КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
ВІНА, ВІНАВАТАСЦЬ; ПРА-ВІННАСЦЬ, ПРАВІНКА, ПРА- 91 ВІНА (разм.); ГРЭХ (перан). Чэсь апусціў галаву ў знак свае в і н ы і стаяў панурыў-шыся. Я. Колас. Ен замыкаўся ў сабе і пачы-наў верыць у вінаватасць усіх, каго абвінавачвалі. У. К а р п а ў. Ну, а калі так, дык прый-дзецца дараваць вам сённяш-нюю правіннасць. A. В а-с і л е в і ч. Раз правінка, то і свяр-біць спінка. П р ы к а з к а. Зараз бабка ўспамяне яшчэ якую п р а в і н у, і ўсё можа скончыцца не вельмі прыемна. М. Л у ж а н і н. Ён усё ж не думаў, што маці пры гасцях пачне ўспамінаць яго г р а х і. Л. A р а б е й. ВІНОУНІК, ВІНАВАТЫ, ПАРУШАЛЬНІК. Анупрэй згаджаўся, што ён віноўнік перад таварыша-мі, што ён зрабіў цяжкўю аб-мылку. Ц. Г а р т н ы. He плаціць багаты, а віна-ват ы. П р ы к а з к а. Дзе ты бачыў, каб я там яко-га парушальніка на во-лю пусціў! М. Л ы н ь к о ў. ВІР, ВОДАВАРОТ. А бераг у гэтым месцы быў высокі, абрывісты, а ўнізе пад ім пеніўся глыбокі в і р. Я. К о л а с. I ён паплыў, аддаўшыся на ўладу імклівай плыні і пені-стым водаваротам ракі. М. Л ы н ь к о ў. ВІСЕЛЬНЯ, ШЫБЕНІЦА; ВІСЕЛІЦА, ВІСЕЛЬНІЦА (разм.). А за забойства катарга ці в і с е л ь н я. А. Ч а р н ы ш э-в і ч, Нам воля, а панам ш ы б е-н і ца. П р ы к а з к а. Да в і с е л і ц ы буду ісці з паднятай галавой, а пакуль кат накіне пятлю на шыю, шмат чаго паспею сказаць людзям... У. IU а х а в е ц. Кіньце спрэчку: вы абодва вісельніцы варты. Я. Ку-п а л а. ВІТАЦЦА, КЛАНЯЦЦА; ЗДАРОУКАЦЦА (разм.); РУ-КАЦЦА (абл.) □ ПАДАВАЦЬ РУКУ. Нарэшце ўсе сышліся, пачалі в і т а ц ц a. М. Ч а р'о т. Старыя палешукі, сустракаю-чыся, пачціва кланяліся... Я. К о л а с. Людзей каля Уладыся збі-раецца ўсё больш і больш. Мужчыны здароўкаюцца за руку. Я. С к р ы г а н. 3 няпрошаным гасцём не р у-каюц ц а. Прыказка. Бяднейшаму ўжо брату р у-к і не п а д а е, хоць сам Ta-Kia ж лапці на ногі надзяе. Я. К у п а л а. ВІТАЦЬ; ПРЫВЯЧАЦЬ (паэт.). 3-пад сонных вод Нёмна, з-пад хвой Белавежы суседзі, суседкі, вітаю я вас! ЯКу-п а л а. П рывячаюць гасцей, вы-стаўляюць ім збаны ў шуме пеннай аздобы... М. К а л а-ч ы н с к і. ВОБМАЦКАМ, НАВОБМА-ЦАК, УСЛЯПУЮ; НАМАНЫ (абл.). Я вобмацкам знайшоў свабоднае месца і ўціснуўся на нары. A. К а р п ю к. Васіль асцярожна, н а в о б-мацак адшукаў на стале за-палкі, засвяціў лямпу і адамк-нуў дзверы. А. Ш а ш к о ў. Карты няма, і нападаць у с л я п у ю рызыкоўна. М. Л ы н ь к о ў. Правая рука ўлезла ў шуф-ляду і пачала на м а н ы ма-цаць. М. Л о б а н. 92 ВОГНІШЧА, АГОНЬ, КАС-ЦЁР; ЦЯПЛО (абл.); ЦЯ-ПЕЛЬЦА (абл. памянш.). Доўга пазіраў ён на в о г-нішча начлежнікаў, якое свя-цілася з блізкай пасекі. 3. Б я-Д у л я. У мяпе была адна запалка, але патухла, як я хацеў рас-класці а г он ь. К. Ч о р н ы. Полымя ад кастра асвят-ляла палянку. А. Ч а р н ы ш э-в і ч. Цяпло весела гарэла на высокім беразе Сажа. К. Kips е н к а. Хуйенька назбіраў ламачча і расклаў цяпе льца, акурат гэтак, як калісьці ў маладосці на начлезе. Р. С а б а л е н к а. ВОДБЛІСК, ВОДСВЕТ, АД-ЦЕННЕ, БЛІК; ЗАЙЧЫК (пе-ран.). Апошні водбліск дня па-гас, мігняць сузор'і роем... П. Панчанка. Электрычнае святло матавы-мі палосамі ляжала па ўсёй за-ле, адкідвала роўны в о д с в е т на людскія твары. 3. Бяду-л я. Глуха шумела спакойнае начное мора, і на яго чорных прасторах дрыжэлі бледныя і цьмяныя а д ц е н н і ясных зор. Э С а м у й л ё н а к. На высокім камені, які вы-значаецца на гладкім полі, ні-бы помнік невядомым падзеям і геройскім учынкам, граюць сонечныя б л і к і. 3. Б я д у л я. Сопечныя за й ч ы кі гралі на самым дне — на залатым пяску. 3. Б я д у л я. ВОДЙУСК, АДПАЧЫНАК, АДГУЛ, ПАБЫУКА. Праз дні два ён дабярэцца дадому, да бацькі, і за месячны водпуск паправіцца ад лёг-кай вінтовачнай раны ў назе і тупога болю ў плячах і шыі. К. Ч о р н ы. Пастух жа бярэ а д п а ч ы-н а к на сотню якіх-небудзь дзён. М. А ў р а м ч ы к. ГІраца ў святочныя дні па згодзе работніка кампенсуецца аплатай або а д г у л а м, калі работа ў святочны дзень не прадугледжвалася графікам. Б е л С Э. Калі папраўлюся як мае быць і не пашлюць на фронт, то, можа, прыйду на пабыў-к у. Я. С к р ы г а н. ВОЗЧЫК, ВАЗАК, ЙАД-ВОДЧЫК, ЕЗДАВЫ, ФУР-МАН, РАМІЗНІК, КУЧАР, ВАЗНІЦА; ВОЗНІК, ФУР-МАНШЧЫК (разм.). Дарога па першым сняжку, працёртая возчыкамі дроў, аж блішчала пад сонцам. А. Я к і м о в і ч. Вязуць бярвенні гонкія у вё-ску в а з а кі. 3. Б я д у л я. Таварыш Васіль, не заўважа-ны п а д в о д ч ы к а м і, сядзеў і лічыў падводы. П. П е с т р а к. Е з д а в ы саскоквае на снег, злазіць з перадка Каця. В. Б ы-к а ў. Той не фурман, што без пугі. П р ы к а з к а. йавольна ехаў па пустой ву-ліцы рамізнік без пасажы-ра. 3. Б я д у л я. К у ча р а на вазку не бы-ло — відаць, схаваўся на збор-ні. М. Л о б а н. Левандоўскі наняў в а з н і-ц у, яшчэ дапамог мне залезці ў фаэтон. A. К а р п ю к. Хвіліну пастаяў на ганку пе-рад пад’ездам, дзе тоўпіліся вознікі, стараючыся пераха-піць пасажыраў. ЯКолас. Гадзіну адпачывалі коні, a два вайскоўцы пільнавалі, каб ф у р ма н ш ч ы к і не павярну-лі пазад. К. Ч о р н ы. ВОЙСКА, АРМІЯ, УЗБРОЕ-НЫЯ СІЛЫ, ВАЕННЫЯ СІ-ЛЫ /пераважна з добраахвот- 93 нікаў, дапаможнае, ц ваенны час: АПАЛЧЭННЕ; ПОЛЧЫ-ШЧЫ (кніжн.); САЛДАТЫ (уст.); РАЦЬ (паэт.); АРДА (перан. зняваж.). Правёўшы вялікі і слаўпы паход, чырвонае войска вяр-талася ў тыл. П. Г л е б к а. Пракоп Данілавіч быў у шэ-рым вайсковым плашчы, і, ба-дай, толькі гэта паказвала, што чалавек не так даўно з а р мі і. A. К у л а к о ў с к і. He адзін мільён людзей да-ведаецпа аб гэтым ганебным выступлснні ўзброеных с і л супройь дзяцей з галубамі мі-ру. Я. М а ў р. Нашы ваенныя сілы, што размешчаны ў вас, заўсё-ды гатовы вас падтрымаць. Я. М а ў р. ... У мрадзе пайшлі ўпартыя чуткі наконт мабілізацыі рат-нікаў апалчэння другога разраду Ц. Г а р т н ы. Беларускі народ разам з ін-шымі народамі Расіі актыўна ўдзельнічаў у разгроме напа-леонаўскіх п о л ч ы ш ч а ў. Б е л С Э. Хто ў салдатах не быў, той і псраху пе нюхаў. П р ы-к а з к а. Імкнуць палкі, ідуць байцы чырвенай слаўнай раці... Я К о л а с. Кінуў Гітлер, як ваўчуга, орды дзікія з-за Буга. М. 3 а-с і м. ВОНКАВЫ, ЗНАДВОРНЫ, НАДВОРНЫ. ЗНЕШНІ. Але, акрамя вонкавага падабенства, нічога ў блізню-ках не было агульнага. У. К а-р а т к е в і ч. Лічынцэ добрай рэч не можа, калі знадворны выгляд у яе такі, што ўвесь настрой псуе... У. К о р б а н. Гамлета іграў безумоўна та-ленавіты акнёр з вельмі ўдзяч- най надворнай фактурай. М. Л у ж а н і н. Свайму знешняму вы-гляду рэдактар надаваў не ма-лое значэнне. Я. К о л а с. ВОРАГ, ПРАЦІУНІК, НЕ-ДРУГ, НЕПРЫЯЦЕЛЬ, ЛІ-ХАДЗЕЙ, НЕПРЫХІЛЬНІК. Вартуй ад ворага дарогі, што к камунізму нас вядуць. М. М а ш а р а. Праціўніка мы, на сваё шчасце, убачылі першыя і ад-разу адкрылі агонь. A. К а р-п ю к ... А ўсю радасць і рай міла-вання недруг вырваў, спа-ганіў, сташаў. Я. К у п а л а. Непрыяцеляў жа птуш-кі маюць вельмі шмат, бо за-раз за імі следам ляцяць роз-ныя драпежнікі: каршуны, со-калы, злучыўшыся ў стады па шэсцьдзесят, семдзесят штук. Ц ё і к а. I калі, азвярэўшы, падымуць ліхадзеі на нас нажы, — будзем мы за сваю радзіму ваявань на прасторах чужых. П. Г л е б к а. Пане маршалак, якісьці не-прыхільнік мой набрахаў, а пан маршалак паверыў. В Д у н і н М а р ц і н к е в і ч. ВОСІЛКА, ДУЖКА. У яго жылаватых руках за-дрыжала восілка і загойда-лася вядро. К. Ч о р н ы. У руцэ грэлася дужка, вядро разгойдвалася, звінела... A. А с і п е н к а. ВОСТРАУ, ВЫСПА. В о с т о а ў Кільдзін як бы варіуе выхад з заліва ў мора. М. Стралыюў. Калі не памыляюся, сама назва в ы с п ы «Фармоза» азначае ў перакладзе «прыго-жая». М. Л ы н ь к о ў. 94 ВОСТРЫ, ГОСТРЫ, АД-ВОСТРАНЫ. НАВОСТРЛНЫ. АДТОЧАНЫ. У добрага пільшчыка піла в о с т р а я. Прыказка. Па гладкіх і гострых вы-ступах скал падбіраемся да вадаспада. П. Г а л а в а ч. Заскуголіць вецер дзіка там, дзе сосны ўзнімуць голлі, як адвосіраныя пікі. М. А ў-р а м ч ы к. Нажы гурбачкай ляжань вось недалёчка на лаве — новыя, блішчастыя, свежа навост-р аны я. П. П е с т р а к. ... Людской расплаты ўжо над вамі [панамі] тапор а д-точаны завіс. ЯКупала. ВОЧЫ; ВЕЛЬМЫ, БЕЛЬ-МАЧЫ, БУРКАЛЫ, ЗІРКА-ЧЫ, ЛУПЫ, ЗЕКРЫ (разм. зняваж.). Волька працерла кончыкам хусткі заплаканыя в о ч ы. Ц. Г а р т н ы. Чалавека нашто марозіце? Ці бачаць твае п’яныя бельмы, што на ім апранута? A. A cine н к а. Маўчы, бо б е ль ма ч ы па-выдзіраю! ЯК у п а л а. Ну, чаго, чаго буркалы нацэліў!.. М. Лупсякоў. Куды глядзеў раней ты, не-далуга... Ці павылазілі твае на старасць з ір ка ч ы? Э. Ва-л а с е в і ч. Ці ад ночы не ачнуўся? Рас-плюшч свае л у п ы! ЯК о-л а с. Яна смела глянула ў яго на-глыя вадзяністыя зе кры і на-ват не змаргнула. У. Д а м а-ш э в і ч. ВУЛЕГІ Івыдзеўбаны: КА-ЛОДА /рамачны: РАМОВІК (разм.). Бацька марыць завесці па-сечку— зрабіў першы в у л е й. П. П е с т р а к. Пчолкі выпаўзлі з к а л о- д ы, пачалі збіраць мядок... М. Ч а р о т. Садок пры двары, у садку дзесятак рамовікаў. М. Г р о д н е ў. ВУЛІЦА /невялікая, вузкая: ЗАВУЛАК, ПРАВУЛАК /вялі-кая, шырокая: ПРАСПЕК.Т /з прысадамі пасярэдзіне: БУЛЬ-ВАР. Залегла в у ліц а сяродкам, будынкі збоку чарадой. Я. К у-п а л а. 3 а в у л а к, у якім жыў То-ля, знаходзіўся недалёка ад цэнтра, у раёне вакзала. А. Я к і м о в і ч. Правулак гразкі, вясной яго загацілі. I. Навуменка. Вось ён — праспект га-лоўны адноўленай сталіцы. М. А ў р а м ч ы к. Адвячоркам на б у л ь в а-р ы яблыку няма дзе ўпасці... В. В і т к а. ВУЧАНЬ, ШКОЛЬНІК; ШКАЛЯР (разм.). У нашым класе было нямала здольных в у чн я ў... М. Л у п-с я к о ў. Але вось на пярэдніх партах школьнікі раптам весела заўхмыляліся... A. К у л а к о ў-с к і. — Пэўна і вы, дзядзька Сця-пан, маеце дзетак, якіх трэба ў іпколцы вучыць? ■— Есць Іван і Пятрук, самыя ш к а л я р ы, — уздыхнуў па-ляшук. Я. К о л а с. ВУЧЫЦЦА, НАВУЧАЦЦА, ЗАНМАЦЦА. В у чыс я, нябожа, вучэнне паможа змагацца з нядоляй, з няволяй... ЯК у п а л а. Навучаюцца тут дзеці ад пяці да дзесяці. А. Аст-р э й к а. У той час ва універсітэце мы былі як вольныя слухачы — на лекцыі лепшых выкладчыкаў