Імкненне вызнаваць у чалавеку запаветнае было бяс-спрэчна перад усім патрэбаю мастака... М. Л у ж а н і н. Ен вельмі цешыўся, што не ўсякі распазнаваў, што ў яго адно вока шкляное. М. Г а-р э ц к і. Пакуль р а з г а д в а е вучо-ны свет, ці ёсць жыццё на большасці планет. М. А ў р а м-ч ы к. Я не стаў высвятляць падрабязна іх адносін, кінуў яе з дачкой і пракляў той 127 час, калі звязаў з ёю свой лёс. У. Дамашэвіч. Старыя вітаюцца за руку, садзяцца побач і пачынаюць в ы я с н я ц ь, колькі ж гэта гадоў яны не бачыліся. ЯБ р ы л ь. Павятовы аддзел асветы даў яму спецыяльнае заданне: д а-с л е д а в а ц ь, як стаіць школьная справа ў Альхоўскім раёне... Я. К о л а с. I толькі па голасу, па хлю-панню ботаў в ы з н а ч а л і, дзе ён. М, Тк а ч о ў. Аднак на другім ужо тыдні дачуваемся, што наш «ветэрынар» жывы... ЯБ р ы л ь. I наказаў яшчэ дзед Панасу быць асцярожпым ды п р а ч у-в а ц ь сёе-тое аб паляках. ЯК о л а с. Ен доўга распытваў яе, д а-х о д з і ў кожнай драбніцы... М. 3 а р э ц к і. Шчасце з Праўдаю ш у к а-л і. а траплялі у астрог... С. Грахоўскі. Разам з тым галава ўжо не-спакойна дашуквалася прычыны таму, што магло пры-весці да таго сходу... I. М е-л е ж. Будуць усе дакопвацца, а чаму, а як, а калі... КЧор-н ы. Каля вялізнага дома дзядзь-кі нябожчыка ён заўсёды з н а-х о д з і ў прычыну гэтага на-строю. 3. Б я д у л я. Унадзіўся надта ён лазіць па хатах ды н ю х а ц ь, като-рай муж служа ў салдатах. Ф. Багушэвіч. Стаяў і в hi н ю х в а ў, куды я хаджу? М. Л о б а н. Разнюхваць прыйшла, каб табе гэту порхаўку блішча-стую набок звярнула. Р. М у-р а ш к а. Гестапны немец навучыў яго: калі ў яго няма ў самога ні-якіх канцоў у руках, то трэба высачыць партызан і ад іх па-чынаць віжаваць. К, Ч о р-н ы. Ен ходзіць па інстытуце і вывіжоўвае, хто скажа непахвальна пра дырэктара... Р. Ш к р а б а. Я тут патроху памагала разблытваць гэту гісто-рыю, але дзе там... П. Г а л а-в а ч. — От і хлусіш! — адразу раскусвае Ганьчын ма-неўр Ніна. A. В а с і л е в і ч. Няхай прыйдзе з прыставам ды жыўцом за горла бярэ, і то я пачну п р а ў д ы д а х о-д з і ц ь. К. Ч о р н ы. Я неяк не скеміў спачатку, куды Рыгор вядзе гаворку, але даходзіць я с н а с ці і перапытваць у яго не пасмеў. В. А д а м ч ы к. Ен пачаў абмацваць г р у н т: —■ Як тут з свін-нямі, затанна можна купіць? К. Ч о р н ы. ДАВЕРЛІВЫ, ПРАСТА-ДУШНЫ, НАІУНЫ. Тос, што ты мне сказаў, па-мрэ разам са мной, а ты не будзь такі д а в е р л і в ы. X Ч а р н ы ш э в і ч. П растадушная дзяў-чына яшчэ не разумела жыцця. А. Ч а р н ы ш э в і ч. He, мы не дзеці. He юнакі наіўныя — бацькі. В. В і т-к а. ДАГАВАРЫЦЦА, УГАВА-РЫЦЦА, ЗГАВАРЫЦЦА, ДА-МОВІЦЦА, УМОВІЦЦА, ЗМО-ВІЦЦА, ПАРАЗУМЕЦЦА /пра аплату: СТАРГАВАЦЦА, ЗГА-ДЗІЦЦА, УГАДЗІЦЦА; СЫС-ЦІСЯ (перан.) □ ПРЫЙСЦІ ДА ЗГОДЫ, ЗНАЙСЦІ АГУЛЬНУЮ МОВУ, СЫС-ЦІСЯ у ЦАНЕ. УДАРЫЦЬ ПА РУКАХ, ЗВАРЫЦЬ ПІВА. Толькі з праўленнем дага-в а р ы ц е с я. Ад старшыні па- 128 перку прынясіце. I. Г р а м о-в і ч. I Іцка прыіішоў угава-р ы ц ца з Рыгорам, каб ён прыняў удзел у сходзе рабо-чых. Ц. Г а р т н ы. Згаварыліся паехаць разам, на адным поездзе, каб было весялей. М. 3 а р э ц к і. Змрокам дня Коля злез з дрэва і пайшоў на лагернае месца ў лес, так як яны і дамовіліся з садаводам. КЧ о р п ы. На развітанне ў м о в і л і-с я, дзе сустрэнуцца заўтра. Я. К о л а с. Ліпачка не магла ўтаіць ад бацькі, што яны змовіліся ў школс кожпы дзень па чарзе насіць на Арцюхову магілу кветкі. Р. Сабаленка. Калі б яны былі жывыя, дык мы паразумеліся б і прыйшлі да згоды. Я. К о л а с. Нялёгка было Івану с т а р -г а в а ц ц а з братамі Шмігель-скімі. Але ж вельмі ўжо хаце-лася ім аддаць Марыну за Віктара. М. Л о б а н. Нарэшце, з г а д з і л і с я спачатку будаваць хату. Я. М а ў р. ён прыйшоў да бацькі, угадзіліся, а я і пайшоў. Пасвіў цэлае лета. КЧ о р н ы. Аднак у далейшых абгаво-рах усе трое с ы ш л і с я на тым, каб увязаць форму вы-ступлення з выяўленнем на заводах перадсвятным на-строем рабочых. Ц. Г а р т н ы. I колькі члены камітэта ні гаварылі, д а з г о д ы не п р ы й ш л і. А. Я к і м о в і ч. Вялікія людзі, відаць, усе та-кія. Яны з кожным зн о tidy ц ь агульную м о в у. I. Г у р с к і. Таргаваліся, таргаваліся, ды ніяк не могуць у ц а н е с ы с-ц і с я: пан, бач, скупы быў і надта даражыўся. А. Я к і м о-в і ч. Калі гаварыць без запросу... адных два боханы хлеба, і у д а р ы м п а р у к а х. Я. В а-с і л ё н а к. Мармытнуў Тарас—яны сяб-ры даўнія, паладзяць, «з в а-р а ц ь пів а». A. Р у с е ц к і. ДАГАДЖАЦЬ, ГАДЗІЦЬ, НАРАВІЦЬ, ЛАДЗІЦЬ, ПАД-ЛАДЖВАЦЦА, ПАДЛАШЧ-ВАЦЦА, ВЫСЛУЖВАЦЦА, УСЛУГОУВАЦЬ, ВЫСЛУ-ГОУВАЦЦА, ПАДСЛУЖВАЦ-ЦА, УВІХАЦЦА; ПАДЛАГО-ДЖВАЦЦА, ВЫДЫГАЦЬ, ВЫДЫГАЦЦА, УДЫГАЦЬ, ПАДЛАБУНЬВАЦЦА, ПАД-ЛІЗВАЦЦА. ВЫСТАЧАЦЬ (разм.), ПАД’ЯЗДЖАЦЬ, TAI I-ЦАВАЦЬ, КАДЗІЦЬ (перан.) □ НАСІЦЬ НА РУКАХ, ГЛА-ДЗІЦЬ ПА ПОУСЦІ, ХА-ДЗШЬ НА ПАЛЬЧЫКАХ, ХА ДЗІЦЬ НА ЛАПКАХ, РАССЫ-ПАЦЦА МАКАМ, СЛАЦЦА ЛІСТАМ, ПАДАЦЬ ЛІСТАМ. Стараўся нават д а г а-д ж а ц ь яе капрызам. П. П е-с т р а к. А сёлета, як па заказу, г о-д з і ц ь надвор’е ўраджаям. А. Б я л е в і ч. Выкінь дур ты гэту, служка! Мужу трэба н а р а в і ц ь! ЯК о л а с. Вось дык л а д з і ц ь! Вось дык гладзіць! Вось дык ліжа! Ніжай! Ніжай! К. К р а п і в а. Яму было прыкра бачыць, як маці падладжваецца да вотчыма... A. А с і п е н к а. Нашкодзілі, дык цяпер п а д-лашчва іо цца. У. Ш а х а-в е ц. ён мае спецыяльнасць в ы-служвацца ў начальства. 3. Б я д у л я. Якое, скажам, дачыненне меў князёк Барыс да царкоўнага саветніка Васіля Крываношкі, які так услугоўвае папу... КК р а п і в а. 5 М. К. Клышка 129 Хто з сяла асабліва старан-па выслугоўваецца ў фашыстаў? Б. М і к у л і ч. He падслужвацца, a служыць з усёй сілай і страсцю да апошняга дыхання, як рабіў Маякоўскі. М. Л у ж а н і н. Яна расказала мне, як каля цябе ў в і х а л а с я: у кіно ва-дзіла, у госці да сябе запра-шала. Я. С к р ы г а н. — На соль забыліся, зна-чыць, злосці ў вас няма, — падлагоджваючыся да добрага настрою Зосі, сказаў Варанецкі. I. Дуброўскі. Усе так і в ы д ы г а ю ц ь пе-рад ім: «Таварыш Гарла-хвацкі! Таварыш Гарлахвац-кі!» К. К р а п і в а. Чаго ж так надта в ы д ы-г а ц ц а? Я. К о л а с. Імкнецца вораг злосны тун-на, бо мы не станем у д ы-г а ц ь. П. Г л е б к а. Сябры аднакласнікі п а д л а-буньваліся, каб і ў іх сшытках што-небудзь намаля-ваў Паўлюк. М. X в е д а р о-в і ч. ён ацаніў, чаго варта дзяў-чына, і пачаў адразу пад-лізвацца, услужліва забя-гаць уперад. A. К а р п ю к. 3 маленства чалавек прывык, каб за ім бегалі, в ы с т а ч а л і яму. Р. Сабаленка. Што ні кажыце, а супернік быў сур’ёзны, падарункі рабіў і ўсё такое іншае. П а д’я з-д ж а ў усё... М. Л ы н ь к о ў. Ен т а н ц у е перад тымі, хто ўзяў яго ў палон. Б. М і к у-л і ч. Рэакцыйная ж папоўшчына к а д з і л а не столькі богу, колькі боскаму абранніку мар-шалку Пілсудскаму. У. К а-л е с н і к. Ен так мяне любіць, так лю-біць! Ну проста на руках н о с і ц ь М. Л ы н ь к о ў. Г л а д з і ц ь яго трэба n a п о ў с ц і, гаварыць пра тое, што ён любіць... А. Ч а р н ы-ш э в і ч. Я табе аддам усё — грошы, ключы, буду хадзіць перад табою н а пальчыках — чуеш? М. Лупсякоў. Трутнеў — вялікі начальнік. Н а лапках перад ім павін-ны х а д з і ц ь. I, Г у р с к і. Аднойчы Томчак завітаў да нас, як да старых знаёмых, м а к а м рассыпаўся ён перад маім бацькам... А. Б а ж-к о. He для тых пяю, што вясе-ляцца, прад багатымі л і с т а м с ц е л ю ц ц a. М. 3 а с і м. А перад нявесткай ты гатоў п а д а ць ліст а м. А. В а с і-л е в і ч. ДАГАНЯНЬ, НАГАНЯЦЬ, ГНАЦЬ, ГНАЦЦА; НАСЦІ-ГАЦЬ (абл.); ПРАСЛЕДА-ВАЦЬ (кніжн.) □ НАСТУ-ПАЦЬ НА ПЯТЫ, ІСЦІ ПА ПЯТАХ. Аконам устаў, растапырыў-шы рукі, спачатку кінуўся бег-чы даганяць кабылу, але ў наступную хвіліну загадаў парабкам злавіць яе. К. Ч о р-н ы. Ногі хутчэй ісці спяшаліся, як бы каго н а г а н я л і. П. Г а л а в а ч. Хто г о н і ц ь, той здагоніць. П р ы к а з к а. 3 трывогай аз зад, ці не г о н я. М а ў р. Каня гнаў так, як бы паго-ня насцігала яго. К. Ч о р-н ы. Іх [фашыстаў] па пятах п р а-следавалі партызаны. М. Т к а ч о ў. Ты на п я т ы не н а с т у-п а й. Адстань крыху. 1. Ш а-м я к і н. У шалёным алюры вярзлося: п а п я т а х і д з е вораг, што на- і u u а хто 130 падкраўся ў разгары гульбі-шча. Б. М і к у л і ч. ДАГЛЯДАЦЬ, ГЛЯДЗЕЦЬ; ПІЛЬНАВАЦЬ (разм.). Змалку прывучыў яго баць-ка хадзіць каля зямлі, любіць яеідаглядаць. Ц. Г а р т-н ы. За ўсім г л я д з і ц ь жонка. 3. Б я д у л я. Колькі ў цябе тае гаспадар-кі, што ты яшчэ яе п і л ь н у-е ш гэтак. КЧ о р н ы. ДАГЭТУЛЬ, ДАСЮЛЬ, ДА ГЭТАГА, ДА ГЭТАГА ЧАСУ, ПА ГЭТЫ ЧАС, ПА ГЭТЫ ДЗЕНЬ, ПА СЁННЯШНІ ДЗЕНЬ. Прызнацца, дагэтуль я крыху баяўся, што хто-не-будзь прачытае мой дзённік. I. Ill а м я к і н. Д а с ю л ь мне не было як выказацца перад Хрысцінай, бо мы сустракаліся толькі на людзях. A. А с і п е н к а. Хай цяпер ідзе ў Сібір той, хто д а г э т а г а людзей ту-ды пасылаў. М. Л о б а н. I да гэтага часу або-два яны сына чакаюць. М. Лупсякоў. П а г э т ы ч а с я ў за-хапленні ад гулкіх летніх на-вальніц... Я. К о л а с. Людскія паварочаліся, хто жывы застаўся, а яго як няма, дык і п а г э т ы д з е н ь няма. К. К р а п і в а. Адкуль Дзерваед браў гэтыя весткі, я і п а сённяшні д з е н ь не ведаю. М. П а с л fl-fl о в і ч. ДАДАВАЦЬ, ДАБАУЛЯЦЬ, ПРЫБАУЛЯЦЬ, НАБАУ-ЛЯЦЬ, ПАДБАУЛЯЦЬ, ДА-КЛАДАЦЬ, ПАДКІДАЦЬ, ІІАПАУНЯЦЬ /сыпкае: ПАД-СЫПАЦЬ Івадкае: ПАДЛІ-ВАЦЬ. He бойся работы, бо яна сі-лы не адбірае, а д а д а е. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Некалькі разоў бабка Па-раска дабаўляла закускі. Я. К о л а с. Яна верыла і не п р ы б а ў-л я л а да таго, хто ёй што га-варыў. С. Б a р а н а в ы х. Брала яна за месяц, a то і за два наперад і казала, што набаўляе настаўніцы. В. А д а м ч ы к. Памаглі вуллі: мёд на юра-віцкім, a то і мазырскім кір-машах — прыкметна n ad-60 ў л я ў грошай. I. М е л е ж. Дакладаю вось Петру-сёў адрас... Ц. Г а р т н ы. Пятрусь п а д к і д а ў ву-галле ў топку, каб паравоз не астыў часам. М. Л ы н ь к о ў. Кожны дзень папаўняў Міколка сваю калекцыю... М. Л ы н ь к о ў.