Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Кажуць, што доўгія г а д ы лёс дае звычайна дурням, каб яны папоўнілі разумовы неда-хоп багатым вопытам. У. К а-р а т к е в і ч.
Даўно мяне цягне свой род-пы куток, дзе я гадаваўся, ву-чыўся, дзе правёў свае мала-дыя л е т ы, куток, якога я не бачыў ужо з І915 г. Я. К о-л а с.
УЗЯЦЦА /моцна: УХАПІЦ-ЦА, УЧАПІЦЦА, УЛЯПІЦЦА.
Старшыня ў з я ў с я за лей-цы, зычна прыцмокнуў. А. Я к і м о в і ч.
Калі топіцца, то і за брытву ў х о п і ц ц а. П р ы к а з к а.
Марылька з меншым браці-кам учапілася за матчы-ну спадніцу і таксама загаласі-лі на ўвесь вагон. А. Я к і м о-в і ч.
Тады падбегла Аляксеева жонка і дляпілася Ганне ў валасы. К. Ч о р н ы.
УЗЯЦЬ, АТРЫМАЦЬ, ПРЫ-НЯЦЬ, ЗАБРАЦЬ Іпрымусова: АДНЯЦЬ, ЗАХАПІЦЬ Іпрыму-сова на карысць дзяржавы: РЭКВІЗАВАЦЬ; ХАПНУЦЬ, УХАПІЦЬ, АДХАПІЦЬ, СХА-ПІЦЬ, ЦАПНУЦЬ, УВА-РВАЦЬ, УРВАЦЬ, ВЫРВАЦЬ, ЗАПАРВАЦЬ, УПАРВАЦЬ, ЗАГРАБАСТАЦЬ, ПАЛАТАЦ-ЦА (разм.); ПРЫГАРНУЦЬ, САДРАЦЬ, ЗДЗЕРЦІ, СКУ-БЯНУЦЬ, ЗЛУПІЦЬ, ЗАГРАБ-ЦІ, УГРАБЦІ, ГРАБЯНУЦЬ (перан.) □ ПРЫБРАЦЬ ДА РУК, ВЫРВАЦЬ 3 РУК, ВЫ-РВАЦЬ 3 ГОРЛА, ВЫРВАЦЬ 3 ЗУБОУ.
Любіш узяць, любі і ад-даць. П р ы к а з к а.
3 трывогай «заказное» апус-ціў і ат р ы м а ў адказ—тваё маўчанне. Р. Б a р а д у л і н.
Людвік п р ы н я ў падару-нак ад старога пасечніка. A. Кулакоўскі.
Угару ўзняў немец рукі, зброю дзед яго з а б р а ў. К. Астрэйка.
Шмат вайна а д н я л а і ў мяне... A. К у л я ш о ў.
3 а х an і паўлітэрку і — прыходзь. М. Л у п с я к о ў.
Мясцовыя Саветы атрымалі права рэквізаваць у па-мешчыкаў, кулакоў, гандляроў, спекулянтаў збожжа на патрэ-бы фронту і галодным.
Б е л С Э.
Дастае і глядзіць, як смешна ёп [акунь] пазяхае сваім шыро-кім ротам, нібы хочучы штось-ці х а п н у ц ь. Я. Б р ы л ь.
433
У x a пі ў шылам патакі. П р ы м а ў к а,
Бывала, пераканае ўсіх, што сеяць рана, а сам пасее і ра-гоча — абдурыў і першую прэ-мію а д х а п і ў. A. А с і п е н-к а.
Жонка с х а п і л а падушку і коўдру і панесла за ім у пу-ню. 3. Б я д у л я.
Клубам гнецца, прыхіліўся: кветку-шчасце ц а п н у ц ь хо-ча. Я. Ку пал а.
А кожны ж прышэлец ідзе па чужую зямлю не на тое, каб што-небудзь прынесці ёй, а каб сабе з яе ў в а р в а ц ь. К. Ч о р н ы,
Тут ўрваў, там аддаў. П р ы к а з к а.
Яны зноў загаварылі аб анек-сіІ, жадаючы як мага болып в ы р в а ц ь. I. Г у р с к і,
Цяпер што з a п а р в а ў, тое і тваё. Р. С а б а л е п к а.
Глядзеў зладзейкавата, што б такое ў п а р в а ц ь. I. М е-л е ж.
Ен заграбастаў усю іх гаспадарку... Р. С а б а л е н-к а.
Панскі вартавы да яе там на дварэ сватаўся, ды мала п а-л а т а ў с я. Я. К о л а с.
У той дзіця сваё, дык яііа свайму п р ы г о р н е ўсё, ча-го не возьмеш зараз! П. Г а-л а в а ч.
Апошнюю кашулю хацеў с а-драць за розныя нядоімкі і штрафы. А. Б а ж к о.
А гэты жэўжык Марціню-коў—дадумаўся, ліха яму, па рублю з гаспадара; от абы з д з е р ц і. К. Ч о р н ы.
Адзік 'скуб яне, другі с к у-б я н е, от табе і па ўсім. К. Ч о р н ы.
3 л у піў стары з пана за выжла добрыя грошы... К а з-к а.
Што ў лапу заграбеш — і валачэш дамоў. У. К о р-б а н.
— Будзе гэтак, — яшчэ раз азірнуўся Банадысь, — пазга-няюць усіх і тады будзе табою арудаваць, хто ўладу ў рукі ў г р а б е. К. Ч о р н ы.
— Ты ж крычаў, каб яго рас-кулачыць.— Бо ён сабе вель-мі ж г р аб я н у ў быў!..
К. Ч о р п ы,
Усё, ліха іх матары, п р ы-б р а лі д а сваіх р у к. С. Б а р а н а в ы х.
Твайго крывёй акропленага шчасця не в ы р в а ць болып нікому з мужных р у к. А. 3 в о н а к.
3 г о р л а в ы р в е ў цябе кожны, калі не прытрымаеш, або сам другому ў горла не ўпі-лішся. К. Ч о р н ы.
Думаеце, пастаўку немцам выканаюць? He в ы р в е ш з з у б о ў — грама не павязуць. I. Н а в у м е н к а.
УЛАДКАВАЦЬ, УЛАДЗІЦЬ, ПРЫЛАДЗІЦЬ; ПРЫСТРО-ІЦЬ, УСТРОІЦЬ, УМАСЦІЦЬ, ПРЫМАСЦІЦЬ, УМЯСЦІЦЬ (перан.).
Дзядзька пасля школы ўладкаваў яго ў саўгас, які тады толькі-толькі пачаў аргапізоўвацца. I. Н а в у-м е н к а.
На завод у л а д з і ў. Там у мяне сваяк, сын брацешііка працуе. М. Л о б а н.
Папрашу яго добранька, мо-жа ў тэхнікум які п р ыл а-д з і ц ь. A. А с і п е н к а.
Дабрачыпны Зэлік адразу прыстроіў яго ў шавецкай майстэрні пана Халяўскага... М. Г а р э ц к і.
Мне думаецца, што цябе ўдасца ўстроіць на нашым заводзе. Ц. Г а р т н ы.
Бацька ў м а с ц і ў яго ў гімназію. К. Ч о р н ы.
П р ы м а с ц і ў браціка ў суседнім сяле, а сам падаўся ў Каламыю шукаць сабе нейкага
434
прывіднага шчасця. Р. С а б а-л е н к а.
Усе гаварылі, што Сурвіла мяркуе ўмясціць свайго сына прыставу ў пісары. К. Ч о р н ы.
УЛАСНЫ, СВОЙ.
Выкуем долю ў л а с н а й рукою — ласкі нам панскай не трэба... Я. К о л а с.
С в а я зямля, свая пасада!.. Ці ёсць мацнейшая прынада? Я. К о л а с.
УЛІЧЫЦЬ; УЗВАЖЫЦЬ (nepaH.).
У л і ч ы, гэта не простае за-данне. X. Ж ы ч к а.
Візэнер заўсёды любіў паду-маць, усё дасканала ў з в а-ж ы ц ь. I, Ш а м я к і н.
улукаткі, УКОСІКІ.
Іду ўлукаткі, як п'яны...
Б. С а ч а н к а.
Пасля адразу палягчэла, і ён, нават добра не спляваўшы, усхапіўся і, хістаючыся, пайшоў у ко с і к і. М. Л о б а н.
УЛЮБЁНЕЦ, ЛЮБІМЕЦ.
Ціха перашэптваліся чырво-наармейцы, каб не абудзіць малога, які стаў агульным улюбёнцам усяго шпіталя. М. Л ы н ь к о ў.
Студэнт-іспанец Віяна, ма-ленькім хлапчуком прывезены ў СССР у 1937 годзе, быў л ю-б і м ц а м усяго інстытута. A. К а р п ю к.
УМЕННЕ, МАЙСТЭРСТВА; УМЕЛЬСТВА (разм.); НАВУ-КА, СПРЫТ. ХВАТКА (пе-ран.).
Многа патрабавалася ўмен-н я на тое, каб кожная група была занята і не сядзела без работы. Я. К о л а с.
Навокал стоўпіліся шмат ці-каўных, якія прагна глядзелі, дзівіліся з майстэрства
дзядзькі, дакраналіся пальцамі да жалейкі. П. П е с т р а к.
Умельствам кухара га-нарыўся сам князь... М. Г а-р э ц к і.
Невялікая ж навука ка-роў даіць. А. Б я л е в і ч.
Карыстаўся Міхал у сялян вялікай пашанай, як ніхто з кавалёў у акрузе. За што? За свой кавальскі с п р ы т, за сумленную працу. П. й е с т-р а к.
He давялося тады пастаяць блізка ні пры кім з людзей ле-нінскай вывучкі, х в а т к і. біяграфіі... М. Л у ж а н і н.
УМЕШВАЦЦА, МЯШАЦЦА, УСТУПАЦЬ; УВЯЗВАЦЦА, ВЯЗАЦЦА. УТЫКАЦЦА, ЛЕЗ-ЦІ, СУНУЦЦА, УЛІПАЦЬ (разм.); УРАЗАЦЦА, УКЛІНЬ-ВАЦЦА, ТАЧЫЦЦА (перан.) □ УТЫКАЦЬ HOC, ТКНУЦЬ HOC, ТОРКАЦЬ HOC, СО-ВАЦЬ HOC, СУНУЦЬ HOC, ПХАЦЬ HOC, ЛЕЗЦІ 3 НО-САМ, СУНУЦЦА 3 НОСАМ.
He ў м е ш в а й ц е с я вы ў мае справы. Я лепей за вас ве-даю, што мне рабіць, а чаго не трэба. A. М а к а ё н а к.
Я выйшаў ужо з-пад апекі і не люблю, каб нехта, хоць бы і сястра, м я ш а ў с я ў мае справы. В. Д у н і н-М а р ц і н-к е в і ч.
У спрэчкі не ў с т у п а е, ма-быць, саромеецца, — хлопцы болей ведаюць, ён скончыў толькі шэсць класаў. I. Н а-в у м е іі к а.
У гаворку ўвязвацца няма чаго: падвыпіла, думкі ўзвінчаны. A. К у л а к о ў-с к і.
Хто яго ведае: можа, зай-здросна чалавеку, што я жыву не так, як ён, можа, іншае што, толькі ён заўжды ўпікае мяне, в яж а цца ў сварку. П. Г а-л а в а ч.
Цяпер ён не ўтыкаўся ў
435
справу, а моўчкі прыглядаўся і чакаў. М. 3 а р э ц к і.
Кантралёр паглядзеў на паса-жыраў з дакорам і цвёрдым жэстам рукі як бы сказаў: не л е з ь ц е. Я. С к р ы г а н.
I праўда, хлопцы, чаго с у-н е ц е с я, не перашкаджайце! X. Ш ы н к л е р.
Такую жаласніцу трэба гнаць, каб у жыццё чужое не ў л і п а л а. У. К о р б а н.
— Дазвольце, прыяцелі мае! ■— звонкім голасам у р а-з а е ц ц а ён у гаворку. X. Ш ы н к л е р.
У жыццё і тварэнне ўладна і груба ўкліньваюцца разбурэнне і смерць. М. Л у-ж а н і н.
Быццам я з-за помсты цяпер т а ч у с я ў яго сямейнае жыц-цё. A. А с і п е н к а.
He ў т ы ка й нос, куды не просяць! I. Мележ.
— А тут от гэты песлух, — паказала жанчына на хлопчы-ка, — усюды нос свой т к н е. Р. С а б а л е н к а.
Я ведаю, што робіцца ў Сіў-цы, і прашу н о с а свайго не т о р к а ц ь куды не трэба. М. 3 а р э ц к і.
He люблю, калі нехта с о в а е свой нос у мае справы. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
А ты не с у н ь свайго н о-с а, куды цябе не просяць... К. К р а п і в а.
Ен ведае сваё месца і не п х а е н о с а куды не трэба. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Ты, пане дабрадзею, баба, не л е з ь сюды з цікавым н о-с а м. Я. К у п а л а.
А сват, тудэма-сюдэма, не с у н ь с я з сваім н о с а м туды, куды цябе не просяць. Я. К у п а л а.
УМЯШЧАЛЬНЫ, ПАКОУ-НЫ.
Толькі за адзін апошні год ён пабудаваў новы свіран,
у м я ш ч а л ь н ы, з двайной столлю. М. Т к а ч о ў.
За плячамі ў яго быў досыць п а ко ў н ы мяшок з хлебам і скорамам, прыладжаны на руч-ніку. Я. Колас.
УНІЗ, ДАДОЛУ, ДОЛУ; ДОЛКІ, ДАЛОУ (разм.).
Пад зорамі сокал завіс, гля-дзіць па-арлінаму ў н і з. Я. К у п а л а.
Трава пажоўклая схілілася d a 0 о л у і галавы сваёй не можа прыпадняць. П. Г л е б-к а.
Д ол у гнецца густая трава ля ракі, серабрыцца расяным налівам. А. Александро-в і ч.
Ен апусціўся д о л кі на драбіне... I, П т а ш н і к а ў.
Лезці на камбайн было ня-зручна: боты саслізгвалі з круглых поручняў, і Юхневіч ледзь не зваліўся д а л о ў.
С а в і ц к і.
УПАРАДКАВАЦЬ □ НА-ВЕСЦІ ПАРАДАК, ПРЫВЕС-ЦІ ДА ПАРАДКУ.
Цяпер трэба было ўпарад-к а в ац ь усю гэтую здабычу. Я. Маў р.
У калгасе шмат папрацавалі над тым, каб н а в е с ці п а-радак на зямлі, укараніць правільныя севазвароты... «3 в я з д а».
Рэзкі вецер узмачаліў космы валос, абдаў холадам твар, дум-кі п р ы в ё ў д a п a р а д к у. М. Л ы н ь к о ў.
УПАРТЫ, НЕПАСЛУХМЯ-НЫ, НЕСЛУХМЯНЫ, КАП-РЫЗНЫ; НАРАВІСТЫ, НА-ТУРЫСТЫ, НАТУРЛІВЫ, УБОІСТЫ,	ЗАЦІНЛІВЫ
(разм.).
Упарты, як казёл. П р ы-к а з к а.
Часам на Ніка як бы нешта находзіла і ён станавіўся дзёрз-
436
кі, грубы і непаслухмя-н ы. М. Л ы н ь к о ў.
Я міжвольна схамянуўся, неслухмяны чуб паправіў, а затым мне стаў цікавым ве-рабей на плоце шустры. П. Панчанка.
Многа часу адабрала ў кал-гаснікаў капрызная рэч-ка. A. В а с і л е в і ч.
Наравістаму каню пу-га не паможа. П р ы к а з к а.
I ўпартасць, як у таго н а-турыстага каня. I. М е-л е ж.
Ат, за сваю бытнасць я пры-вык ужо да праборак, абабіўся, як той натурлівы конь. Р. С а б а л е н к а.
Апусціў галаву, як той конь у б о і с т ы, уніз, ды цягаецца, быццам чагось углядаючыся. Я д в і г і н Ш.
Зацінліваму каню пуга не дапаможа. П р ы к а з к а.