КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
зусім малыя, але запомнілі гэтых салдат... I. Ч ы г р ы н а ў. He забудзеш, пабачыў-шы хоць раз, велічныя дубровы Тураўшчыны і Лельчыцкага раёна... Т. X а д к е в і ч. 3 а р у б і сабе н а но с е: калі немцы нападуць на нас, ты першы кулю схопіш. К. К р а п і в а. ЗАПРАШАЦЬ, ПРАСІЦЬ, КЛІКАЦЬ, ЗАКЛІКАЦЬ, ЗВАЦЬ, ЗАЗЫВАЦЬ, ГУ-КАЦЬ. — Заходзьце, заходзьце, калі ласка, — гасцінна з a п р а ш а-ла іх маці. Л. A р а б е й. Увосень за стол п р о с і м. П р ы м а ў к а. Кліча ранак і жней і сяр-пы на прастор свой бясконцы... A. К у л я ш о ў. Заклікае к сабе ў хату і частуе ён папа. Я. К о л а с. Так у госці з в а л і, аж ру-кавы адарвалі. П р ы м а ў к а. Ці яна не сядзіць у краме, як тая квактуха, дзень у дзень, ці не зазывае пакупнікоў! А. Чарнышэвіч. ... Г у к а л і госця дарагога сесці — а на стале, на самым першым месцы стаяў пачэсны ■кубак для яго. П. Б р о ў к а. ЗАПРАШЭННЕ; ЗАПРОСІ-НЫ (разм., мн.). He чакаючы зап р ашэ н-н я, ён пачаў памалу распра-нацца. Я Б р ы л ь. Дзівішся, што без з а п р о-сін ачуўся ў тваёй абіцелі?.. Ц. Г а р т н ы. ЗАПЯВАЦЬ, ЗАВОДЗІЦЬ, ЗАЦЯГВАЦЬ. 3 а п я в а е песні вольнае Па-лессе. Я П у ш ч а. Пад акампанемент гармоніка заводзіў тэнар каля аднаго з буданоў. М. Т к а ч о ў. Нехта заліхвацка зацяг- 175 в ае песню пад усхліпы п’яна-га гармоніка. ЯС к р ы г а н. ЗАПЯРЭЧЫЦЬ; ПІКНУЦЬ (разм.). — Што вы, бабка, гэта ж яашы грошы! — з а п я р э ч ы-л а разгубленая Мая. A. К а р-п ю к. Сціснулі гэтых мужыкоў так, што і пікну ць нельга. А. Чарнышэвіч. ЗАРАЗА, ПОШАСЦЬ. ЭПІ-ДЭМІЯ: МОР, ПАМОРАК, ПАМОР (уст.). Бяда ідзе па зямлі ад ба-гацця, як злая з a р а з а ад мерцвяка... Э. С а м у й л ё н а к. П о ш а с ц ь ішла на ўсіх ад яго хваробы. К. Ч о р н ы. Увалілася эпідэмія трас-цы, могуць з’явіцца і іншыя хваробы. A. К у л а к о ў с к і. Пачаўся раптам м о р на жывёлу. 3. Б я д у л я. I бег народ, бы ў час п а-мо р к у, закрыўшы вочы, ў бе-лы свет... я. К о л а с. I вайна, і голад, і п а м о р усякі: адхіснуліся людзі ад бо-га. Я. С к р ы г а н. ЗАРАЗІЦЦА, НАБРАЦЦА. Тата сам паехаў на ліквіда-цыю эпідзміі тыфусу і зарн-з і ў с я там. I. Ш а м я к і н. He трэба, Сцяпан, любы мой, не трэба. Яшчэ чаго набя-р э ш с я ад мяне, хто яго ве-дае, што за хвароба. Р. С а-б а л е н к а, ЗАСАУКА; ЗАСКАК (абл.). Цяжка грукнулі дзверы, браз-нула жалезная з a с а ў к а, шчоўкнуў замок... Р. С а б а-л е н к а. Зноў лязгануў нарэзамі з а-с к ак. Я. Б р ы л ь. ЗАСЕК: СУСЕК, АРУД (абл.). У з а с е к а х пуста, жыта выбіў град. Я. К о л а с. 3 с у с е ка ў просіцца ў зям-лю насенне. М. А ў р а м ч ы к. Жыта повен а р у д і сала не адзін пуд. ЯК у п а л а. ЗАСЕСШ, ЗАХРАСНУЦЬ. 3 а с е с ц і п< самыя вушы. П р ы м а ў к а. 3 дрывамі захрас на або-чыпе воз. A. В я л ю г і н. ЗАСЛАНЯЦЬ, ЗАКРЫВАЦЬ, ЗАСТУПАЦЬ, ЗАГАРОДЖ-ВАЦЬ, ЗАСЦІЛАЦЬ, ЗА-ТУЛЬВАЦЬ, ЗАТУЛЯЦЬ, ЗА-ХІНАЦЬ; ЗАСЦІЦЬ (разм.). Дым вайны не засланяў сонца, якое заходзіла, як звы-чайна ў жнівеньскі дзень. I. Ш а м я к і н. Хвойнік закрываў ад яго хаціну і вёску. К. Ч о р н ы. Алёша адразу ўспомніў, дзе яны: ззаду за падводамі стаялі ліпы, заступаючы поле. I. Пташнікаў. Цёмныя гмахі камяніц з ас-ветленымі вокнамі зага-р о д ж в а л і далягляд. Т. X а д-к е в і ч. Усю зямлю навокал з а с ц і-ла ў густы дыван невысокай мяккай травы. У. Ш a х а в е ц. Укрывала, затульвала сабою ад ветру. I. Мележ. Седлавіна з кручай пакуль што затуляла іхад немцаў. В. Б ы к а ў. Тады трэба захінаць твар рукой — з-пад капытоў каня ас-колкамі ляціць спрасаваны снег. A. Р ы л ь к о. Крышылі ўзбярэжжа лінкоры снарадамі, армады крылатыя з а с ц і л і свет. П. П а н ч а н-к а. ЗАСТАРОНАК, ЗАСТАРОН-НЕ, СТАРАНА. Глушак скінуў снапы ў з а-с т а р о н а к, загадаў сыну вы-водзіць калёсы з гумна. I. М е-л е ж. У застаронні ляжала 176 даволі ёмкая куча леташняй саломы, пагрызенай мышамі. Я К о л а с. ён праціснуўся ў гумно, аб-мацаў с т a р а н у з жытам і ўзлез. М. Л о б а н. ЗАСТАЦЬ, ЗАХАПІЦЬ, ЗЛА-ВІЦЬ; ЗАСПЕЦЬ, НАКРЫЦЬ, ЗАСТУКАЦЬ, ПЕРАНЯЦЬ, ЗАПАРВАЦЬ (разм.); СПАЙ-МАЦЬ (абл.). Кожны раз, як назнарок, — прыйдзеш, а цябе не з а-с т аць. Ц. Г а р т н ы. Хоць бы не з a х а п і ў яе неадзетаю. Ц. Г а р т н ы. Даўно ўжо ведалі, што ён злодзей, а з л а в і ц ь яго ні-кому не ўдавалася. A. М а х-н а ч. Трэба арганізаваць так, каб паны пры адступленні ніводна-га каня ў вёсцы не з а с п е-л і, — усіх у лес... К. К р а п і-в а. Ну, канешне, н а к р ы л a яна Грышку на месцы злачын-ства. А. Я к і м о в і ч. Тут нас і застукалі. С. Г р а х о ў с к.і. Завея пераняла вазакоў на паўдарозе... А. Ч а р н ы-ш э в і ч. Сагналі ўсіх, каго запар-в алі, бургомістр загад пра-чытаў, што каб выказалі ўсіх сумліцкіх камуністаў... К. Ч о р-н ы. Сам падбухторшчык шчаслі-ва ўцёк, а яго няшчаснага са-ўдзельніка спаймалі. У. Kapa т к е в і ч. ЗАУВАГА, РЭПЛІКА. Цікаўны і надзвычай назі-ральны, ён умеў не толькі слу-хаць, але і ўстаўляць у гутар-ку свае з а ў в а г і, заўсёды разумныя і трапныя. А. Ч а р-н ы ш э в і ч Былі такія, што слухалі з не-давер’ем і раз-пораз устаўлялі разважныя, не вельмі бадзёрыя рэплікі... I. Мележ. ЗАУВАЖЫЦЬ, ПРЫКМЕ-ЦІЦЬ, ПРЫМЕЦІЦЬ, УБА-ЧЫЦЬ, УГЛЕДЗЕЦЬ, ЗГЛЕ-ДЗЕЦЬ, РАЗГЛЕДЗЕЦЬ; ЗМЕЦІЦЬ, ЗАГІРЫКМЕЦІЦЬ, СКМЕЦІЦЬ, УЛАВІЦЬ, ЗА-СЕКЧЫ (разм.); ЗАКМЕЦІНЬ (абл.). Але Андрэй не заўважыў акопчыка, ці можа і заўважыў, ды не звярнуў увагі, хто ў ім. A. К у л а к о ў с к і. Грышка хацеў падняцца, але раптам п р ы к м е ц і ў, што нехта паўз рэчкі паўзе. М. Ч а-р о т. Вунь, п р ы м е ць, старуха-хвойка скочыла з карэння... Я. К у п а л а. У б а ч ы ў на жабраку бе-лую торбу! П р ы м а ў к а. Перастала імжыць, сціхла, —-не ўгледзелі калі. I. П т а ш н і к а ў. Чарада кур, згледзеўшы гаспадыню і спадзеючыся па-жывіцца, кінулася да яе з усіх канцоў двара. Я. К о л а с. He, крыху не так — стаць ві-наватым за тое, што не раз-гледзсў вінаватага. У. Кар-п а ў. От жа бывае так: як ні ха-вайся, а ўсё роўна нехта з м е-ц і ц ь цябе. Я. С к р ы г а н. Стэфка запрыкмеціла, што гаспадыня абыходзіцца з ёю куды горш, чым раней. 3. Б я д у л я. А фашыст усё падазропа глядзіць, мусіць, гад, с к м е-ц і ў той падарунак. Р. С а б а-л е н к а. Вуха ўлавіла тонкі пры-емны звон. Р. Н я х а й. Яны асцерагаліся, што тут могуць іх «з а с е к ч ы» фашы-сцкія дазорнікі. А. Кулакоў-с к і. Тым часам разбойнікі зак- 177 мецілі, што людзі з вёскі высачылі іх... К а з к а. ЗАУЗЯТЫ, ЗАЦЯТЫ, ЗА-ЯДЛЫ, ФАНАТЫЧНЫ. Яўхім і сапраўды быў з a ў-зяты паляўнічы. А. Ч а р н ы-ш э в і ч. I вось цяпер толькі пачуўшы пра кулацкія махінацыі Гвар-дыяна, Вера зразумела раптам, што гэтая невялічкая смешная жанчына — зацяты вораг партыі і Савецкай улады. М. 3 а р э ц к і. Тутэйшых заядлых па-ляўнічых было мала, і качак, можна сказаць, амаль ніхто не турбаваў. М. Л у п с я к о ў. Сямён вучыўся з ф ан ат ыч-най упартасцю. П. Пасля-д о в і ч. ЗАУСЁДЫ, ЗАУЖДЫ, УВЕСЬ ЧАС, ВА УСЕ ЧАСЫ, ВЕЧНА, ВЕК, ВЕКВЕЧНА, ВЕКАВЕЧНА, BEK. ВЕКАМ; У ВЯКАХ (выс.у, УСЦЯЖ (абл.). □ КОЖНЫ РАЗ, УСЯ-КІ РАЗ, КАЛІ HI ГЛЯНЬ. Адным заўсёды ганаруся, што я — савецкі чалавек. А. Астрэйка. Усюды і заўжды стаім на варце шчырай — нязменныя салдаты міру. М. Л у ж а н і п. Увесь ч а с ён быў у сваіх паходах або ў лесе з партыза-намі. Я. К о л а с. Мяняецца час, мяняецца і паэзія. Так было ва ўсе ча-с ы. I. Мележ. Ці ж мы будзем в е ч н a гнуцца, апускаць бязвольна ру-кі? Я. К о л а с. Грсш зарсбіш, два праробіш, кроў, пот, слёзы в е к цякуць. Я. К у п а л а. He ў цёмнай бронзе з п’едэ-стала, веквечна строгая, цяпер уся гісторыя паўстала, экзаменуючы цябе... A. В я-л ю г і н. He доўга панаваць над кра- ем, дзе векавечна слёзы льюць. М. В а с і л ё к. Пра вас жа, волаты-героі, гатовых кроў за край аддаць, шумепь в е к в е ка м будуць хвоі і гімны славы вам скла-даць. Я. К о л а с. Беларусы ў вяках будуць славіпь Камуністычную пар-тыю, вялікага Леніна, Кастрыч-ніцкую рэвалюцыю, якая дала нам магчымасць «людзьмі звац-ца». I. Г у р с к і. Згарусцяць затаўку, — якраз крупы скончыліся; і так у с ц яж. Я д в і г і н Ш. Яна кожны раз падда-валася яго кароткім мужчын-скім ласкам, каб потым зноў цярпевь горкую крыўду і зня-вагу. Я. К о л а с. I Міхась у с я к і р а з, як праходзіў каля школы, чуў у сабе нейкі сграх, бо маці не раз яго страшыла гэтаю шко-лаю... Я. К о л а с. У Чаркаса, калі ні глянь, — аніводнай плямінкі, а ў Бадытчыка... X. Ш ы н к-л е р. ЗАУЧАСНА, ДАЧАСНА, ПРАДЧАСНА, БЯСЧАСНА, ДА ЧАСУ, БЕЗ ЧАСУ, ДА ПАРЫ, БЕЗ ПАРЫ. РАНЕЙ, РАНЕП ЧАСУ, РАНА. Заўчасна знясілеўшы, бацька памёр, калі Рафаіл быў падлеткам. Я. Б р ы л ь. Пастарэла я дачасна за вайну. А. Я к і м о в і ч. Няхай прадчасна зрок пагас юначы, але з іх кожны будучышо бачыў на роднай вызвалгнай зямлі. М. Т а н к. Але цяпср — шабаш: сляпым і то ўжо ясна, што стан сучас-ны наш — гармідар і кірмаш і армія загінула бясчасна. Я. К о л а с. Ад гора і слёз бабуля 0 a ча су састарылася і аслепла, і яе забралі ў дом для саста-рэлых людзей. A. В а с і л е в і ч. 178 ... Мы б е з ч а с у ў магілы косці складаем свае. ЯК у-п а л а. Ты прымушаеш мяне д а п а-р ы сказаць тое, што я бярог для будучага. А. Ч а р н ы ш э-в і ч. Штссыіі здаўся б е з п а р ы, слаб стаў ранавата. А. Б я л е-в і ч. Нс лезь р а н е й за бацьку ў пекла. П р ы м а ў к а. Кожпы хацсў ведаць, хто астаўся ў яго жывы, хто не згубіўся ў ліхалецце, не лёг р а н е й ч а с у ў магілу... Б. С а ч а н к а. Неба зоркамі выткана, толькі спайь яшчэ рана. Н. Г і л е-в і ч. ЗБАН, ЖБАН /без ручкі: ГЛАДЫШ; ГАРЛАЧ (абл.). Марына Мікалаеўна паволь-на ўзяла з б а н, цадзілку і працадзіла малако. П, К а в а-л ё ў. Мёд, віпо ў ж б а н а х б'е пенай, як бы мора тое. Я. Ку-п а л а. Я малака гладыш са сма-кам выпіў і сеў на прызбе пад старою ліпай... П. ГІ а н ч а н-к а. Тым часам гаспадыня паста-віла на сгол гарлач малака і запрасіла мяне на пачастунак. Р. Сабаленка. ЗБІРАЦЦА, НАБІРАЦЦА, ГУРТАВАЦЦА, ГРУПАВАЦ-ЦА, КАНЦЭНТРАВАЦЦА, СЫХОДЗІЦЦА, СХОДЗІЦЦА, ЗБЯГАЦЦА, З'ЯЗДЖАЦЦА; ЗБІВАЦЦА (разм.); СПАУ-ЗАЦЦА, СПОУЗВАЦЦА, ЗЛЯ-ТАЦЦА, СЦЯКАЦЦА (перан.\. Каля завода, перад варотамі, збіраліся рабочыя.