След, вечна жывы
Творы. Успаміны. Прысвячэнні. Даследаванні
Сяргей Палуян
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 336с.
Мінск 2018
Пра Мікіту Шапавала гл. у каментары да артыкула «Лісты з Украіны» (с. 289).
Цішка Гартны
С. Палуяну (с. 156)
Верш прызначаўся для публікацыі ў «Нашай Ніве», але па невядомых прычынах надрукаваны не быў. Друкуецца па рукапісе, які захоўваецца ў рукапісным аддзеле бібліятэкі АН Літвы ў Вільнюсе (Ф. 21-154. Арк. 3).
Пра Цішку Гартнага гл. у каментары да публікацыі: Цішка Гартны. Апошні ліст С. Палуяну (с. 305).
Максім Багдановіч (с. 156)
Багдановіч Максім Адамавіч (1891-1917) — беларускі паэт, перакладчык, літаратуразнавец, публіцыст, класік беларускай літаратуры. Адзін з пачынальнікаў навейшай беларускай літаратуры.
Сяргей Палуян і М. Багдановіч былі завочна знаёмыя, вялі даволі актыўную перапіску (гл. каментар да публікацыі: Іван Замоцін. [Перапіска Сяргея Палуяна з Максімам Багдановічам], с. 306). Для М. Багдановіча С. Палуян з’явіўся не толькі адным з першых прыхільнікаў яго таленту, патрабавальным і адначасова добразычлівым крытыкам, але і заступнікам перад некаторымі супрацоўнікамі «Нашай Нівы», якія спачатку вельмі сурова аднесліся да твораў будучага аўтара «Вянка».
«Я, нядужы, бясскрыдлы паэт...» (с. 156)
Верш напісаны М. Багдановічам на адвароце свайго здымка, пасланага Сяргею Палуяну зЯраслаўля ў лютым 1910 г. Пад ім надпіс: «3 шчырым паважаннем. М. Багдановіч. Яраслаўль. 19.11.1910». Аўтограф захоўваецца ў Дзяржаўным літаратурным музеі Янкі Купалы (Фотаархіў музея. Ф. 1. Адз. зах. 3319). Друкуецца па кн.: Багдановіч Максім. Поўны збор твораў: у 3 т. Мінск, 1992. Т. 1. С. 634. Сцвярджэнне А. Я. Багдановіча, бацькі паэта, што трыялет прысвечаны адной дзяўчыне, «захопленай і містычна настроенай», з якой М. Багдановіч пазнаёміўся ў 1909 г. у Крыме, відавочна, не мае пад сабой падстаў (гл.: Замоцін I. М. Багдановіч: крытычна-біяграфічны нарыс//Багдановіч Максім. Творы. Менск, 1928. Т. 2. С. L).
С. Палуяну (Трыялет) (с. 157)
Упершыню надрукаваны ў «Нашай Ніве», 1913, № 30. Публікуецца па кн.: Багдановіч Максім. Поўны збор твораў:у 3 т. Мінск, 1992. Т. 1. С. 260.
С. Е. Палуяну (с. 157)
Першы варыянт верша надрукаваны яшчэ пры жыцці С. Палуяна ў «Нашай Ніве», 1909, № 50,23 снежня, без загалоўка, з памылковым прысвячэннем: С. Н-ну (трэба — С. П-ну, г. зн Сяргею Палуяну). У некалькі дапрацаваным выглядзе, з назвай «С. Е. Палуяну» і дву-
ма эпіграфамі, гэты верш змешчаны на пачатку раздзела «Думы» зборніка М. Багдановіча «Вянок» (Вільня, 1913. С. 59). Друкуецца па кн.: Багдановіч Максім. Поўны збор твораў:у 3 т. Мінск, 1992. Т 1. С. 104.
Глыбы і слаі (урывак) (с. 158)
Урывак з артыкула «Глыбы і слаі. Агляд беларускай краснай пісьменнасці 1910 г.». Упершыню апублікаваны ў «Нашай Ніве», 1911, № 3, 4, 5. Друкуецца па кн.: Багдановіч Максім. Поўны збор твораў: у 3 т. Мінск, 1993. Т. 2. С. 192.
[Новый пернод в йсторіш белорусской лйтературы] (урывак) (с. 158)
Урывак з артыкула «Новый пернод в нсторнн белорусской лнтературы», які ўпершыню апублікаваны пасля смерці Багдановіча. Друкуецца па кн.: Багдановіч Максім. Поўны збор твораў: у 3 т. Мінск, 1993. Т. 2. С. 214-215.
1 ВенявіцінаўДзмітрый Упадзіміравіч (1805-1827) — рускі паэт, крытык і перакладчык.
2 Станкевіч Мікалай Уладзіміравіч (1813-1840) — рускі паэт, драматург і празаік.
Абодвагэтыя рускія пісьменнікі пражылі нядоўга(Венявіцінаў — 22 гады, Станкевіч — 27 год), але, як і Сяргей Палуян, пакінулі яскравы след у літаратуры і ў грамадска-культурным жыцці свайго часу. Менавіта гэта дало М. Багдановічу падставы для іх тыпалагічнага супастаўлення.
Ядвігін Ш.
Раны (с. 159)
Ядвігін Ш. (сапр. Лявіцкі Антон Іванавіч, 1868-1922) — беларускі пісьменнік (гл. пра яго ў каментары да артыкула «Беларускія вечарыны», с. 294).
Гэты версэт упершыню апублікаваны ў «Нашай Ніве» 16 мая 1912 г. Уключаўся ў зборнікЯдвігіна Ш. «Васількі» (Вільня, 1914). Друкуецца па кн.: Ядвігін Ш. Выбраныя творы. Мінск, 1976. С. 33.
Вацлаў Ласпюўскі
Мары (Памяці С. Палуяна) (с. 160)
Ластоўскі Вацлаў Юсцінавіч (псеўд. Власпг, крыптанім В. Л.\ 1883-1938)—беларускі пісьменнік, вучоны, грамадска-палітычны дзеяч, акадэмік. Імпрэсія «Мары» была апублікавана пад крыптанімам В. Л. у трох нумарах газеты «Наша Ніва» ў 1910 г. (№ 19, 6/19 мая; № 20, 13/26 мая; № 22, 27 красавіка / 9 мая).
Гальяш Леўчык
Мне трэбаумярці... (На с.мерііь С. Палуяна) (с. 163)
Гальяш Леўчык (сапр. Ляўковіч Ілья Міхайлавіч; 1880-1944) — беларускі паэт, публіцыст. Нарадзіўся ў Слоніме, скончыў Слонімскае павятовае вучылішча. Працаваў пісарам у міравога суддзі, пазней — у каморніка, чарцёжнікам у магістраце. Добра маляваў, іграў на скрыпцы і гітары, спяваў. 3 1904 г. жыў у Варшаве. У 1930-х гг. вярнуўся ўродны Слонім. Туту канцы 1939 г. яго наведалі Янка Купала і Міхась Лынькоў. Друкаваўся з 1908 г. у «Нашай Ніве», пасля — у розных заходнебеларускіх выданнях. Выдаў зборнік вершаў «Чыжык беларускі» (Вільня, 1912).
Гальяша Леўчыка надзвычай уразіла смерць С. Палуяна. Ёсць звесткі, што ён збіраў сродкі на пасмяротнае выданне яго твораў. Прысвяціў яму верш «.Мне трэбаўмярці... (На смерць С. Палуяна)», надрукаваў яго ў кнізе «Чыжык беларускі». На верш сам напісаў музыку, любіў спяваць гэту песню. Публікуецца верш паводле выдання: Гальяш Леўчык. Доля і хлеб: выбраныя творы / склад. Я. Саламевіч, Н. Ляшковіч. Мінск: Мастацкая літаратура, 1980. С. 32.
Алег Лойка
Як агонь, як вада... (урывак) (с. 164)
Лойка Алег Антонавіч (1931-2008) — пісьменнік, вучоны, педагог, доктар філалагічных навук, прафесар, член-карэспандэнт НАН Беларусі. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1990). Аўтар шматлікіх зборнікаў арыгінальнай і перакладной паэзіі, прозы, прац па гісторыі беларускай літаратуры і літаратурнай крытыцы. Напісаў дакументальныя раманы-эсэ пра Янку Купалу — «Як агонь, як вада...» (1979-1981) і Францыска Скарыну — «Францыск Скарына, або сонца маладзіковае» (1989), перакладзеныя ў свой час на рускую мову і выдадзеныя ў знакамітай
серыі «ЖЗЛ». Змешчаны тут урывак узяты з выдання: ЛойкаАлег. Выбраныя творы ў двух тамах. Т. 1: Якагонь,яквада... Раман-эсэ пра Янку Купалу. Мінск: Мастацкая літаратура, 1992. С. 109-114.
Сяргей Панізнік
Сяргей Палуян (с. 168)
Адзінокі маладзік (с. 169)
Панізнік Сяргей Сцяпанавіч (нар. у 1942) — беларускі паэт, перакладчык, эсэіст, даследчык літаратурных сувязей, у тым ліку беларуска-ўкраінскіх. Аўтар шматлікіх вершаваных зборнікаў.
Першы з гэтых вершаў надрукаваны ў зборніку паэта «Палявая пошта» (Мінск, 1972. С. 77), другі (у дапрацаваным выглядзе) — у газеце «Літаратура і мастацтва» (2015. 16 кастр. С. 10).
Рыгор Барадулін
Сяргей Палуян (с. 169)
Барадулін Рыгор Іванавіч (1935-2014) — народны паэт Беларусі, перакладчык, публіцыст і крытык. Працуючы ў выдавецтве «Мастацкая літаратура», узяў на сябе абавязкі рэдактара першай кнігі Сяргея Палуяна «Лісты ў будучыню». Неаднаразова выступаў на вечарынах, прысвечаных пісьменніку.
Верш упершыню надрукаваны ў часопісе «Маладосць» (1986. № 2. С. 22-23).
Алекса Юшчанка
Сэрца Сяргея Палуяна* (с. 170)
Юшчанка Алекса Якаўлевіч (1917-2008) — украінскі паэт, перакладчык, мемуарыст. Неаднойчы наведваў Беларусь, быў знаёмы і сябраваў з многімі беларускімі пісьменнікамі.
Надрукаваны ў кн.: Рагойша Вячаслаў. Вочы ў вочы, мыслі ў мыслі. Мінск, 2013. С. 55-56.
Віктар Шніп
Балада Сяргея Палуяна (20.10.1890-20.04.1910) (с. 172)
Шніп Віктар Анатольевіч (нар. у 1960) — беларускі паэт, эсэіст, мемуарыст, перакладчык. Аўтар шматлікіх зборнікаў паэзіі, эсэ, дзённікавых запісаў.
Верш упершыню надрукаваны ў часопісе «Маладосць» (2011. № 2. С. 42).
Галіна Загурская Сяргею Палуяну (с. 172)
Верш надрукаваны да 125-годдзя з дня нараджэння С. Палуяна ў «Краязнаўчай газеце» (2015. № 43 (лістапад)).
Валерый Жывалеўскі
Элегія Памяці Сяргея Палуяна (с. 174)
Жывалеўскі Валерый Серафімавіч — беларускі гітарыст, кампазітар, музычны педагог. Нарадзіўся ў Гродне ў 1961 г., закончыў Гродзенскае музычнае вучылішча (1980) і Беларускую дзяржаўную кансерваторыю (1985). Стажыраваўся ў Маскоўскім дзяржаўным музычна-педагагічным інстытуце імя Гнесіных. Лаўрэат VII Усесаюзнага конкурсу артыстаў эстрады (Масква, 1983) і Рэспубліканскага конкурсу кампазітараў імя Ф. Скарыны (Мінск, 1994). 3 1989 г. — выкладчык класа гітары Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі, з 2005 г. — прафесар кафедры струнных музычных інструментаў Беларускай акадэміі музыкі. Аўтар шэрагу кніжных выданняў («Беларуская гітарная музыка», «Гітара ў ансамблі», «Лютня і гітара на беларускіх землях» і інш.), шматлікіх арыгінальных твораў для гітары, апрацовак і пералажэнняў для класічнай гітары: «Сюіта натэмы невядомых аўтараў 16-17 стст.», «Сікстынская мадонна», фантазіі натэмы беларускіх народных песень «Перапёлка», «Павей, ветрык, павей», «У полі бяроза» і інш.
«Элегія памяці Сяргея Палуяна» напісана ў 1987 г. пасля знаёмства з жыццём і творчасцю С. Палуяна па матэрыялах кнігі «Лісты ў будучыню». Тады ж твор быў запісаны для музычнага фонду Беларускага радыё. Пра гісторыю напісання В. Жывалеўскім «Элегіі памяці Сяргея Палуяна» гл. у эсэ «Пратое, што не змясцілі “Лісты ў будучыню”» (с. 271).
РАДАВОДНАЕ ДРЭВА ПІСЬМЕННІКА
Тацг/яна Кабржыцкая, Вячаслаў Рагойша Цяжкасці ірадасці эўрысіпычных пошукаў на шляху да Сяргея Палуяна (с. 175)
Пра аўтараў гл. у каментары на с. 278.
У аснове гэтага эсэ — складанасці збору аўтэнтычных тэкстаў, напісаных Сяргеем Палуянам і апублікаваных ва ўкраінскай і беларускай перыёдыцы пачатку XX ст., высвятленне самой біяграфіі пісьменніка, пошукі родзічаў Сяргея Палуяна. Сустрэча з роднымі сёстрамі С. Палуяна, якая адбылася ў сакавіку 1984 г. у Кіеве, Рызе і Ленінградзе, папярэдне ўвасобілася ў матэрыяле, надрукаваным у кн: Кабржыцкая Таццяна, Рагойша Вячаслаў. Слядамі знічкі. Пра Сяргея Палуяна. Мінск, 1990. Аўтары публікацыі былі апошнія з беларускіх літаратуразнаўцаў, хто змог сустрэцца і пагаварыць з Зінаідай Епіфанаўнай і Людмілай Епіфанаўнай — менш чым праз год яны адышлі ў іншы свет. Што датычыць Ангеліны Епіфанаўны, то яна здолела яшчэ ў 1985 г. паўдзельнічаць у вечарыне, прысвечанай 95-годдзю з дня нараджэння і 75-годдзю з дня смерці Сяргея Палуяна, якая адбылася ў Дзяржаўным літаратурным музеі Янкі Купалы ў Мінску. У той вечарыне прынялаўдзел і родная пляменніца С. Палуяна, дачка Зінаіды Епіфанаўны — Зінаіда Уладзіміраўна з мужам Сяргеем Мікалаевічам Дзярабіным. Для гэтага выдання Зінаіда Уладзіміраўна па нашай просьбе расказала падрабязна пра жыццёвы лёс Палуянавых родзічаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
