Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
4*
99
пытам, які б павёў нас на с в я т у ю барацьбу. 1. Н а в у-м е н к а.
II а й с в я ц е й ш ы наш аба-вязак — абараііяць Радзіму. Я. С к р ы г а н.
Рыцарскае самаахвяра-ванне: я інвалід і таму не хачу псаваць сваякам іхняга жыцця. A. А с і п е н к а.
ВЫСЛОУЕ, АФАРЫЗМ /па-вучальнае:	СЕНТЭНЦЫЯ
(кніжн.).
— Блажен муж, нже не нде на совет нечестнвых, — сказаў Янка, нібы падводзячы гэтым царкоўнаславянскім в ы с л о ў-ем падрахункі патайной нара-ды. ЯК о л а с.
— Скажы мне, з кім ты зна-ёмы, і я табе скажу, хто ты,— прыводзіць ён вядомы а ф а-р ы з м. ЯК о л а с.
Апрыкралі мне запальныя сентэнцыі Тодаравы. X. Ш ы н к л е р.
ВЫСОКА □ ДА НЯБЕС, ДА ХМАР.
Паглядзі, як в ы с о к а ўзні-м а е ц ц а колас! П. Б р о ў к а.
Аж да нябёс лунае по-шчак, як грымне трубамі арган. Н. Г і л е в і ч.
Вялізныя дубы яшчэ не ўзды-маюцца д а х м а р, але іх ужо пасадзілі, і япы вырастунь, бо яны патрэбны людзям. У. К. о р-б а н.
ВЫСОКІ; ВЫСОЗНЫ, ВЫ-САЧЭЗНЫ, ВЫСАЧЭННЫ (разм.); ПАДНЯБЕСНЫ, НЕ-БАСЯЖНЫ (перан. паэт.) /пра чалавека: САЖНЕВАГА РОСТУ, У САЖАНЬ; РОСЛЫ, ДАУГАВЯЗЫ (разм.у, ДОУ-ГІ (перан.) /пра дрэва: ВЫ-НОСНЫ, ВЫНОСІСТЫ, ВЫ-НЕСЛЫ; ЦЯГЛЫ (разм.).
Залатая чырвань лістоў не-рухліва звісае на купчастых га-лінах высокіх вязаў. Я. Ко-л а с.
Высозныя горы, як сцены, абапал. Н. Г і л е в і ч.
Турэмны двор малы і круг-лы, абнесены высачэзнай сцяною. Я. Б р ы л ь.
Калі ўваходзілі ў пройму дзвярэй, то бачылі вакол в ы-с а ч э н н ы я сцены... I. М е-л е ж.
Вежа. Паднябесны міна-рэт. А. П ы с і н.
Растуць на радзіме маёй н е-б а с я ж н ы я дрэвы. М. Т а н к.
Назаўтра сапраўды прыехаў прадстаўнік саюза паляўні-чых — сажнёвага р о с т у дзядзька, у высокіх, за кале-ні, ботах, з двухстволкай за плячыма. А. Я к і м о в і ч.
Ростам ён хоць і не ў с а-ж а н ь, але ўдалы на руку. А. Астрэйка.
Да калодзежа падышоў р о с-л ы, з чырвонай зоркай на шле-ме салдаг. М. Л о б а н.
Даўгавязы і бледнатвары юнак — Лукаш Калюга •— не вельмі быў гаваркі. М. X в е-д а р о в і ч.
Усе мы д о ў г і я, увесь наш батальён падабраны, відаць, для парадаў —■ па росту. Я. Б р ы л ь.
Скрозь галінкі в ын о с н ы х хвоек прабіваліся цёплыя косы вераснёўскага сонца. ЯКо-л а с.
Выносістыя сосны гама-нілі з небам. А. Ч а р н ы ш э-в і ч.
Піла і сякера мала кранулі кварталы граба, вынёслага дубняку... 1. Н а в у м е н к а.
Люблю стаяць пад цяглай соснай... М. Т а н к.
ВЫСПЕЦЬ, ДАСПЕЦЬ, СА-СПЕЦЬ, ПАСПЕЦЬ.
Жыта шнур каля хаты в ы-с п е ў. Р. Барадулін.
Чарэшні навісаюнь млява, д a с п е л і ўжо да чарнаты. А. П ы с і н.
Кукуруза і гаалян с a с п е л і,
100
лісце вербалозніку і вязаў зу-сім зжаўцела. В. В і т к а.
Мы ў Глінішчах сеялі пазней, а п а с п е л а там раней. I. Ш а-м я к і н.
ВЫЦЕРПЕЦЬ, НАЦЯР-ПЕЦЦА, ПАЦЯРПЕЦЬ, ВЫ-ТРЫВАЦЬ, ВЫТРЫМАЦЬ, ВЫНЕСЦІ, ЗНЕСЦІ, ПЕРА-НЕСЦІ □ ХАПІЦЬ ГОРА.
Многа выцерпець прый-шлося папіханак, кулакоў! Я. К о л а с.
He можа быць, каб цяпер зямлі не далі тым, хто на франтах нацерпіцца столькі. П. Г а л а в а ч.
Крыўда чалавеку. Гэтулькі сораму п а ц я р п е ў! КК р а-п і в а.
Ах, якую пакуту горад в ы-т р ы в а ў мой! 3. Б я д у л я.
Стары в ы т р ы м а ў здзекі і катаванне, нічога не сказаў, нікога не выдаў. I. Н о в і к а ў.
У жыцці усё в ы н е с у, мне не страшны ворагі. М. Ч а р о т.
Алёшка ведае, што яму «ўляціць» за самаўпраўства, але ён ўсё з н я с е, каб толькі тата хутчэй палучыў пісьмо. I. Пташнікаў.
Народы Савецкага Саюза... перанеслі ўсе жахі старога свету... Я. К о л а с.
Каб не давялося табе ча-сам г о р а залішне х а-п і ц ь... 3 п’яніцай жывучы... М. Л ы н ь к о ў.
ВЫЦЬ, ЗАВОДЗІЦЬ, ЕН-ЧЫЦЬ, СКАВЫТАЦЬ.
А як ноч добра агоргала зям-лю, у кустах в ы л і ваўкі і тры-вожылі сабак. КЧ о р н ы.
He віхор калыша лесам, не ваўкі заводзяц ь... Я. К у-п а л а.
Вецер е н ч ы ц ь, свішча ў полі, волыіа дзьме... Я. К у-п а л а.
...Сабака перастае брахаць і толькі с к а в ы ч а, круцячыся каля гаспадара. Я. К о л а с.
ВЫЦЯЦЦА, УДАРЫЦЦА, СТУКНУЦЦА; РЭЗНУЦЦА, РАЗАНУЦЦА, ТРЭСНУЦЦА (разм.).
\ тут яшчэ я некалькі ра-зоў в ы ц я ў с я аб лёд, і ка-ленкамі і бокам. М. Л у п с я-к о ў.
Ліпавы кошык ціха ў д а-р ы ў с я аб зямлю, бязгуч-па рассыпаліся грыбы... М. Л ы н ь к о ў.
Янук яшчэ чуў, як валіўся з воза: стукнуўся галавой... I. Пташнікаў.
Ды так рэзнуўся аб прыдарожны камень, што аж у сярэдзіне ў яго нешта трэснула. А. Я к і м о в і ч.
Ляцеў, ляцеў — як р а з а-н у ў с я, — аж стала зелена ўваччу! «Т а р а с н а П а р-н а с е».
А гэта — ён падчапіў нагою тачку і з сілай, разлічана шпурнуў яе ў дуб, аб які яна трэснулася і развалілася на часткі. М. Р а к і т н ы.
ВЫЦЯЦЬ, ВЫТНУЦЬ, УДА-РЫЦЬ, СТУКНУЦЬ /чым-не-будзь лёгкім: ПЛЯСНУЦЬ, СЦЕБАНУЦЬ, СЦЕБНУЦЬ, ХВАСТАНУЦЬ, ХВАСЯНУЦЬ, ХВОСНУЦЬ, ЛЯСНУЦЬ /на-гою (пра капытных жывёл): УБРЫКНУЦЬ; СПЛЯЖЫЦЬ, АПЛЯЖЫЦЬ, ГРУКНУЦЬ, БЭЦНУЦЬ, БАЦНУЦЬ, ТРАХ-НУЦЬ. ГАКНУЦЬ, ГАХНУЦЬ, АХНУЦЬ, ТРЭСНУЦЬ, ДЗЕУ-БАНУЦЬ,	ЗАЕХАЦЬ,
З’ЕХАЦЬ, ЗМАЗАЦЬ, УЛЯ-ПІЦЬ, УРЭЗАЦЬ, АГРЭЦЬ, ЗАГРЭЦЬ, УГРЭЦЬ, ЖАР-НУЦЬ, СМАЛЬНУЦЬ, ЗА-СМАЛІЦЬ, ТУЗАНУЦЬ, УЛУ-ПІЦЬ, ЛУПЯНУЦЬ, СВІС-НУЦЬ (разм.) Ічым-небудзь цяжкім: СУНУЦЬ, САДА-НУЦЬ, ГВАЗДАНУЦЬ, ГВАЗ-
101
НУЦЬ, ЗВЕЗДАНУЦЬ, ДЖВУГНУЦЬ (разм.) /чым-не-будзь лёгкім: ГІАЦЯГНУЦЬ, ПЕРАЦЯГНУЦЬ, ПАЛАС-НУЦЬ, ШЛЁГНУЦЬ, ШЛЁП-НУЦЬ, ШЛЯГАНУЦЬ, СПЕ-РАЗАЦЬ, АПЕРАЗАЦЬ, ШМАРГАНУЦЬ, ХЛЕСТА-НУЦЬ, ХЛЫСНУЦЬ, ДЖГА-НУЦЬ (разм.) /п а тва-ры: АПЛЯВУШЫЦЬ (разм.у, ГРУНУЦЬ, ЗБАБОУЧЫЦЬ, КАШКАНУЦЬ (абл.); ДАЦЬ, ПАЧАСТАВАЦЬ, СЕКАНУЦЬ, ПЕКАНУЦЬ (перан.) □ ЗА-ЛЯПІЦЬ АПЛЯВУХУ.
Я абухам в ы ц я ў па сас-не... А. Б я л е в і ч.
— Папомніш ты, хамуйла!—• ціхенька адгыркнуўся Махляр-чык ды папоўз скоранька ад яго ракам, каб яшчэ нагою ў зад не в ы т н у ў. М. Г а р э ц-к і.
Лукашык замахнуўся на яе, але ў д а р ы ц ь не асмеліўся. У. Д а м а ш э в і ч.
...Дурань гэты, скачучы, узяў ды як сцісне рукою мяне за цыцку, дык я хацела яму локцем у зубы стукнуць і кінула скакаць. П. Г а л а в а ч.
Лепш размахніся, збяры ўсю сілу, якую будзеш потым мець, ды п л я с н і мне па паганай мордзе!.. Я. Б р ы л ь.
Толя сцебануў свайго каня і памчаўся па дарозе. Я. М а ў р.
Ён ускочыў на воз, с ц ё б-н у ў пугай кабылу... А. Чар-н ы ш э в і ч.
ён рашуча завярнуў каня, хвастануў яго пугай і па-ехаў назад. А. Ч а р н ы шэ-в і ч.
I хвасянуў каня пугаю. А. Я к і м о в і ч.
Гэта было тады, як мяне па мордзе х в о с н у ў. К. К р а-п і в а.
Рамізнік л я с н у ў бізуном па сваёй клячы... П. П е с т-р а к.
А ты не баішся, што гэты конь цябе ў б р ы к н е? У. Kapa т к е в і ч.
І'анка табе спляжыла па мордзе, і ты пайшоў дадому. I. Навуменка.
He сцерпела тут, хапіла ка-чалку, ну, і паміж вушэй апляжыла яго, М. Л ы н ь-к о ў.
Чорны здаровы Касьянаў ку-лак г р у к н у ў у месца, пад якім знаходзіцца сэрца. Ц. Г а р т н ы.
Каб гэты Лаўронак мяне б э ц н у ў па галаве? 3. Б я-Д У л я.
— А слова адно наперакор прамовіць, зразу б а ц н у ў морду, — пахваліўся Васіль. Ц. Г а р т н ы.
Т р а х н у л і калом па га-лаве — і шукай ветру ў полі... А. Б а ж к о.
Кола, саскочыўшы з каменя, усім цяжарам сырой асіны на возе г а к н у л а па назе і пайшло сабе далей. КЧ о р-н ы.
Прыляцеў здалёку свежанькі гасцінец — г а х н у ў па ако-пах, толькі пыл ды дым... П. Б р о ў к а.
Балаба абедзвюма рукамі занёс прыклад і з усёй сілы а х н у ў у яшчэ зусім здаро-вую дошку варот. М. Л о б а н.
Адчапіся! Бо як трэсну, то і зубоў не пазбіраеш. В. Д у-н і н-М арцінкевіч.
— Выходзь яшчэ хто — дзеўбану!
I прысмірэлі ягамосці. Я. К о-л а с.
Эх бы локцем з а е х а ц ь— крывёй заліўся б. М. Л о б а н.
Тая, жартаў не пазнаўшы, з’е х а л а па твары. Я. К у п а-л а.
А днём якая кража? Яшчэ заўважыць гаспадар ды так у пысу з м а ж а, што й зубы не збярэш, — бывае розны ўдар... У. К о р б а н.
102
Гэтак ён пакурыў сабе, зноў узяў друк і гусінаю хадою па-даўся да Мікалая, каб у л я-п і ць яму. К. Ч о р н ы .
Запрэгчы б цяпер самога ды ўрэзаць пугай па боку. В. Б ы к а ў.
Калі спыніўся ў цёмных сен-цах, нехта шворнам ад воза а г р э ў яго па спіне. П. П е-с т р а к.
He вывучыш, бывала, лек-цыі, дык настаўнік так з а-г р э е табе, што аж іскры па-сыплюцца. Я. К о л а с.
Казюку нечы кулак ёмка ў г р э ў па носе... М. В а с і-л ё к.
Там дубы стаяць па адзіноч-цы, дык маланка часта б’е ў іх. Як жарне ў каторы — жах, уся зямля калоціцца... Т. X а д к е в і ч.
Кінь зброю, a то кіем с м а л ь н у! К. Ч о р н ы.
Як мае быць наспела ў яго думка, як з а с м а л і ў быў яму ў вуха за нешта фельдфе-бель. К. Ч о р н ы.
Каму кулаком у зубы т у з а-н е, каго бізуном па спіне шлёг-не... П. Г а л а в а ч.
Паціхеньку падкраўся, што сілы па лычу свінячаму ў л у-п і ў... У. К о р б а н.
...Калі што якое, дык калі л у п я н у гэтаю бутэлькаю, дык адно чарапы з яе ў паты-ліцу паўлазяць. КЧ о р н ы.
Св і с н у ў па лбе — і канец табе! Я. І\ о л а с.
Ен с у н у ў Ладымеру кула-ком у зубы, і адразу ж абодва ўчапіліся адзін за аднаго. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
А другі, яшчэ як увойдзе ў ролю, дык таго і глядзі, што с а д а н е табе пад дыхавіцу, і дух з цябе вон. М. Л ы н ь-к о ў.
Хапіў стрэльбу за рулю ды ўжо размахнуўся, каб гваздануць па сасне! Я. Б р ы л ь.
Жалезным абручом здушыў ён Гамыру, ускінуў на вышы-ню плячэй ды так г в а з н у ў аб зямлю, што ў Гамыры ўсё пацямнела ў вачах і ён не мог паварушьшца. Я. К о л а с.
Так, брат, і чэшуцца рукі звездануць яму па фа-рах, каб шкельцы пасыпаліся. A. А с і п е н к а.
Помніш яшчэ, як я табе за-кінуў за каўнер камячок сне-гу, а ты мне кулаком па пера-носсі джвугнуў? К. К P а-п і в а.
Вось вазьму гэтую пугу ды п а ц я г н у па тваёй спіне. Я. К о л а с.
I тут Вайцех аж страпянуў-ся, нібы хтосьці п е р а ц я г-н у ў пз ім дубцом. I. П Tam-ni к а ў.
Нагайка з рукі паручыка п а-л а с н у л а намесніка па гала-ве. П. П е с т р а к.
Гарасім шлёгнуў кабылу, і калёсы рвануліся, затараба-ніўшы лёскатам. Я. С к р ы-г а н.
I сук часам ш л ё п н е цябе па нагах. 3. Б я д у л я.
Аконам кінуўся тады шля-г а н у ц ь нагайкаю па параб-коўскіх плячах, але парабак хі-стануўся ўбок, і аконам з раз-маху сперазаў сурамцам пад чэрава кабыле, на якой сядзеў. К. Ч о р н ы.
...Але падлюга як а п е р а-заў па галаве нечым цвяр-дым, я і скруцілася на мес-цы... ГІ. П е с т р а к.