КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Вечар д а д з і ў н а г а быў ціхі, цёплы. М. Лупсякоў. Яна да чорта хораша ўмела смяяцца. Я. С к р ы г а н. Бо горача да чорцікаў, плюнь — глеба зашыпіць. П. П а н ч а н к а. — Дзядзечка, гэта не я, Я прыйшла сюды, каб назбі-раць кветак, — спалохалася не на жарт Ліпачка... Р. С а-б а л е н к а. Калі ўбег перапалоханы н е н а ж а р т ы дзяжурны, Вейс коратка загадаў яму... М. Л ы н ь к о ў. ВЕНІК Іасаджаны: МЯТЛА, МЯЦЕЛКА Ідля падмятання ў печы: ПАМЯЛО Ісцёрты: ДЗЯРКАЧ; ПАМЯЦЕННІК, ГАЛЬНІК (абл.). 3 гнуткіх бярозавых пруці-каў стаў укладаць венік. П. П е с т р а к. Трымае мятлу ў руках большую за сябе і змятае з тратуара на вуліцы. К. Ч о р-н ы. Бярыце рыдлёўкі, ламы, граблі, м я ц ё л к і. Аб’яўляец-ца нядзельнік. В. В і т к а. Аўгінка вымятала п а м я-лом печ. А. Асіпенка. ... На працу зранку выйшлі самі і падмялі двор дзерка-чамі. Я. К о л а с. ... Ен важна хадзіў цяпер па калідоры са швабраю на пля-чах або з даўгім п а м я ц е н-н і к а м. Я. К о л а с. A то возьме г а л ь н і к і бу-дзе мясці ганак. I. П т а ш н і-к а ў. ВЕРЫАСЦЬ, АДДАНАСЦЬ. Вернасць народу Засім лічыў сваёй галоўнай заслугай. У. К а л е с н і к. Дабіўся ён гэтага высокага сгановішча сваёй празмернай сабачай адданасцю пану, розным паклёпніцтва.м на лю-дзей з двара і подлым падхалі-мажам. М. М а ш а р а. ВЕРХ, ВЯРШЫНЯ, ВЕРХА-ВІНА, ВЯРШАЛІНА, СПІЧАК Ігары: ПІК /будьшка: ШПІЛЬ, ШПІЦ; МАКАУКА, МАКУШ (разм.); ШАПКА (перан.). Ужо цёмна, але высачэзныя вязы і ліпы яшчэ вырысоўваюц-ца сваімі шырокімі вярхамі на шэрым небе. Я. Колас. Вяршыню стромкую сас-ны, калі ўзыходзіў першы зо-лак, як асаку каса, састрыг снарада цяжкага асколак. A. А с т р э й к а. Сцяной стаяць красуні-сос-ны, пад неба ўзняўшы в е р-хавіны. М. В а с і л ё к. Сонца падала за хвойныя вяршалін ы... К. Ч о р н ы. Ярка-бронзавае сонца тырча-ла на с п іча к у яліны. М. Л о-б а н. Нам крутыя пікі пакараць па-над воблакамі у вышынях... М. А ў р а м ч ы к. Дахі дамоў, вокны блішчэлі на сонцы, ш п іл і касцёлаў і цэркваў пераліваліся ў розныя колеры. 3. Б я д у л я. Іх модлы ляцелі да неба, на-ганяючы ш п і ц ы Кёльйскага сабора.. Ц. Г а р т н ы. Ці хрысціўся Хвошч на м а-каў к і царквы, ці пачынаў сеяць грэчку пад шэпты маліт-вы, ён заўсёды думаў аб ад-ным: каб стаць яшчэ баганей-шым. Р. III к р а б а. Нізкае сонца ледзь прабіла-ся скрозь іна к у ш ы лесу. Я. К о л а с. ... Вітаюць нас белымі ш а п-ка м і горы. П. П а н ч а н к а. ВЕРХАМ /на кані: КОННА; ВЕРХІ (разм.). Усё в е р х а м ездзіць па по-лі ў сядле... П. П е с т р а к. 88 He паспела я агледзецца, як ён ужо на жаробйы к о н н a сядзіць. К. Ч о р н ы. Алесь цяпер часта ездзіў ту-ды: спачатку санна, потым, ка-лі сапсавалася трохі дарога,— в е р х і. У. Караткевіч. ВЕСНАВЫ, ВЯСНОВЫ; ВЯСНЯНЫ, ВЕСНІ (паэт.). Рана вы завялі, кветкі в е с-н а в ы я! Я. К о л а с. Да чаго прыгожая гэта в я с-новая раніца! ЯС к р Lira н. Пад шум б я с н я н ы зазе-лянелі ўсе паляны... М. В а с і-л ё к. Пахне горкім веснім кле-ем лісце дробнае бярозы. С. Д з я р г а й. ВЕСТКА, ВЕСЦЬ, НАВІНА, ПАВЕДАМЛЕННЕ, СІГНАЛ. В е с т к і ад любай так доў-га няма. А. Астрэйка. Да нас дайшлі аб вайне в е с ц і. Я К о л а с. Цяпер Захар казаў аб на-в і н а х, якія чуў ён у воласці. Я. К о л а с. Ужо з самай раніцы на ста-ле ляжала паведамленне, што бацька сканаў у акопах ад шрапнельнае раны ў жываце. К. Ч о р н ы. Трывожны сігнал пасту-піў толькі што з Жублян. П. К а в а л ё ў. ВЕТЛІВА, ВЕТЛА, ПРЫ-ВЕТНА, ПРЫВЕТЛІВА, АБЫ-ХОДЛІВА, ПАЧЦІВА. У катлаване яна ветліва запрасіла байцоў сесці. I. Ill а-м я к і н. На допытах жандарскі афі-цэр абыходзіўся з ім вельмі в е т ла, проста, як родны бацька. 3. Б я д у л я. Барапкевіч спаткаў суседа-настаўпіка прыветна і па-вёў яго ў чыстую палавіну до- ма, дзе ён звычайна прымаў гасцей. Я. К о л а с. Цётка Марына сустракала мяне п р ы в е т л і в a... A. A cine н к а. 3 дзіўнымі вайсковымі звы-чайна можна было бачыць і на-шых афіцэраў, якія адносіліся да іх абыходліва і вет-ліва. I. М е л е ж. За сталом ужо сядзеў пал-коўнік, і заклапочаны камен-дант пачців а дакладваў яму аб справах. М. Л ы п ь-к о ў. ВЕЦЕР Іпарывісты, кругавы: ВІХОР Іскразны: СКРАЗНЯК Ісухі гарачы, у пясчаных пус-тынях: СУХАВЕЙ, САМУМ /што выварочвае дрэвы: БУ-РАЛОМ /разбуральнай сілы: УРАГАН /моцны і рэзкі, ка-роткачасовы: ШКВАЛ Іслабы, каля мора: БРЬІЗ; ВЯТРЫ-СКА (разм.) /рэзкі халодны: СІВЕР (разм.) Іхаладнаваты: СВЯЖАК (разм.) /скразны: СКАВЬІШ Ідзьме знізу, каля зямлі: НІЗАВІК (разм.); ВІС-КУЦЕНЬ (абл.); ВІХУРА ( паэт.). Свішча в е ц е р, глуха стог-не, завывае ля дамоў... М. В а-с і л ё к. Забурліла сіне мора ад в і х-роў. Я. Купала. ГІерад крамай на с к р а з-няку стаяла чарга жанчын за бульбай. A. К а р п ю к. У стэпе с у х а в е і сады і рэчкі сушаць. A. В я л ю г і н. Скрозь ноч вандраваў па да-лёкіх абшарах, дзе кружаць пяскамі самумы. М. К а л а-ч ы н с к 1 У лесе стаяў суцэльны гул, нібы наляцеў страшэнны б у-р а л о м. I. М е л е ж. У прасіоры — ураган сва-воліць. Ю Л я в о н н ы. Мацнес шквал і за кар-мой — няўцешных чаек плач. 89 Д ж. Г. Б а й р а н, перакл. Я. С е м я ж о н а. Уночы ён звычаііна браў у гаспадыні човен і, карыстаючы-ся б р ы за м, адплываў далёка ад берага, У. Караткевіч. Г уллівы вятрыска трэп-ле падалы іх спаднічак... A. А с і п е н к а. Рэзкі deep падыхае, да касцей праймае... К. К р а п і-в а. Ці пену з заліва здзімае с в я ж а к?.. Р. Б а р а д у л і н. Нішто не зверне іх з дарогі: ні навальніца, ні скавыш. П. Г л е б к а. У полі н і з а в і ч о к стру-гаў шарэнь і перасыпаў круп-ку. М. Л о б а н. Акалеў на гэтым в і с к. у т-ні. М. Л о б а н. У полі в і х у р а валіць з ног. I. Навуменка. ВЕЧАРЭЦЬ, ЦЯМНЕЦЬ, ЦЯМНЕЦЦА. ЗМРАЧНЕЦЬ, ЗМЯРКАЦЦА, ШАРЭЦЬ; СУ-ТОНЕЦЬ, СУТАНЕЦЬ, СУ-ТОНЬВАЦЦА (абл.} □ БРАН-ЦА НА ВЕЧАР, БРАЦЦА НА ЗМЯРКАННЕ. Ужо в е ч а р э е: зараз не будзе як шыць, а трэба сягон-ня канешне кончыць. Я. Ку-п а л а. А ўжо быў надвячорак, у ле-се пачынала ц я м н е ц ь. Я. К о л а с. Ночы цяпер звечара цёмныя, хоць вока выкалі, і ц я мн е-е ц ц а хутка. I. П т а ш н і-к а ў. Сонца ўсё ніжэй апускалася ззаду нас, у лесе з м р а ч н е-ла. М. Л у п с я к о ў. У лесе з м я р к а е ц ц а хут-ка і неяк адразу. Б. С а ч а н-к а. Была субота, святы вечар, пачынала шарэць. У. Д а-м а ш э в і ч. Рэвізія зацягнулася за полу-дзень. Збіралася сутонець. В. Т а ў л а й. Сутанела. У цёмным ле-се галасілі совы. Я. К о л а с. Сутоньвалася. Неба страчвала сваю празрыстасць. A А с і п с н к a. Пачынае брацца на в е-ч а р II. І\ а в а л ё ў. Ужо б р а л а с я н а з м я р-канне, калі яна раптам што-сьці ўспомніла і як бы нават з трывогаю нейкаю палезла на гару. К. Ч о р н ы. ВЕЯЛКА, АРФА. 3 аднаго боку в е я л к і вы-лятае лёгкая, пушыстая мякіна, а з другога — чысцюткае, як золата, жоўта-мядзянага коле-ру зерне пшаніцы. П. К а в а-л ё ў. Тут Мікуць, Бабака і Лады-мер пазнавалі гатовыя часткі сячкарняў. жняярак, арфаў, малатарань... К. Ч о р н ы. ВЕСКА Івялікая: СЯЛО /не-вялікая: ЗАСЦЕНАК. Яны папрыязджалі на ўра-чыстасць з навакольных в ё-сак, з гарадоў, нават з самых далёкіх. К. Ч о р н ы. Найболей, што дзед мой па-бачыў, — сваё валасное с я л о. П Б р о ў к а. Hi засценка, ні мястэч-ка, — ўсё дарога і дарога. У. Д у б о ў к а. ВІДНЕЦЦА, ВІДНЕЦЬ, БА-ЧЫЦЦА, ЗНАЧЫЦЦА, ВЫ-ЗНАЧАЦЦА, ПРАСТУПАЦЬ, ТЫРЧАЦЬ /пра што-небудзь цёмнае: ЦЯМНЕЦЬ, ЦЯМ-НЕЦЦА /пра што-небудзь ьы-сокае: ВЫСІЦЦА; МАЯ- ЧЫЦЬ, ВЫТЫРКАЦЦА (разм.); ВЫГЛЯДВАЦЬ, ВЫ-ГЛЯДАЦЬ, ПРАГЛЯДАЦЬ, ВЫДАВАЦЦА. ВЫСОУВАЦ-ЦА. СВЯЦІЦЦА, КРАСА-ВАЦЦА, ПРАСВЕЧВАЦЬ, ВЫ-МАЛЁУВАЦЦА (перан.) □ КІ-ДАЦЦА У ВОЧЫ. 3-пад расхлістаных халацікаў 90 віднеліся голыя грудзіны. Я. К о л а с. Там-сям віднеў травы шматок сярод пяскоў руды.х. A. А с т р э й к а. Будучае бачылася вы-разна, як другі бераг іх ціхай Пцічы. С. Г р а х о ў с к і. У цемры постаць яе ледзь значыцца. I. Мележ. На высокім камені, які в ы-значаецца на гладкім полі, граюць сонечныя блікі. 3. Б я-Д у л я. Скрозь рэдкую, кранутую сі-візной бародку, месцамі на шчоках праступалі чырво-ныя шрамы. Г. III ы л о в і ч. Пры вуліцы т ы р ча л і два парэпаныя счарнелыя слупкі, што нейкім цудам уцалелі ад плота. 1. Мележ. Наперадзе ц я м н е л а ней-кая доўгая будыніна, мабыць, абора, яны зайшлі за яе рог. В. Б ы к а ў. Вось высокі паркан, вунь цямнеецца садок. I. П Tam-Hi к а ў. Вунь, наперадзе, в ы с і ц ца сілуэт адзінокага дуба. М. Г р о д н е ў. Худыя таполі м а я ч а ц ь у змроку... Я. П у ш ч а. На ім быў такога ж колеру пінжак, з рукавоў якога в ы-тыркаліся манжэты белай, добра адпрасаванай кашулі... Я. С е м я ж о н. Дзвюх завушніц маладзікі в ы г л я д в а ю ц ь з-пад хусткі. М. К а л а ч ы н с к і. 3-пад газеціны пад правай пахай выглядалі дзве бу-ханкі чорнага хлеба... М. Р а-к і т н ы. Вялікі савенкі гуманізм праглядае з кожнага па-раграфа гэтага нябачанага ў гісторыі народаў дакумента [Канстытуцыі СССР]. Я. К о-л-а с. Скрыня заметна в ы д а в а-лася над вадой. ЯКолас. Там-сям паверх вады безда-паможна высоўвалася за-топленая лаза. У. К р а ў-ч а н к а. Крынічкі вузка разліліся, тут свеціцца са жвіру дно. Н. Т a р а с. А на стале красавалася яечня. М. П я н к р а т. У прывідным святле млелі здані яблынь, а за імі фасфа-рычна прасвечвала возе-ра, спакойнае, як малако. У. Караткевіч. Дымелі спіны замораных ко-ней, а за імі ледзь вымалёў-в а ў с я цёмны сілуэт лёгкай брычкі з падузнятым верхам. У. К а р а т к е в і ч. Белыя шыферныя дахі к і-д а лі с я ў в о ч ы здалёк, яшчэ кіламетры за тры. А. Ш а ш к о ў. ВІДУШЧЫ, ЗРАЧЫ. Адзіным відушчым во-кам дзед упіваецца ў глуха-мань ночы. 3. Б я д у л я. Хоць вочы сляпыя, але ўвесь твар здаецца з р а ч ы м. 3. Б я-ду л я. ВІЛЫ (мн.) /набіраць гной: САХОР (адз.). Ен прайшоў па халодным таку, намацаў рукамі каля ста-раны віл ы і пачаў імі пароць, дастаючы нешта на высокім тарпе саломы. М. Л о б а н. ... На велізарных лапцішчах ён нёс столькі гразі, што добра-му гаспадару і на сахор не выбраць. Я. Колас. ВІЛЬГАЦЬ, СЫРАСЦЬ. Вільгаць ішла з лясоў і туманамі асядала на голую зямлю. К. Ч о р н ы. Гной, гразішча па калена, с ы р а с ц ь, холад, цемната. П. Т р у с.