Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Мы — першыя ў свеце раз-ведчыкі будучыні, навата-ры, багаборцы, шчасця люд-скога нястомныя творцы. М. Т а н к.
йаддубны—таленавіты і ад-важны камандзір. Н я с т р ы м-н ы, рашучы. М. Т к а ч о ў.
Колькі іх народ наш здолеў вырасціць, смелых і н я ў р ы м-слівых людзей! й. Пан-ч а н к а.
йасля вячэры неўтайма-в а н а я моладзь сабралася на клубнай пляцоўцы зноў. A. В а-с і л е в і ч.
Хоць і не вельмі г a р а ч ы да работы, але з ім нават у та-кую непагадзь весялей... С. Грахоўскі.
3 першага дня Мотка раз-гарнуў к in у ч у ю дзей-насць, дастаў недзе пажарную помпу і кожную нядзелю ра-біў «практыку», як тушыць па-жар. М. Л о б а н.
Калі ж акрыяў, дык раз-гарнуў такую б у р н у ю дзейнасць, што нават здзіў-ляліся бліжэйшыя яго сябры. М. Л ы н ь к о ў.
Яна ж была ж ы в о ю, і жыццём гарэла ўся, жыццём работы й шчасця... 3. Аста-п е н к а.
ДЗЕЙСНЫ, ЭФЕКТЫУНЫ.
Рэвалюцыйны гуманізм — гэта гуманізм д з е й с н ы. У. Ю р э в і ч.
Пракурор безумоўна свядо-
139
ма хлусіў, бо галадоўка паліт-вязняў была адным з самых эфектыўных спосабаў ба-рацьбы з адміністраныйным самаволлем і здзекам. М. М а-ш а р а.
ДЗЕСЬЦІ, ДЗЕСЬ, НЕДЗЕ.
Д з е с ь ц і ёснь і твой па-чатак, безупынная рака... П. Г л е б к а.
Палессе засталося д з е с ь ззаду. ЯК о л а с.
Чую, як міжзорныя ракеты пралятаюць н е д з е нада мной. М. Т а н к.
ДЗЕЯЧ, АКТЫВІСТ, ФУНК-ЦЫЯНЕР.
Замест абразоў на сценах ві-села некалькі плакатаў і пар-трэтаў выдатных палітычных д з е я ч о ў. Я. Колас.
Па задуме Прахор — просты рыбак, бацька сям’і і адначасо-ва а к т ы в і с т сярод паўстан-цаў... У. К а л е с н і к.
Скажыце, пан Крамер, ці многа ў гэтым паселішчы ка-муністаў, савецкіх функцы-я н е р а ў і яўрэяў? I. Н а в у-м е н к а.
ДЗЁННЫ; ДЗЁНЯШНІ (абл.).
Пры д з ё н н ы м святле мяс-цовасць рабіла яшчэ больш моцнае ўражанне. Я. М а ў р.
На ім відна дзёняшняя стомленасць, але, толькі ўспеў-шы скінуць шапку і паправіць хворую руку, ён садзіцца каля мяне. Я. С к р ы г а н.
ДЗІВА, ДЗІВОСЫ (мн.), ЦУД, ПРАЯВА, НЕЗВЫЧАЙ-НАСЦЬ: ДЗІВОТА (разм.); ПЕРШЫНА, НАУДА (абл.).
\ на калгасных работах дык проста д з і в ы творыць элект-рычнасць: нават кароў доіць і авечак стрыжэ. А. Я к і м о-в і ч.
ён і памацаў вяроўку рукамі,
ён і панюхаў вяроўку таксама; «3 попелу звіта, ну проста д з і в о с ы!» У. Д у б о ў к а.
Яна ўжо не хоча верыць у нейкі ц у д, які можа ашчаслі-віць іх сям’ю. У. Д а м а ш э-в і ч.
— Што за п р а я в а? — Ta-Mam правёў рукою па твары, працёр вочы. Я. К о л а с.
Можна было падумаць, што, каб увесь свет перавярнуўся верхам уніз, ён не здзівіўся б і не паглядзеў бы на гэта, як на н е з в ы ч а й н а с ц ь. К. Ч о р н ы .
А тыдняў праз два нарадзіў-ся ў яе сын. I такі прыгожы ды вялікі, што проста д з і в о т а! ЯК о л а с.
He п е р ш ы н а была, што ў выселках цімакі хаваліся, ад-нак жа гэтую тройцу Тарас надта неахвотна прымаў, быц-цам чуў бяду. М. Г а р э ц к і.
Ніякай н а ў д ы няма: яму б сцерагчыся, а ён бярвенне па-чаў цягаць. Я. С к р ы г а н.
ДЗІВАК; АРЫГІНАЛ (разм.).
Быў тут Піліпаў хлапечык у нас — такі д з і в а к, грошы, яшчэ студэнтам пазычаныя, прынёс. М. Стральцоў.
Арыгіналам маўчун быў і па свайму знешняму выгляду: пышныя, дбайна дагледжаныя вусы і барада, густая чорная грыва на галаве — і ўсё гэта пры нестарым, не бо-лей як саракагадовым узрос-це. М. Т к а ч о ў.
ДЗІВАЦТВА; МУХА (разм.); ПРЫХАМАЦЬ (абл.).
За гэтае дзівацтва нека-торыя лічылі, што ў каваля «не ўсе дома». I. Ш а м я к і н.
Кожны мае свае м у х і. П р ы м а ў к а.
Але ж чалавек ён старасвец-кі, з прыхамацямі. У. К а р а т к е в і ч.
140
ДЗІВІЦЦА, ЗДЗІУЛЯЦЦА;
АХАЦЬ, ОХАЦЬ (разм.); СЛУПЯНЕЦЬ (разм. перан.); ДЗІВАВАЦЦА (абл.) □ ДА-ВАЦЦА ДЗІВУ, HE ВЕРЫЦЬ СВАІМ ВАЧАМ, HE ВЕРЫЦЬ СВАІМ ВУШАМ, РАЗЯУ-ЛЯЦЬ РОТ, РАЗВОДЗІЦЬ РУКАМІ.
Хто не бачыў вялікага, той з малога д з і в і ц ц a. П р ы-к а з к а.
Ішоў амаль увесь дзень і здзіўляўся, што на даро-зе зусім пуста. М. Л у п с я-к ° ў.
Сёстры, знаёмыя a х а л і, ка-залі, што ён вельмі змяніўся з аблічча. I. М е л е ж.
Жанчыны толькі о х а л і, ба-чачы яго вялізныя бярэмы. A. К а р п ю к.
Таццяна і Мікіта с л у п я н е-ю ць, а потым старая зрываец-ца з пасцелі, хапае Пракопа за руку. Я. К о л а с.
Мы глядзелі па гэтыя цу-ды — касцёлы і д з і в а в а-л і с я. П. П е с т р а к.
Д з і в у д а е ш с я — як умее чалавек размеркаваць свой час на ўсё гэта. X. Ш ы н к л е р.
Гляджу на цябе і « е в е р у с в а і м в а ч а м — ці гэта ты, ці не ты? Ц ё т к а.
Усе слухалі і н е в е р ы л і с в а і м в у ш а м. С. Б а р а-н а в ы х.
Пан разяўляе рот і ледзь не валіцца з крэсла ад такіх слоў малога хлапчука. А. Я к і м о в і ч.
I такое пачынаюць гаварыць, такія распускаюць чуткі, што нашы людзі толькі р у к а м і р а з в о д з я ць. М. Л ы н ь-к о ў.
ДЗІРАВЫ □ ЯК РЭШАТА.
Д<^ма ж у яго нічагусенькі, д з і р а в ы дах над галавой. М. М а ш а р а.
Чужую страху латае, а свая я к р э ш а т a. П р ы к а з к а.
ДЗІРКА, ДЗЮРКА, АДТУ-ЛІНА, ПРОЙМА, ГІРАХОН, ЖАРАЛО. ЛЮК Іпрадаўгава-тая: ШЧЫЛІНА Іпраз якую праходзіць святло: ПРАСВЕТ /праз япую праходзіць павет-ра: ПРАДУХА, ПРАДУШЫ-НА, АДДУШЫНА Іпраз якую цячэ: ЦЕЧ Іу вулеі для пчол: ЛЯТОК /выкапаная пад чым-небудзь: ПАДКОП /у тканіне: ПРАРЭХА !у плаціне: ПРА-РАН [праз якую можна пра-лезці: ПРАЛАЗ /праламаная: ПРАЛОМ, ПРАЛОМІНА, ВЫ-ЛАМ Іпрабітая: ПРАБОІНА /прапаленая:	ПРАПАЛІНА
/прарэзаная: ПРОРАЗЬ; АТ-ВОР, ЗЯУРА (абл.); ПРОРВА (перан.).
Вялікая дзірка, ды малая накрыўка. П р ы к а з к а.
У шапцы такая д з ю р к a атрымалася, што праз яе доб-ры сабака праскочыў бы. A. Р ы л ь к о.
Маленькая акруглая а д т у-л і н а сведчыла аб месцы раны. X. Ш ы н к л е р.
Калі здалёку глядзець на за-вод. адкуль праз шырокія п р о й м ы варот сочацца на двор, у цемру, снапы электрыч-нага святла, то здаецца, што гэта не завод, а адмысловы палац... П. П е с т р а к.
Раптам успыхнула знічка аг-ністая, грымнула рэха ў акон-ны п р а х о н... М. Л у ж а н і н.
Уся гэта лука выглядала пышным старасвецкім садам, дзе замест пладовых дрэў рас-лі разложыстыя, з асмаленымі ж a р а л а м і дубы... ЯК о-л а с.
Уздоўж бартоў — л іо к і для кулямётаў. I. Н о в і к а ў.
Міхал праз замочную ш ч ы-л і н у не раз паглядаў, што ён там робіць. А. Ч а р н ы ш э-в і ч.
141
Паміж шчытом і сцяной уга-ры быў пакінуты невялічкі п р а с в е т.., каб зняволены бачыў толькі вузкую паску не-ба і не мог бачыць вуліцы. П. Г а л а в а ч.
Мы ўвесь час жывём і ба-чым Міхася, як ён б’ецца як тая рыба аб лёд, каб знайсці сабе п р а д у х у. С. Б а р а-н а в ы х.
У высокім падмурку былі п р а д у ш ы н ы для вентыля-цыі. А. Я к і м о в і ч.
Гляджу са ствала на сіняе неба, здаецца, мне ў лё-дзе прабілі а д д у ш ы н у... Р. Барадулін.
I прамоўцу зала зноў вітае: карабель падпальшчыкаў даў ц е ч. С. Д з я р г а й.
I ляткі для пчол зрабілі свярдзёлачкамі. A. Р ы л ь к о.
План узадраць падлогу і зрабіць падкоп адпадаў. Я. К о л а с.
Яна нават п р а р э х і не за-шые. П р ы м а ў к а.
Прыціснутая перамычкай да левага берага, ляцела Ангара скрозь вузкі п р a р а н. А. Са-в і ц к і.
Як знайсці п р а л а з ы, троп-ку? Я. К о л а с.
Заладзіць плот у адным мес-цы, а там, глядзіць, у дру-гім — п р а л о м. я. К о л а с.
На месцы скроні зіяла чор-ная праломіна ці то ад удару вінтоўкай, ці так ад чаго. М. Л ы н ь к о ў.
Мур прабі і ступай праз в ы-л а м на Бастыліі штурм, на марш. A. А с т р э й к а.
Чарнелі ў сценах абгарэлых п р а б о і н ы адны. Э. А г н я-ц в е т.
Гімнасцёрка была зусім но-вая, аднак на правым рукаве мелася даволі ладная п pari а л і н a... М. Лупсякоў.
Лапку здалося, што ў п р о-р а з і цёмнага акна як бы Hernia мільганулася... ЯК о л а с.
Я з цяжкасцю пралез у а т в о р і пабачыў скляпеністы ход... У. К a р а т к е в і ч.
He стой ты, хлопец, пры аконны: з акна, як з з я ў р ы, дзьме бясконца! Я. К о л а с.
Праз чорную прорву дзвярэй ліўся холад. К. Ч о р-н ы.
ДЗІЦЯ, ДЗІЦЕ, ДЗІЦЯНЁ, МАЛОЕ, МАЛЫШ, МАЛЕЧА /дашкольнага ўзросту: ДА-ШКОЛЫІІК; ДЗЯЦІНА (разм. ласк.): БАХУР, КАРАПУЗ (разм. жарт.); ДЗІЦЁНАК (абл.); ШПУНТ, ПАУЗУН, СМАРДАЧ (перан.).
Узяў д з і ц я за руку — матку за сэрца бярэш. П р ы-к а з к а.
Д з іцё, што ў коласе зяр-но, пад сэрцам у цябе ўсё cnee... М. Багдановіч.
Уткнуўшыся тварам у траву, як малое д з і ц я н ё, плакаў дзядзька Язэп. К. Ч о р н ы.
У багатага дзядзькі Жука, без пары нарадзіўшы м а л о е, памерла нявестка Марыля. Я. Б р ы л ь.
Я — за смех і гульні м а л ы-ш о ў чорненькіх, і жоўтых, і бялявых. Э. Агняцвет.
Але глядзі, чаму не спіць м а л е ч а? Чаму з калыскі цягне ручаняткі? С. Д з я р-г а й.
Першыя дзве казкі адра-саваны дашкольнікам. У. К а л е с н і к.
Маці ў службу выпраўляе родную д з я ц і н у. Я. К о-л а с.
Пайшлі дахаты. Перамерзне-це, хварэць будзеце, б а х у р ы. Ц ё т к а.
Каля яго, задраўшы галаву, стаяў замурзаны пяцігадовы к a р а п у з. ЯМаўр.
Ноч, плача дзіцёнак, якога ядуць прусы... У. Kapa ткев іч.
— А я зразумеў, — круця-
142
чы галоўкай, пахваляецца Юзюк. — Што ты, ш п у н т, зразумеў? Ц ё т к а.
Я пакінуў іх абодвух п а ў-з у н а м і, а цяпер выраслі доб-рыя хлапцы. Э. С а м у й л ё-н а к.
3 смаркача выцягнуўся я ўжо на ладнага дзенюка. Я Д в і г і н Ш.
ДЗІЦЯЧЫ, ДЗЯЦІНЫ; НЕ-МАУЛЯЧЫ (разм.).
Д 3 і ц яч ы сон моцны. КЧ о р н ы.
Эх, што ёсць мілей, вас, дзя-ціны я годы? Я. К о л а с.
А маці дум балючых рой снуе, калыску н е м а ў л я-ч у ю калыша... КБ у й л о.
ДЗЮБА, ДЗЮБ; ГЛЮГА (разм.); КЛЮНКА (абл.).
Гулка стукае д з ю б а ю аб хвою дзяцел. П. Г а л а в а ч.
Спявае дрозд, пераклікаюцца сойкі, крычыць жаўна, стукае дзяцел па дрэве сваім крэпкім д з іо б а м. ЯК о л а с.
Крумкач г л ю г у звесіў над згніўшай калодай... ЯК У п а-л а.
Хваліўся дзяцел, што к л ю н-к а доўгая. П р ы к а з к а.
ДЗЯК, ПСАЛОМШЧЫК.
У звычайпыя ж дні на кліра-се стаіць толькі д з я к і спявае адзін. Я. К о л а с.
Адзін псаломшчык як раўне сваім басам, дык ажно сэрца заные... Я. Б р ы л ь.
ДЗЯЛІЦЬ, ПАДЗЯЛЯЦЬ, РАЗДЗЯЛЯЦЬ; БІЦЬ, РАЗБІ-ВАЦЬ, РЭЗАЦЬ (перан.).
На квадраты-клеткі д з е-л я ц ь поле дзеткі. С. Шуш-к е в і ч.
Шафа падзяляла дзе-даў пакой на дзве часткі. 3. Б я д у л я.