След, вечна жывы
Творы. Успаміны. Прысвячэнні. Даследаванні
Сяргей Палуян
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 336с.
Мінск 2018
Вучачыся ў Ціраспальскім рэальным вучылішчы (1904-1910), а пасля на гісторыка-філалагічным факультэце Новарасійскага ўніверсітэта (Адэса), працуючы ва Украіне, П. Бузук многае ведаў з тагачаснага ўкраінскага літаратурнага жыцця. Таму яго звесткам пра кантакты Сяргея Палуяна з Грыцьком Чупрынкам можна давяраць. Тым больш што пра гэты факт ён паведаміў 15 мая 1928 г. у сваім дакладзе на вечарыне, прысвечанай прыезду ў Мінск дэлегацыі ўкраінскіх пісьменнікаў. А сярод іх былі і тыя, хто таксама мог ведаць Грыцька Чупрынку, а магчыма, і Сяргея Палуяна: Сяргей Піліпенка (1891-1934), Пятро Панч (1891-1978), Аркадзь Любчанка (1889-1945) і інш.
1 Чупрынка Грыцько (Грыгорый Аўрамавіч) (1879-1921) — украінскі паэт, грамадска-палітычны дзеяч. Гл. пра яго ў каментары да верша: «Грнцько Чупрннка. Над могнлою товарнша» (с. 311) і ў артыкуле Т. Кабржыцкай і В. Рагойшы «Пра тое, што не змясцілі “Лісты ў будучыню”» (с. 264).
Выказванне П. Бузука ўзята з яго артыкула «Аб беларуска-ўкраінскім літаратурным пабрацімстве» (Маладняк. 1928. № 7. С. 80).
Цішка Гартны.
Дваі/і/аііь гадоў назад (урывак) (с. 141)
Успаміны, з якіх узяты звесткі пра С. Палуяна, упершыню апублікаваны пад тым самым загалоўкам у часопісе «Полымя», 1929, №5, с. 166-167.
1 Сг/япан (прозвішча невядома) — рабочы рэдакцыі «Нашай Нівы».
2 Уласаў A. М. — гл. заўвагу да артыкула «Пра нацыянальную школу ў Беларусі» (с. 282).
Змітрок Бядуля
Загінуўшыя на цяжкім шляху (урывак) (с. 143)
Змітрок Бядуля (сапр. Плаўнік Самуіл Якаўлевіч; 1886-1941) — беларускі пісьменнік, адзін з актыўных дзеячаў беларускага нацыянальна-культурнага адраджэння, аўтар і супрацоўнік (у 1912— 1915 гг.) газеты «Наша Ніва».
Урывак з успамінаў узяты з яго артыкула «Загінуўшыя на цяжкім шляху (Да 20-гадовага юбілею нашага друку)», надрукаванага ў газеце «Савецкая Беларусь», 1928 г. № 208, 14 верасня.
Уладзіслава Луцэвіч.
3 успамінаў пра Янку Купалу (урывак) (с. 143)
Луцэвіч Уладзіслава Францаўна (1891-1960) — педагог, заслужаны дзеяч культуры БССР, жонка Янкі Купалы.
Урывак з яе артыкула «3 успамінаў пра Янку Купалу» ўзяты з кнігі: Такі ён быў. Мінск, 1975. С. 37.
С. Палуян сустрэўся і пазнаёміўся зЯнкам Купаламулетку 1909 г. у рэдакцыі «Нашай Нівы». Вядома фота Янкі Купалы з дарчым надпісам С. Палуяну. Пасля смерці С. Палуяна яно захоўвалася ў яго пляменніка У. Ф. Бахонкі ў г. Ленінабадзе (Таджыкістан), дзе ён тады жыў. Фота ён, па просьбе У. Луцэвіч, у 1951 г. пераслаў у
Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы, які тады ўзначальвала У. Луцэвіч. Менавіта гэтае фота і дапамагло ў пошуках біяграфічных матэрыялаў пра С. Палуяна (гл. пра гэта ў эсэ «Цяжкасці і радасці эўрыстычных пошукаў на шляху да Сяргея Палуяна», с. 175).
Леанід Леўшчанка.
Сяргей Палуян (с. 144)
Леўшчанка Леанід Іванавіч (псеўд. Лявон Леўш; 1882-1954) — педагог, журналіст і кнігавыдавецкі работнік. Нарадзіўся ў Гомелі. Скончыўу Кіеве гімназію і ўніверсітэт (1910). У 1919 г. працаваўзагадчыкам літаратурна-выдавецкага аддзела Наркамасветы ЛітоўскаБеларускай Рэспублікі. Арганізаваў у Кіеве выданне беларускіх кніг. Выпусціў першую анталогію беларускай літаратуры — « Дыяменты беларускага прыгожага пісьменства» (Кіеў, 1919), куды ўключыў версэт С. Палуяна «Хрыстос Уваскрос!» і гэту біяграфічную нататку «Сяргей Палуян».
Пра Л. Леўшчанку гл. падрабязней у артыкуле В. Скалабана «Складальнікдыяментаў» (Мастацтва Беларусі. 1983. № 11. С. 58).
1 Згінуў.
Іосіф Г'ермайзе.
[Браты]* (с. 144)
Гермаіізе Іосіф Юр’евіч (1892-1958) — украінскі гісторык, археограф, педагог, грамадска-палітычны дзеяч. Аўтар звыш пяцідзесяці прац па гісторыі Украіны. У час знаходжання С. Палуяна ў Кіеве Гермайзе — вучаньЗ-й кіеўскай гімназіі. У 1916 г. ён скончыў гісторыка-філалагічны факультэтКіеўскагаўніверсітэта. Выступаў і як літаратуразнавец: даследаваў творчасць Т. Шаўчэнкі, аналізаваў творы У Віннічэнкі, займаўся беларусістыкай. Па сфабрыкаванай справе г. зв. «Саюза вызвалення Украіны» прафесар I. Гермайзе ў 1929 г. разам з акадэмікам С. Яфрэмавым і інш. быў арыштаваны і асуджаны на пяць год турмы, паўторныя яго арышты адбыліся ў 1937 і 1944 гг. Адбываў пакаранне на Салаўках, загінуў, не дачакаўшыся вызвалення. Канчаткова рэабілітаваны ў 1989 г. (гл.: Потебенько Ю. Протест// Літературна Украі'на. 1989. 31 жн.).
Успаміны ўзяты з «Прадмовы» да кн.: Гермайзе О. Нарйсй з історііреволюційногоруху на Украі'ні: т. 1. К., 1926. С. VIII-X.
Назва ўрыўка з успамінаў належыць укладальнікам гэтай кнігі.
Кніга I. Гермайзе мае прысвячэнне: «Светлай памяці дарагіх сяброў-нябожчыкаў, таварышаў юнацкай рэвалюцыйнай дзейнасці аўтара Георгія Ангелавіча Семянарава, Сяргея Епіфанавіча Палуяна, Івана Фёдаравіча Бахонкі, Міхайла Пятровіча Зарніцына прысвячае гэту кнігу пра рэвалюцыйныя гюшукі Аўтар».
У прадмове пададзены кароткія біяграфічныя звесткі пра ўсіх чатырох удзельнікаў рэвалюцыйнай барацьбы. У прыватнасці, Г. А. Семянараў, балгарын па паходжанні, быў арганізатарам марксісцкага гуртка. «Адзін з вядомых, хоць і маладых членаў кіеўскай арганізацыі РСДРП (балыйавікоў), Семянараў, — паведамляў 1. Гермайзе, — быў арыштаваны царскім урадам, пасля суда высланы на пасяленне ў Сібір, дзе і памёр ад сухотаў далёка ад бацькаўшчыны і ад кіеўскага пралетарыяту, з якім быў звязаны ідэалагічна і арганізацыйна». Што да М. П. Зарніцына, то ён таксама належаў да кіеўскай арганізацыі РСДРП (бальшавікоў). У 1912 г. быў арыштаваны, асуджаны на катаргу. Вызваліла яго рэвалюцыя 1917 г. М. П. Зарніцын вяртаецца ў Кіеў, становіцца начале першай бальшавіцкай кіеўскай газеты «Голос соцнал-демократа». Нямецкая акупацыя Украіны вымусіла яго эвакуіравацца на Волгу, дзе ён і загінуў ад белагвардзейцаў у часе чэхаславацкага мяцяжу.
Прысвячэнні
Янка Купала
Памяці С. Палуяна (с. 146)
Янка Дулал
КНІГІ ОНЛАЙН
