Цар указам, а пан б і з у-н о м. П р ы к а з к а. Каня пугай хутка гані, паганяй. Я. К у п а л а. Яе перацягнулі колькі раз нагайкаю і дапыталіся, дзе жыве той Лявонаў брат. К. Ч о р н ы. 3 плеч галовы здымаліся шашкай, ды па спінах г a р а п-н і к гуляў. А. Г у р л о. ... Мяне, як горкі яблык, збі-ла б а т а г о м суседка за тое, што я ўпусціў гусей у яе авёс. У. Д у б о ў к а. П л ё т к а м і пасечанае цела, да плячэй кашуля прыкіпела, ды жывы Данілка! А. Б я л е-в і ч. Камендант ходзіць па класе, сцёбае х л ы с т о м па халяве, разглядае на сценах карты і карціны. К. К р а п і в а. А Рымша дастаў з-пад палы канчук і давай хрысціць паганага пана па чым папала. К а з к а. ...I хвастануў карбачом каня. У. Караткевіч. Лукаш закруціў над канём дратаванка ю... Ц. Г а р т-н ы. Распусціўся язык, як фур-манскі б і ч. П р ы к а з к а. БІКЛАГА, БАКЛАГА, ФЛЯ-ГА. I мы, змарыўшыся, пілі, ва-ду ў б і к л а г і набіралі... М. Т а н к. Вада ў баклажцы нагрэ-лася за дарогу, ёю не прагнаць смагі. П. Г а л а в а ч. За Дняпро, Луару, Сену, Прыпяць — прапаную з ф л я г паходных выпіць. П. Пан-ч а н к а. БІЦЬ, ЗБІВАЦЬ, УДАРАЦЬ, СЦЕБАЦЬ, СЦЯБАЦЬ, КАТА- ВАЦЬ, ЛУПЦАВАЦЬ, ПЕ-РЫЦЬ; ХВАСТАЦЬ, ЖА-РЫЦЬ, ЛАТАШЫЦЬ, ЛУ-ПІЦЬ, ТАУЧЫ, ШПЫЛЯЦЬ, КУКСАЦЬ, КАЛАШМАЦІЦЬ, АКЛАДАЦЬ, БАТОЖЫЦЬ, ПІСАЖЫЦЬ, ШЛЕГАЦЬ, ШАЛЁСТАЦЬ, ГАСІЦЬ, ГА-ХАЦЬ, ПЯРЭСЦІЦЬ, ДУБА-СІЦЬ, ДЖВАГАЦЬ, ГВАЗ-ДАЦЬ, БАМБЕРЫЦЬ (разм.); ЧАСТАВАЦЬ, ХРЫСЦІЦЬ, СЯЧЫ. ПАЛАСАВАЦЬ, МА-ЛАЦІЦЬ, МЯСІЦЬ, ГРЭЦЬ (перан.) □ ЛІЧЫЦЬ СКАБЫ, ДАВАЦЬ КУХТАЛЕУ. Б ' ю ц ь і плакаць не даюць. П р ы к а з к а. А як падатак збіралі, нас палкамі збівалі. К а з к а. Галіны кустоў ударалі яму па твары, а ён ішоў, не аглядаючыся назад. П. П е с т-р а к. Без жалю с ц ё б а е м дуб-цамі свіней... Б. С а ч а н к а. Бачылі, як сцябаў селя-ніна бізуном панскі прыганяты. П. Г а л а в а ч. К. а т а в а л і іх бярозавымі дубцамі па голым целе. 3. Б я-Д у л я. Мой бацька шмат разоў лупцаваў мяне за такія штукі, баюся! К. Ч о р н ы. Аддай молат Сцяпану. Ен ужо налаўчыўся, а ты п е р ы ш у адно месца, як таўкачом у ступу. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Адзін ляжаў спіною ўгору, другі х в а с т аў яго распара-ньім венікам. К. Ч о р н ы. Забудзецца Паўлюк... і так пачынае жар ыць цэпам, што сноп падскоквае ўгару. Я. К о-л а с. Як схопіцца ён, як пагоніц-ца за хлопцамі, як пачне л а-т ашыць кульбаю! Я. К о-л а с. Цяпер гэтага нашага рыжа-га — бяры папліску ды л у п і, як таго сабаку. К. К р а п і в а. А яны без слоў нацягнулі 64 бурку ад пяг на галаву і па-чалі таў чы. А. Ч а р н ы ш э-в і ч. Ен сядзеў сабе ў куточку за гарманістам і толькі кулакамі шпыляў то аднаго, то дру-гога з малых. М. Л о б а н. Работа, прызначаная мачы-хай, часта ляжыць непачына-най, а за гэта мачыха часцей куксае хлопца. Цётка. Ды і нявестка не раз к а-л a йі м а ц і л а старую. Р. С а-балепк а. Язэп, доўга не чакаючы, за-кінуў на пана пастронак, зацяг-нуў яго, ды давай акладаць пугай... Ядвігін Ш. Ірад меў шляхецкі ўбор і хіт-ры твар лісіцы і ў руках бізун, якім батожыў мужыкоў за-ўсёды. М. Т а н к. 1 «пісара» п і с а ж ы л і ў валасной халоднай, лупілі скуру зажыва з нямых, глухіх, галодных. В. В і т к а. На лапцях матляліся канцамі стагпаныя акраўкі з падплёту, злёгку шлёгалі раз за ра-зам то па нагах, то па пяску. П. Г а л а в а ч. Ды аблавухіх панічоў давай шалёстаць скарачом. К. К р а п і в а. Мяпяліся яны ўсё часцей і часцей, малатабоец усё іііпар-чэй і мацней гасіў з-за вуха молатам. К. Ч о р п ы. Шура размахвалася сякераю, гахала з-за пляча па пале-не. Л A р а б е й. I давай п я р э с ц і ц ь, да-вай дубасіць пана тою па-пліскаю. К а з к а. He гаворачы ні слова, ён на-кінуўся на першага, хто папаў-ся яму пад рукі, хлапчука, пад-мяў яго пад сябе і пачаў д у-басіць кулакамі... М. Л о-б а н. Дзед браў у рукі даўгія ка-вальскія клешчы, спрытна вы-хопліваў з агню кавалак рас-паленага жалеза і, паклаўшы яго на кавадла, з усяе моцы д ж в а г а ў па ім... М. Хве-д а р о в і ч. Максім праз цэлы дзень, за-касаўшы рукавы, гваздае молатам па раскаленым іскры-стым жалезе. П. П е с т р а к. Эх, вось дзе, мусіць, б а м-берыць недзе па іх спінах булава! Я. Б р ы л ь. — Я табе дам «Курт!» — не памятаючы сябе ад злосці, за-шыпеў Ладуцька і пачаў ч а-ставаць яе шомпалам. A. К у л а к о ў с к і. Мяне дубінкамі хрысці-л і... М. А ў р а м ч ы к. Пасланца не с я к у ц ь. ГІ р ы к а з к а. Часта паласаваў пугай, валасы патузаў... Я. К у п а л а. Я яшчэ не забыў, як яны мя-не малацілі ланцугамі! А. Ч а р н ы ш э в і ч. Сцягне ён на досвітку дзядзь-ку Харытона з пасцелі, пако-ціць і пачне мясіць нагамі. А. Б а ж к о. Некалькі чалавек грэлі з-за вуха па велічэзпых кавад-лах. К. Ч о р н ы. ... У Бобрыка дэфензіва л і-чыла скабы. I. Д у б р о ў-с к і, На недарэку свінапаса, чыя свіння пабывала ў Поліным агародзе, мы сварыліся самі, а то д а в а лі і добрых к у х-т а л ё ў. Б. С а ч а н к а. БЛАКНОТ, НАТАТНІК, ЗА-ПІСНАЯ КНІЖКА; КАНДУІТ (перан. уст.). У блакноце ён кожны дзень занатоўваў свае заўвагі. 3. Б я д у л я. Пачаў нешта грымзоліць у неадлучным нататніку. М. Т а н к. Яна дастала запісную кніжку і спешна пачала чы-таць карандашныя нататкі. Ц Г а р т н ы. 3 М К. Клышка 65 Вось што ў гваім гэтым к а н-дуіце запісана. I. Д у б р о ў-с к і. БЛЕДНЫ; БЛЯДЫ (абл.); БЛЕКЛЫ, БЕЛЫ, ЗБЯЛЕ-ЛЫ, ПАБЯЛЕЛЫ, ВАСКО-ВЫ, БЯСКРОУНЫ, ЗЯМЛІ-СТЫ (перан.) □ БЕЗ КРЫ-ВІНКІ. Анямелы ад страху, б л е д-ны як палатно, паплёўся Гры-ша з салдатамі. Я. К о л а с. Кацярына выцірала твар свой стомлены, б л яд ы... П. Б р о ў-к а. Яўхім заўважыў, што твар яе б л е к л ы, нездаровы, вочы запалі... 1. М е л е ж. Пахудзелы твар быў б е л ы, нос — вастраваты. К. Ч о р н ы. Грыша стаяў з б я л е л ы, за-клапочаны, з насупленымі бро-вамі. П. П е с т р а к. Стаяў пабялелы, узбу-джаны, дрыжалі рукі, калені, нядобра паблісквалі вочы. I. Навуменка. Прадаўгаваты васковы твар... Ц. Г а р т н ы. Жоўтае святло ад лямпачкі падала на яго сухі, б я с к р о ў-н ы твар. А. Б а ж к о. Ядвіся прысела побач, да бо-лю ўзіраючыся ў з я м л і с т ы твар любімага чалавека. A. А с і п е н к а. Яна нехаця паслухалася, і Гораў, адчуваючы, што зараз можа адбыцца нешта жахлівае, пайшоў за імі ў пакой, зноў убачыў змучаны, без к р ы-в і н к і, твар. У. К a р а т к е-в і ч. БЛІЗАРУКІ, ПАДСЛЕПА-ВАТЫ. Вовік быў блізарукі, на-сіў акуляры ў рагавой аправе. Т. X а д к е в і ч. Дзед спускае на прыпек ногі і ўглядаеода сваімі п а д с л е- паватымі вачыма, што я там раблю, Р. Сабаленка. БЛІЗКА, НЕДАЛЁКА, НЕ-ПАДАЛЁКУ, НЕПАДАЛЁК, НЕПАВОДДАЛЬ, ПАБЛІЗУ, ПОБЛІЗУ, ПОБАЧ, КАЛЯ, ПРЫ □ ПА СУСЕДСТВУ, У СУСЕДСТВЕ, ПАД БОКАМ, КАЛЯ БОКА, ПАД НОСАМ, ПАДАЦЬ РУКОЙ, HE ЗА ГА-РАМІ. Б л і з к а відаць, ды далёка дыбаць. П р ы к а з к а. Недалёка ад палаца ўзды-маўся вялізны будынак дзяр-жаўных устаноў. Я. М а ў р. Непадалёку ад груціы, на пагорку, сівеюць два вяліз-ныя камяні. Б. С а ч а н к а. Незнаёмы ўскочыў у сенцы першае хаты, што стаяла ў кан-цы вёсхі, непадалёк. ад ра-кі. С. Г р а х о ў с к і. ... У вёсках непаводдаль ад маёнткаў або ў саміх ма-ёнтках і былі раскватараваны казацкія сотні. М. Л о б а н. П а б л і з у шашы, пад куп-частымі шатрамі маладых ду-боў, згрудзілася багата лю-дзей. М. Л ы н ь к о ў. Раптам поблізу заліўся брэхам нечы сабака... I. М е-л е ж. Дзесьці, ужо зусім п о б а ч, скрыгочучы гусеніцамі і люта равучы маторамі, грукацелі танкі. В. Б ы к а ў. Абы мы ехалі к а л я яго роднай вёскі ноччу, заўсёды спыніцца капя могілкаў і пой-дзе туды. Я. Б р ы л ь. Цётчына хата стаяла п р ы самым лесе. Б. С а ч а н к а. Яны жылі п а суседству, але ў хату адзін да аднаго не заходзілі. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Партызаны саскочылі з ко-ней перад новай, збудаванай з сасновага цёсу хатай, што стаіць у блізкім суседстве з былой эмтээсаўскай майстэр- 66 няй. I. Навуменка. I рэчка п а д б о к а м, і процьма ў ёй рыбы. Я. К о л а с. Ну, ўсе выгоды к а л я б о-к а... Я. К о л а с. Спіце! He бачыце, што ро-біць п а д н ос ам у вас ку-лач’ё. I. М е л е ж. Да дому роднага цяпер ад-сюль па д ац ь р у ко й. A. В я л ю г і н. Хочаш іы — вучыся ў Мін-ску, і Масква не за г а р а-м і. П. Б р о ў к а. БЛІШЧАЦЬ, БЛІШЧЭЦЬ, БЛІСКАЦЬ, БЛІСКАЦЕЦЬ, ПАЬЛІСКВАЦЬ, ЗЗЯЦЬ, 31-ХАЦЕЦЬ, ЗІХАЦЕЦЦА, ЗІХ-ЦЕЦЬ, ПАЛЫСКАЦЦА, ІЛЬ-СНІЦЦА, ІЛЬСНІЦЬ, 1Р-ДЗЕЦЦА, ІРДЗЕЦЬ, ЗЫР-ЧЭЦЬ, ЯРКНУЦЬ, ЯСКРА-ВІЦЦЛ, ЯСКРАВЕЦЬ; ПРА-МЯНІЦЦА, ЛЮСТРАНІЦЬ, ЛЮСТРАВАЦЦА, СВЯЦІЦ-ЦА, ГАРЭЦЬ, ГРАЦЬ, ІС-КРЫЦЦА, ПЕРАЛІВАЦЬ, ПЕ-РАЛІВАЦЦА, ШКЛІЦЦА, ЗА-ЛАЦІЦЦА, СЕРАБРЫЦЦА, СРАБРЫЦЦА (перан.). Блішчаць на сонцы стал-лю косы .. А. Г у р л о. У сержанта на мундзіры б лішч э ц жоўты рад начы-шчаных гузікаў. А. Кула-к о ў с к і. ... Бліскае крышталінамі соль. С. Д з я р г а й. Тры папяросы бліскаце-л і ў цемры. П. П е с т р а к. Брыльянтамі паблісквае раса. Я. К о л а с. 3 з я ю ц ь хмаркі ў пазало-це. Я. К о л а с. 31 х а ц е ў, пераліваўся і па сцёгнах абцякаў дадолу чор-ны шоўк. Я. С к р ы г а н. На чале бялявым хлоіша з і-х а ц і ц і{ а само сонца. А. Я к і-м о в і ч Зірнуў чалавек на талерку — так і зіхціць на ёй золата! Я. К о л а с. Поўсць на жарабку аж п а-лыскалася — такі ён быў гладхі і чысты. М. Л о б а н. ... На асеннім чырванаватым сонцы стра.ха як бы і л ь с н і-л а с я. Р. С а б а л е н к а. Няхай плыве яна [песня] ту-ды, далёка, дзе Беларусь азё-рамі ільсніць. К. Б у й л о. Я вітаю жыццё і вясну, і за-ру, што на ўсходзе і р д з і ц-ц a. A. А с т р э й к а. Пад сонцам «Знак Пашаны» ірдзее на грудзях. М. Ка-л а ч ы н с к і. Уверсе, над дваром, у цём-ным небе, зырчэлі зоры. М. Лупсякоў. Стаяў жнівень, і ў небе ярклі вялізныя зоры. М. Лупсякоў. Мора яскравілася пад паўднёвым сонцам... Я. М а ў р. I яшчэ больш я с к р а в е-юць фарбы, празрыстая ружо-васць насычаецца новаю сілай, пыхае новым агнём — і ўжо га-рыць, паланее гордая перамож-ная чырвань. М. 3 а р э ц к і Да краёў аефальт гарыць. люстраніць, прамяніцца сонцам лак машын. A. Р у-с е ц х і. Мужчьшы адзін па адным, несучы на плячах косы, у якіх люстравалася сонца, сы-ходзіліся да брыгадзіравай дзялянкі на сняданак. Р. С а-б а л е н к а. На шыі свяціліся два радочкі пацерак. П. Пест-р а к.