Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Лес і нетры палескіх балот
стануць цяпер іх п р ы п ы н і-шч а м і домам. Я. К о л а с.
Дзе ж ты дзенешся зімою? Хто табе прытулак дасць? Я. К о л а с.
... — I я згодзен быць у пана, я застацца тут гатоў! — Так Сымонка негадана там п р ы-т у лішча знайшоў. ЯК о-л а с.
Як цыган той, па свеце век цэлы бадзяюся без п р ыт о н-н я, без родненькай, цёплень-кай хаткі. ЯК у п а л а.
Было сірашна, што адарвеш-ся ад роднага с е д а л а ды і згубішся ў людзях. A. A cine н к а.
Казакі прыехалі не дзезярці-раў лавіць, а Відацкае б я р-лог сцерагчы. М. Л о б а н.
Увесь век гараваў, гараваў, збіраў па саломіне, і нават ко тл а роднага адцурацца трэба. К. Ч о р н ы.
Прасіць братоў, каб выслалі грошай на дарогу дадому. Хо-ча на сваім котлішчы па-мерці. У. Дамашэвіч.
Прашу, Гэля. Вось мая а б і-це л ь. Ц. Г а р т н ы.
Хваліцца Андрэй: «Мае п е-наты...» Ніна ўніз глядзіць: «Чакалі, рады...» A. Р у с е ц к і.
Сваю рэзідэнцыю Зю-мель абставіў, як кажуць, на яць„. Я. К о л а с.
Нават у апартаментах самога магістра была такая баковачка, куды ён хаваўся, каб падслухаць, што за сняною гавораць пра яго рыцары. П. П е с т р а к.
Яны сказалі б, што хлопец гадаваўся пры старой жанчы-не, але меў свой д а х над. г а л а в о й і кавалак хлеба. Э. С а м у й л ё н а к.
ЖЫТНІ, ЖЫТНЁВЫ, АР-ЖАНЫ; ІРЖАНЫ (абл.).
Агнём вясёлым ззяюць росы у моры ж ыт н і х каласоў. Я. Колас.
6*
163
За барамі — палеткі жыт-нёвыя ды палоскі зялёных аўсоў. А. Гурло.
Ева адмахваецца і рагоча, закідваючы галаву на залаці-сты а р ж а н ы сноп. A. A cine н к а.
Пахла прэллю са страхі, то-кам, свежай, нядаўна памало-чанай іржаной саломай. I. Мел еж.
ЖЫЦЦЕ; ЖЫЦЦЁ-БЫЦ-ЦЕ, ВЕК (разм.).
Мы ж ы ц ц ё аддаць гатовы за Радзіму і за мір. М. М а-ш а р а.
Маё ж ы ц ц ё б ы ц ц ё ў се-мінарыі мела свае дробныя ка-лючкі. В. Таўлай.
Пражыў век— дабра йе ба-чыў. К. Ч о р н ы.
ЖЫЦЬ, ЖЫЦЦА, ІСНА-ВАЦЬ; МЕЦЦА, ДЫХАЦЬ (разм.) □ КАРАТАЦЬ ЖЫЦ-ЦЕ.
He раз быў на валасок ад смерці, але застаўся ж ы ц ь. П. Г а л а в а ч.
He гасіце веры, што вам жыцца лепей будзе. Я. Ку-п а л а.
Гледзячы на яго, здавалася, быццам яму ўжо надакучыла жыць на белым свеце і ён ро-біць вялікую ласку нам, ма-ленькім людзям, што яшчэ іс н у е. A К а р п ю к.
Ну, як жа братавая м а е ц-ц a? К. Ч о р н ы.
Але ўсё цяжэй і цяжэй ста-навілася д ы х а ц ь. Чорнай
хмарай навісла над краем рэ-акцыя. М Хведаровіч.
Ой жа, не лёгка жыццё каратала, белага свету не знала зусім. А. А л е к с а н д-р о в і ч.
ЖЭРДКА, ЖАРДЗІНА, ШОСТ; ШАСТОК (памянш.); ПРЬІС (абл.).
Над іх галовамі на ж э р д-ц ы віселі новыя лапці і ней-кая вопратка. П. Пестрак.
Шуміць рака: да дна ж а р-д зін а й не дастаць. М. К а-л а ч ы н с к і.
Над кожным домам — ш о с т, антэна... Я. С е м я-ж о н.
У адным двары спужаў ку-рэй — сядзелі на шастку пад паветкай. I. Н а в у м е н-к а.
Там такая букта, што і п р ы-с а м дна не дастанеш. Я. К о-л а с.
ЖЭСТ, РУХ, КІВОК; КІУ (разм.).
I дзверы першага пакоя зле-ва адчышў Краўчанка гэткім жа спакойным і ўладарным ж э с 7 а м. Б. М і к у л і ч.
гТрызвычаеным рухам яна зняла хустку з галавы... М. Л ы н ь к о ў.
Я пацвердзіў гэта кіўком галавы, каб не замінаць Ула-дзіміру весці апавяданне. П. К а в а л ё ў.
Добраму к і ў, а гультаю кій. П р ы к а з к а.
ЗАБАРОНА; ЗАКАЗ (разм.);
BETA, ТАБУ (кніжн.).
Я не твая падданая і не ня-вольнша, каб слухаць твае за-5 а р о н ы! Я. К о л а с.
Звычайная, нават невысокая, яна [гара] у другі час зусім не звярнула б на сябе ўвагі Hi
na, каб не гэтае «т аб у», гэты таемны з а к а з. ЯМ а ў р.
Атамныя бомбы спяць на складах, в е т а ўсёй зямлі ля-жыць на іх. П. П а н ч а н к а.
ЗАБАСТОУКА, СТАЧКА.
Але праз некалькі дзён пача-
164
лі забіраць пачынальнікаў з а-бастоўкі. К. Ч о р н ы.
С т а ч к a н і і дэманстрацы-ямі, якія насілі палітычны ха-рактар, кіравалі мясцовыя ка-мітэты РСДРП. Т. X а д к е-в і ч.
ЗАБІЦЬ, ЗАГУБІЦЬ, ЗНІ-ШЧЫЦЬ; УТРУйЯНІЦЬ, зніштожыць, УЛАЖЫЦЬ, ПАЛАЖЫЦЬ, СТУКНУЦЬ, ПРЫСТУКНУЦЬ, ДАКОН-ЧЫЦЬ. ПРЫКОНЧЫЦЬ, ЙРЫБРАЦЬ, УХОДАЦЬ, КОКНУЦЬ, УКАКОШЫЦЬ, УКАЮКАЦЬ (разм.) □ АДА-БРАЦЬ ЖЫЦЦЁ, АБАРВАЦЬ ЖЫЦЦЁ, РАШЫЦЬ ЖЫЦ-ЦЯ, ПАЗБАВІЦЬ АД ЖЫЦ-ЦЯ, ЗЖЫЦЬ СА СВЕТУ, ЗВЕСЦІ СА СВЕТУ, АДПРА-ВІЦЬ НА ТОЙ СВЕТ, ПУС-ЦІЦЬ НА ТОЙ СВЕТ, ЗА-ГНАЦЬ НА ТОЙ СВЕТ, ЗА-ГНАЦЬ У МАГІЛУ, УВА-ГНАЦЬ У МАГІЛУ, ЗНЕСЦІ ГАЛАВУ. СКРУЦІЦЬ ГАЛА-ВУ, ЗНЯЦЬ ГАЛАВУ 3 ЙЛЕЧ, ВЫНЯЦЬ ДУШУ, ДАСТАЦЬ ДУШУ, ВЫНЯЦЬ ДУХ, ДА-СТАЦЬ ДУХІ, ПРЫБРАЦЬ 3 ДАРОГІ, ЙУСЦІЦЬ У РАС-ХОД, ЙУСЦІЦЬ У ЦАРСТВА НЯБЕСНАЕ.
Я ўжо чацвёрты раз гэтак вось іду ў акопы. Пакуль што цэлы, а заўіра, можа, заб’-ю ц ь. П. Г а л а в а ч.
Астаўся я, бачыш, адзін, як стаю. Загубілі небаракаў фашысты праклятыя... Р. Н я-х а й.
На зямлі сваёй ворага з н і-ш ч у, як гадзюку, яго растап-чу. A. А с т р э й к а.
Калі мне загадвалі куды-не-будзь ісці ці нешта рабіць, я не падымаў вачэй на таго, хто за-гадваў, — баяўся: не ўтрымаю-ся, накінуся з кулакамі на чу-жака і ўтрупяню. Б. С а-ч а н к а.
Фашысцкуіо погань, народаў
пракляцце, зніштожым, як гадаў-пачвар. Я. Колас.
Калі даць некалькі стрэлаў і адразу ўлажыць права-фланговых, то астатнія карнікі пападаюць у балота. А. Ку-л а к о ў с к і.
I туг жа двума стрэламі ён палажыў Арэхава. Р. Ня-х а й.
Стукнуць бандзюкі, і людское вока не ўбачыць. I М е л е ж.
Аднаго з лапатуноў, самага заядлага — Антося Драчыка п р ы с т у к н е м. 3. Б я д у л я.
Яны хапаюць кожнага суст-рэчнага і здзекуюцца перш чым данончыц ь... Т. X а д к е-в і ч
Забяры сына ды пбйдзем у лес, a to яны цябе тут п р ы-к о н ч а ц ь. 3. Б я д у л я.
— йартыша не прыбра-л і, — дадаў ён шэптам, нахі-ліўшыся да айца, — а толькі шуму парзбілі. Нас шукаюць... Р. Н я х а й.
У немцаў быў бургамістрам. Яго нашы ў х о д а л і. А. Я к і-м о в і ч.
Давай кокну яго, адным крывапіўцам менш будзе... П. й е с т р а к,
Міна яго ў партызанах ука-ко ш ы л a. М. Р а к і т н ы.
Ну, а для нас можа і лепей, што яго так укаюкалі, пры-намсі, ніякага не было следст-ва... Я К о л а с.
Ды не ўстанеш, маці, ты з сы-рой зямліцы, ж ыццё ад а-б р а і і каты-чужаніцы. М. 3 а-с і м.
Чатыры залпы а б а р в а л і жыц цё непахісных людзей. Р. Н я х а й.
Захоча пакараць, адразу і скажа: а ну, падайце мпе сюды Міколку, я яго жыцця р а-ш у за непаслушэнства! М. Л ы н ь к о ў.
Угневаўся наш леў, што воўк яго зняславіў. 3 ваўка і скуру
165
здзеў і а д жыц ц я п а зб а-в і ў... У. Д у б о ў к а.
He ўдумай, барані бог, чаго паганаго! С а с в е т у з ж ы-вуць! 1. Мележ.
Яшчэ хто падкажа, што ха-дзіла да партызан, тады фашы-сты з в я д у ц ь мяне с а с в е-т у. I. Г у р с к і.
Аграбіў аднаго доктара, пад-манам заклікаўшы яго да «хво-рага», і невядомага падарож-нага а д п р а в і ў на т о й с в е т. ЯК о л а с.
Згодзен, што не з усімі бан-дытамі ты знаёмы. Некаторыя могуць п у с ц і ц ь цябе н a той с в е т. I. Навуменка.
Трэба іх на той свет за-г н а ц ь, бо не дадуць яны жыцця пашым людзям на гэ-тым белым свеце. А. Б я л е-в і ч.
Хто столькі людзей у м а г і-лу загнаў?.. Хто пану гаў-ляйтару хлеб-соль падаваў на ручніках? Р. Н я х а й.
Знаў ён цвёрда толькі ад-но — што натура яго брыдкая і што ён першую сваю жонку ў ма гіл у жыўцом ў в а-г н а ў. К. Ч о р н ы.
А ну, круці да берагу! Ды шпарчэйі А то галаву з н я-с у! М. Л ы н ь к о ў.
У катаргу пайду, а г а л а в у яму с к р у ч у! Я. К о л а с.
... Мой востры меч з н і м е гваю г а л а в у з п л е ч. 3. Б я-д у л я.
Бушмар сіберны чалавек, ён можа, засцігнуўшы дзе, адным махам рукі адабраць навек здароўе або і зусім д у ш у в ы-н яц ь. КЧ о р н ы.
Што ж, так сказаць, без ахо-вы закона — смальнуў хто з-за куста, д а с т а ў д у ш у — дык яшчэ яму падзякуюць, што звёў з свету здрадніка. К. Ч о р н ы.
Сапуцька выцерся, рэзка па-даўся да Качаргі, замахнуўся:
— Я з цябе дух выму! I. Г у р с к і.
Гэтак ён раз папаўся быў, што яму Банадысёў хлопец ледзь д у х о ў не д а с т а ў. К. Ч о р н ы.
Таму і на вас злуецца, таму і сваркі шукаў, а калі не ат-рымлівалася — вырашыў п р ы-б р аць вас з д а р о г і. У. К а-р а т к е в і ч.
Ладуцька пусціў у р а с-ход вашых пасланцоў як пра-вакатараў. А. Кулакоўскі.
Уцякаў, сволач. П у сціла ў царства нябеснае... I. Н а в у м е н к а.
ЗАБЛУДЗІЦЬ, ЗАБЛУДЗІЦ-ЦА; ЗБЛУДЗІЦЬ, ЗБЛУ-ДЗІЦЦА (разм.) □ ЗБІЦЦА 3 ДАРОГІ, ЗБІЦЦА 3 ТРОПУ.
Я заб лу д зіў, і страш-на стала мне ў гэтай пушчы аднаму. Я. К у п а л а.
Аксінні здавалася, што яна заблудзілася, такой доў-гай была яе хадзьба дахаты. М. Л ы н ь к о ў.
...Каб везблудзілі, д а-моў ідучы, вокны ў хатах азо-рым святлом. М. Т а н к.
— He зблудзіцца б нам у гэтым гушчары, — ціха сказаў ён. 1. Ш а м я к і н.
Выйшаў на ўзлесак і спыніў-ся, як аслупянелы: куды я тра-піў? Ці не збіўся з д а р о-г і? А. Я к і м о в і ч.
Дзень ідзе, другі мінае. 3 б іў с я з т р о п у ённа трэ-ці. У. Д у б о ў к а.
ЗАБОЙЦА, ЗГУБІЦЕЛЬ, МАПЛЫІІЧЫК; ДУША-ГУБ, ЛЮДАБОЙЦА, ЛЮДА-ЕД, ЛЮДАЖЭРАЦ, ЛЮДА-МОР, ЖЫВАЕД, ГАЛАВА-РЭЗ (разм. пагард.); ІРАД, IHKB13ITAP (кніжн.).
А калі загіну ў бойцы, дык такі я не адзін, будзе помсціць вам, з а б о й ц ы, друг мой — іншай магкі сын. М. 3 а с і м.
166
Гад, з г у б і ц е л ь! Што ты нарабіў!.. КЧ о р н ы.
I мерцвякоў устануць цені сваіх м а г і л ь ш ч ы к а ў су-дзінь. А. Б я л е в і ч.
Салдат ударыў яе ў спіну аўтаматам.
— Бі, д у ш а г у б, бі! I. М е-л е ж.
Ен і падпільнаваў іх, гэтых людабойцаў [акруговае гіт-лераўскае начальства]. М. Пас-л я д о в і ч.
He шкода дзяцей і жанчын л ю д а е д а м, не шкода ім сёл, гарадоў. Я. К о л а с.
Сумлення, праўды ці душы дарма шукаць у людажэр-ца. С. Д з я р г а й.
Няма тваёй жонкі і дзетак — замучыў іх кат-л ю д а м о р... П. П е с г р а к.
Толькі людзей наглумяць, ж ы в а е д ы. П. П е с т р а к.
Г алаварэзы адзін у адзін, адкормленыя, з аўтаматамі на шыі і фінкамі збоку, з пазакас-ванымі рукавамі, гатовыя да «дзеяння». I. Г у р с к і.
— Ох, і ірад, ох змяіная яго душа! — абурыўся стары.— Бач чаго захацеў: людзей пера-біць і ўсё багацце нашае за-брацьі М. Лупсякоў.
Глядзяць на Ільмень з баль-шакоў і з цэркваў — гнёздаў акупанцкіх — штыкі нямецкіх крыжакоў і інквізітараў іспанскіх. М. А ў р а м ч ы к.
ЗАБРАЦЦА, ЗАЛЕЗЦІ, УЛЕЗШ, ЗАЦІСНУЦЦА; УШЫІІЦА (разм.).