КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
ГАРМАТА /з доўгім ствалом: ПУШКА /з кароткім ствалом: МАРЦІРА Істраляе навясным агнём: ГАУБІЦА /зенітная: ЗЕНІТКА (разм.) Істраляе на далёкую адлегласць: ДАЛЬНЯ-БОЙКА (разм.). Г а р м а т ы грымелі ўжо так, што зямля дрыжала. Я. К о л а с. Два тыдні няспынна сова-ліся па шашы нямецкія танкі, машыны, п у ш к і... Б. М і к у-л і ч. Білі нямецкія м а р ц і р ы. К. Ч о р н ы. Нарэшце пачуўся адзіноч-ны стрэл г а ў б і ц ы. A. К у-лакоўскі. Неба рвалася ад самалётнага гуду і з е н і т а к. А. Я к і м о-в і ч. Працавалі пад бомбамі, пад снарадамі дальнябоек. А. Кулакоўскі. 115 ГАРМОНІК; ТРОХРАДКА, ХРОМКА (разм.). У гушчы дрэў чуліся зыкі гармонікаў і балалаек. Ц. Г а р т н ы. Скрыпак спеў, бубнаў звон, ломіць мех свой т р о х pad-к a... А. Б я л е в і ч. У нядзелю надвячоркам Ва-сіль пачапіў на плячо х р о м-к у, выйшаў на вуліцу і як за-граў-заграў... М. Г р о д н е ў. ГАРНЯК, ШАХЦЁР /здабы-вае вугаль: ВУГЛЯКОП (уст.) /здабывае руду: РУДАКОП (уст.). Сустрэчы з гарнякамі Чыатурскіх капальняў і з ме-талургамі Зэстафонскіх заво-даў паступова развеялі цяжкі смутак. М. Хведаровіч. Ш а х ц ё р ы ў глыбокім за-боі на паліва вугаль рыхту-юць... М. К а л а ч ы н с к і. Так, пакідаючы ўпершыню свае нетры, валяцца з ног вуглякопы на свежым па-ветры. A. К у л я ш о ў. Ішлі р у д акопы у цёмныя нетры. A. В я л ю г і н. ГАРТАЦЬ. ПЕРАГОРТ-ВАЦЬ, ЛІСТАЦЬ, ПЕРАЛІСТ-ВАЦЬ. Рыгор падышоў да сцяны, дзе вісела жакетка, выняў з кішэні нататку і пачаў г а р-т а ц ь. Ц. Г а р т н ы. Але перагортваеш ста-ронку за старонкай, глыбей пранікасш у лёс людзей... Р. Ш к р а б а. Ен прысеў за свой стол і ўзяўся лістаць вынятыя з шуфляды справы. Ц. Г а р т-н ы. Саша пераліствае сшытак. I. Н а в у м е н к а. ГАРШЧОК /з чыгуну: ЧЫ- ГУН; ГАРНУШАК (разм.); САГАН, КАЗАН (абл.). Маці выняла з печы г а р-ш ч о к. 3. Б я д у л я. Саша калыхала дачку, пада-вала капусту, падкідвала дро-вы ў печ, дзе варыўся другі ч ы г у н бульбы. I. Ш а м я-к і н. Цётка Ярына падала нам г а р н у ш а к з нішчымнай за-ціркай. А. Б а ж к о. Вялікі с а г а н з капустай быў абхоплены полымем. 3. Б я д у л я. Зараз гаспадыня казан бульбы вынесе. Р. Н я х а й. ГАРЫШЧА, ГАРА, ВЫШ-КІ, ПАДСТРЭШША, ПАДДА-ШАК. Як толькі хлопцы ўзлезлі на г а р ы ш ч а, адтуль паля-целі на сенцы фарбаваныя ў белае рамы, шалёўкі. М. Л о-б а н. Баба прынесла з г а р ы ста-рую кажушную, усю аблезлую шапку, каравыя старыя нагаві-цы, кажушок без воўны і каў-няра і лапці. КЧ о р н ы. Па драбінах падняліся на в ы ш к і. М. С т р а л ь ц о ў. У падст рэшшы прафе-сарскага дома, карыстаючыся паслугамі падышоўшай Міры, ён абмеркаваў план удару па ворагу. Б. М і к у л і ч. Свяцілася толькі адно ак-но — на паддашку ў Шы-ковіча. I. М е л е ж. ГАРЭЦЬ /ярка: ПАЛАЦЬ, ПАЛЫХАЦЬ /вялікім полы-мем: ШУГАЦЬ /слаба: КУ-РЭЦЬ. I ў старой печы агонь г а-р ы ц ь. П р ы к а з к а. Тою восенню п а л а л і гнёз ды панскія вакол. П. Б р о ў-к а. Над кожным будынкам п а-л ы х а ў агонь... 3. Б я д у л я. 116 — Але нафтабаза ш у г а е,— задаволена ўставіў другі пар-тызан, нахілам галавы паказаў-шы ў гой бок, адкуль яны ішлі. — Каб не лес, то і ад-сюль дым быў бы відзён! А. Кулакоўскі. Сіратліва курэў пакінуты агонь. Я. М а ў р. ГАСЦІННАСЦЬ, ХЛЕБА-СОЛЬСТВА □ ХЛЕБ-СОЛЬ. Здавён гасціннасць бе-ларуса, усім вядома ты, зда-вён... A. В я л ю г і н. А хлебасольства было шчодрае — багацей, як на дзяды. I. Н а в у м е н к а. Дзякуй за прытулак, дзякуй за х л е б-с о л ь. 3. Б я д у л я. ГВАЛТАУНІК, НАСІЛЬ-НІК; ЗВЕР (перан.); ТЫРАН, ДЭСПАТ (перан. кніжн.). I больш яна не магла выма-віць і слова, як рука гвал-т а ў н і к а заткнула яе рот... М. Ч а р о т. Вас кінулі ў бездань зні-шчэння, пакут н а с і л ь н і к і вашы, лгуны... Я. К о л а с. Адны і тыя самыя з в я р ы пралівалі і праліваюць кроў працоўных на ўсім свеце. 3. Б я д у л я. Дарэмна свістамі нагаек за-страшыць хочуць т ы р а н ы... Я. К у п а л а. I волі д э с п а т ы не змо-гуць, бо воля сонейку раўня. Я. К у п а л а. ГЛЫБОКІ; БЯЗДОННЫ (перан.) □ БЕЗ ДНА. Рэчка была даволі г л ыб о-к а я і насілкі з параненымі прыходзілася несці на плячах. I. М е л е ж. У гэтых балотах ніколі не бываў, але ўсё ж мог хоць тро-хі вызначыць, дзе канец стра-шэннай багне, дзе яе пачатак і дзе яна ўпіраецца ў Палік, са-мае вялікае і амаль б я з д о н-н а е возера. A. К у л а к о ў-с к і. У пана мяшок б е з д н а. П р ы к а з к а. ГЛЫНУЦЬ, ГЛЫТНУЦЬ, ПРАГЛЫНУЦЬ; ЛЫКНУЦЬ, КАУТАНУЦЬ, КАУТНУЦЬ, ПРАКАУТНУЦЬ (разм.). Зямля, расступіся ў паку-це сваёй і дзікія орды глыні ты... Я. Ко л а с. Славіну ўдалося г л ы т-н у ц ь каньяку з бутэлькі яшчэ да таго, як селі за стол. I. Ш а м я к і н. 3 мядком і цвік п р а г л ы-н е ш. Прыказка. Там з кахання на сняданне л ы к н у чарку для настрою. В. Д у н і н-М арцінкевіч. Вось-вось к а ў т а н е дзеда-ву галачку, і дзед загадзя адчувае ў далоні жывое тра-пятанне вудзільна. КК р а-п і в а. Юрка к а ў т н у ў сліну і адмовіўся. КЧ о р н ы. Ліхое слова пракаўтні. П р ы к а з к а. ГІСТОРЫЯ; ЛЕТАПІС (пе-ран. выс.). Кожны няправільна зробле-ны намі крок сурова асудзіць г і с т о р ы я. К. К р а п і в а. «Вяртанпе ў маладосць» — яшчэ адна старонка ў л е т а-ft і с грамадскага і літаратур-нага жыцця нашай рэспублікі. С. Грахоўскі. ГЛЫТОК; КАУТОК (разм.). Выпіўшы два г л ы т к і, Аляксей стаў закручваць ко-рак. I. АА е л е ж. А цяпер запі вадою. От так. Адзін-два к а ў т к і. А. К У л а-к о ў с к і. ГЛЯДЗЕЦЬ, ПАГЛЯДАЦЬ, ПАГЛЯДВАЦЬ, ПРЫГЛЯ- 117 ДАЦЦА, ПРЫГЛЯДВАЦЦА, УГЛЯДАЦЦА, УГЛЯДВАЦ-ЦА, ЗАГЛЯДАЦЦА, ЗАГЛЯД-ВАЦЦА, ЗАГЛЯДАЦЬ, ЗА-ГЛЯДВАЦЬ, РАЗГЛЯДАЦЬ, РАЗГЛЯДВАЦЬ, ПАЗІРАЦЬ, УЗІРАЦЦА /скоса: КАСАВУ-РЫЦЦА, КАСУРЫЦЦА (разм.); УШВАЦЦА (перан.) □ КІДАЦЬ ПОГЛЯД, КІ-ДАЦЬ ПОЗІРК, HE СПУС-КАЦЬ ВАЧЭЙ, HE ЗВО-ДЗІЦЬ ВАЧЭГІ, УПІВАЦЦА ВАЧАМІ, УПІВАЦЦА ЗРО-КАМ, УСКІДАЦЬ ВОЧЫ, Іскоса-. КАСІЦЬ ВАЧАМІ; ТА-РАШЧЫЦЬ ВОЧЫ, КАЗЕ-ЛІЦЬ ВОЧЫ, ЛЫПАЦЬ ВА-ЧАМІ, ЛЫПІЦЬ ВОЧЫ, СТРАЛЯНЬ ВАЧАМІ, ШВО-РЫЦЬ ВАЧАМІ. Хто мае слух — хай чуе той, хто мае вочы — хай г л я-д з і ц ь. ЯК у п а л а. Месяц круглы з блакіту на нас п а г л я д а ў... КБ у й л о. ГІілуюць ксяндзы і ўсё на сонца п а г л я д в а ю ц ь: ці скора вечар. А. Я к і м о в і ч. Лена пачала прыглядац-ц« да іх твараў. Р. Н я х а й. Пачалі мы прыглядвац-ц а, аж спераду стаіць на да-розе белы баран. К а з к а. Ен пачаў углядацца на-вакол і прыслухоўвацца. А. Я к і м о в і ч. Пасмы святла заблудзіліся на аснежаным пляцы. Саламон на хаду туды ўглядваец-ц а. 3. Б я д у л я. Горад мужнасці, песень і сталі заглядаецца ў лю-стра ракі. М. К а л а ч ы н с к і. Амелька прысеў на лаўцы і пачаў заглядвацца на карову. А. Я к і м о в і ч. Ен падхопліваўся з ложка, хутчэй пацягваў порткі, бег да Гарасімавай хаты, з а г л я-д а ў у вокны, прыслухоўваў-ся. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Непаслухмяны поўнік, быц-цам наўмысля, плыў побач і ўсё заглядваў у твар праз левую шчаку. A. К у л а к о ў-с к і. I разглядаць пачаў хла-пец з усіх бакоў салдата. А. Б я л е в і ч. Капітан моўчкі р а з г л я д-в а ў хлопчыка. А. Я к і м о-в і ч. Яська п а з і р а ў на столь. М. Л ы н ь к о ў. Яна падыходзіла да акна і ўзіралася ў цем ночы — ці не ўгледзіць паштальёна. Ц. Г а р т н ы. Пан касавурыцца на карабінку... М. Л ы н ь к о ў. Бацькі заводзяць аб гэтым сур’ёзную гутарку, к a с у р а ц-if а пяць хвілін адзін на адна-го. Але гэта злосць — штучная, робленая. 3. Б я д у л я. Вочы ўпіваюцца ў цем-ру, вушы ловяць жудкі голас. X. Ш ы н к л е р. Маці ўзнімае вочы ад шыт-ва, к і д а е п о г л я д на Ла-рыску. Л. А р а б е й. Валя спадылба кідала позірк на Змітракоў твар. Р. С а б а л е н к а. Дзеці елі і н е с п у с к а л і в а ч э й з двух добрых дзядзь-коў, што прывезлі такога смач-нага хлеба. П. П е с т р а к. Салдат некалькі момантаў не з в о д з і ў в а ч э й з жан-чыны. К. Ч о р н ы. Нібы нешта ўспомніўшы, Драгун раптам упіваецца в а ч а м і ў загаловак. I. Н а-в у м е н к а. — Матка боска, — шаптала Анежка і ў п і в а л а с я з р о-к а м у абраз панны Мар’і... П. Б р о ў к а. Ужо некалькі разоў у с к і-д а е маці в о ч ы на сына. Я. К о л а с. Хвашчынскі к а с і ў в а ч ы-м а, шукаў у натоўпе Блажэ-віча — Блажэвіча не было. Р. Н я х а й. Яна тарашчыла на іх, 118 нібы на полымя, свае бяздон-ныя і пустыя в о ч ы. 3. Б fl-fl У л я. Мужьікі анямелі на месцы, казелілі в о ч ы і толькі галовамі ківалі. 3. Б я д у л я. Ен л ы п а ў в а ч ы м а, тор-гаўся, прыслухоўваўся... Р. С а-б а л е н к а. У горадзе, можа, штаны і прыстойная для дзяўчыны во-пратка, а на вёсцы гэта ўсё роўна што голай хадзіць — кожны будзе л ы п і ц ь в о ч ы. A. А с і п е н к а. Страляючы в а ч ы м a адна ў адну, Сымоніха з Ля-воніхай патроху пачынаюць гутарку... 3. Б я д у л я. Чалавек ш в о р ы ц ь шкля-нымі в а ч ы м а па хаце. ЯС к р ы г а н. ГНІЛЫ, ТРУХЛЯВЫ, ТРУХЛЫ, ЗБУЦВЕЛЫ. ПА-ТЛЕЛЫ, ПРЭЛЫ, САПРЭ-ЛЫ, ПЕРАПРЭЛЫ. Калодка г н і л а я, ды сук— смаляк. П р ы к а з к а. Т рухлявую столь зніму. Упадзе зараз. К. Ч о р н ы. Некалькі пакаленняў выга-давалася ў гэтых т р у х л ы х сценах. 3. Б я д у л я. Моцна хістаўся з б у ц в е-л ы, закляты цёмнай мінуў-шчыны крыж. П. Т р у с. Учарнелая, патлелая зверху салома крышылася — ён стараўся ўшыць пальцы глы-бей. I. М е л е ж. 3 лагчыны дыхнуў вецер — запахла п р э л ы м леташнім лісцем, яго размачыў дожджык, распарыў. I. Пташнікаў. Дыхнула вільгаццю і па-хам сапрэлага лісця. Я. С к р ы г а н. П е pan р э л а я салома займалася пеахвотна. М. Луп-с я к о ў. ГНУЦЦА, УГІНАЦЦА. Ад яды сталы там г н у ц ц a дарагой. ЯК у п а л а. Пад цяжарам гэтых ног угіналася падлога. П. П е-с т р а к. ГНЯВІЦЬ, ЗЛАВАЦЬ, АБУ-РАЦЬ, РАЗДРАЖНЯЦЬ, ЦВЯЛІЦЬ, ЯТРЫЦЬ; НА-СТЫРНЯЦЦА (разм.) □ УВО-ДЗІЦЬ У ГНЕУ, УВОДЗІЦЬ У ЗЛОСЦЬ. Яўхім прамаўчаў на гэту абразу, каб не г н я в і ц ь ста-рога... 1. М е л е ж. Заўсёды такія чужыя размо-вы вельмі з л а в а л і мяне. М. Лупсякоў. I ўсё ж тэрарыстычныя ме-ры, як ражон у мурашніку, а б у р а л і і гуртавалі масы. У. К а л е с н і к. ...Ягоная празмерная прага і заядласць, якімі ён заўсёды вылучаўся з нашай кампаніі, мяне раздражнялі. С. К V х а р а ў. А дзеці бегаюць па вуліцы, сабак ц в е л я ц ь. К у л а-к о ў с к і.