфана Палуяна:
Палуян Алена Кірылаўна
1781 —жылаў 1795
Палуян Алена Рыгораўна (жонка Пятра Рыг.)
1836 — жылаў 1858
Палуян Аляксандра (жонка Кузьмы)
1792 — жылаў 1816
Палуян Аляксандра Іванаўна
1793 —жылаў 1858
Палуян Анастасія Мікітаўна
28.10.1840-18??
Палуян Ангеліна Епіфанаўна
23.12.1898
(Крышычы) —1.10.1996
Палуян Аўдоцця Іванаўна
1811 — жыла ў 1816
Палуян Варвара Рыгораўна (жонка Івана Сцяп.)
17?? — пасля 1840
Палуян Васіль Гардзеевіч
1876 — пасля 1916
Палуян Васіль Сцяпанавіч
17?? —жыўу 1795
Палуян Вера Мікітаўна (жонка Сцяпана Вас.)
1765 —да 1834
Палуян Ганна Епіфанаўна
1886 (Брагін) — 16.10.1963
Палуян Гардзей Іванавіч
1833 — пасля 1876
Палуян Гаўрыла Кірылавіч
1777 —жыўу 1816
Палуян Даміян Іванавіч
30.11.1840-18??
Палуян Дар’я Рыгораўна
1827 — пасля 1850
Палуян Дзмітрый Епіфанавіч
1897 (Крышычы) —194?
Палуян Дзмітрый Іванавіч
1838 — рэкрут 1854
Палуян Епіфан Іванавіч
1866-27.11.1936 (Кіеў)
Палуян Еўдакія Іванаўна
1804 — жылаў 1816
Палуян Еўдакія Міхайлаўна (дачка
Усцінні Мін.)
1843 — жыла ў 1858
Палуян Еўдакія Іосіфаўна (жонка Івана Іван.)
18?? — пасля 1840
Палуян Зінаіда Епіфанаўна
17.10.1894 (Брагін) —
16.01.1985
Палуян Іван Іванавіч
18?? — пасля 1840
Палуян Іван Кірылавіч
1780-1812
Палуян Іван Рыгоравіч
1829-1914 (Юравічы)
Палуян Іван Сцяпанавіч
1803 — пасля 1840
Палуян Іван Сцяпанавіч
1814-1857
Палуян Ілля Іванавіч
1845-1855
Палуян Іосіф Пятровіч
25.12.1878 —пасля 1878
Палуян Карп Пятровіч
1858 — жыў у 1858
Палуян Кацярына Цітаўна (жонка Гардзея)
1835 —жылаў 1858
Палуян Кірыла Цімафеевіч
1755-1812, сапожнік
Палуян Ксенія Міхайлаўна
1836 — пасля 1850
Палуян Кузьма Сцяпанавіч
1799-185?
Палуян Людміла Епіфанаўна
29.09.1895 (Астр.) —
26.03.1985
Палуян Мар’яна (жонка Гаўрылы)
1790 — жыла ў 1816
Палуян Марта (жонка Івана Кірыл.)
1772 — жыла ў 1816
Палуян Марта Гардзееўна
1857 — жылаў 1858
Палуян Марыя Міхайлаўна (жонка Рыгора Сцяп.)
1795 — жылаў 1858
Палуян Мікалай Міхайлавіч
1840 —жыўу 1853
Палуян Мікіта Іванавіч
1850 —жыўу 1858
Палуян Мікіта Іванавіч
1807 — пасля 1840
Палуян Міхаіл Сцяпанавіч
1806-1846
Палуян Неаніла Епіфанаўна
1884 (Брагін) — 1885
(Брагін)
Палуян Параска Кандратаўна (жонка Івана Рыг.)
1827 — пасля 1866
Палуян Піліп Міхайлавіч
1834-1853
Палуян Пятро Іванавіч
18?? —пасля 1878
Палуян Пятро Рыгоравіч
1834 —жыўу 1858
Палуян Пятро Сцяпанавіч
1792 —жыўу 1795
Палуян Рыгор Епіфанавіч
1900-28.02.1952
(Аргенціна)
Палуян Рыгор Сцяпанавіч
1790-1858
Палуян Сцяпан Васільевіч
1760 — жыўу 1816, да
1834, шавец
Палуян Сцяпан Іванавіч
1839 —жыўу 1858
Палуян Сяргей Епіфанавіч
7.10.1890
(Брагін)—7.04.1910
(Кіеў)
Палуян Таццяна Ільінічна (жонка Мікіты)
18?? — пасля 1840
Палуян Ульяна Іванаўна (жонка Кірылы)
1747(65) — 1795 жыла
Палуян Усціння Верамееўна (2-я жонка Івана Сцяп.)
1821 — жыла ў 1858
Палуян Усціння Мінаўна (маці Піліпа)
1812 — жылаў 1858
Палуян Феадасія Паўлаўна (жонка Пятра)
18?? —пасля 1878
Палуян Якаў Іванавіч
20.02.1840-28.04.1841
Палуян Яўгенія Епіфанаўна
1889 (Брагін) — 2.10.1972 (Рыга)
Палуян Яўгенія Іванаўна
27.12.1800-18??
Палуян Яўгенія Міхайлаўна
1845 — пасля 1850
Палуян Яфім Верамеевіч
18?? — 19??
Па лініі маці Аляксандры Бахонка:
Бахонка (жонка Ермалая)
17?? — 18??
Бахонка (жонка Яфіма)
1??? 18??
Бахонка Алена Данілаўна
1830 — жылаў 1858
Бахонка Аляксандра Дзмітрыеўна
1869-2.08.1922
(Юравічы)
Бахонка Анісія Дзмітрыеўна
1855 —жылаў 1858
КНІГІ ОНЛАЙН
