Гоніць яго злая нявестка, як сабаку, з хаты... 3. Б я-Д у л я. Вам цяжка жывецца, і вы з л о с н ы. Ч а р н ы ш э- в і ч. Р а з з л а з а н ы я паліцыян-ты замахалі бізунамі, пагра-жаючы сталі насядаць на пя-рэдніх. Ц. Г а р т н ы. Гнеўны голас паэта кляй-міць ганьбай ворагаў міру. Р. Ш к р а б а. Разгневаны Паліводскі замахнуўся, каб даць у твар Ракуцьку. К. Ч о р н ы. Мы пайшлі, азіраючыся, бо баяліся, што сярдзітая цётка спусціць з ланцуга ваў-кадава. A. А с і п е н к а. Ягоныя збялелыя губы дры-жэлі і твар раз-па-разу пера-смыквала л ю т а я грымаса. Э. Самуйлёпа к. Але разлютаваны Ля-вон як крутнуўся, дык тры Алі-шэўцы разляцеліся, што тыя трэскі. Р. Сабал енка. Злуюць ліхія цёткі, ды век у іх кароткі. М. Л у жа-н і н. I маніфестацыя раздваілася, прапускаючы азвярэлых коннікаў. Ц. Г а р т н ы. Біўся, як ашалелы баксёр. М. М а ш а р а. Над кантынентамі, над акія-намі ты ўзнялося, нашае дзіця [спадарожнік]. Над чорнымі задумамі і планамі асата-нелых ворагаў жыцця. А. 3 а-р ы ц к і. I свавольны і з л ю ч ы быў вецер, гнуў без жалю рабіны той всцце. Я. Журба. А вусы таксама стаяць, як у чорта, і позірк в о ў ч ы. К. К р а п і в а. ЗМАГАЦЦА, БІЦЦА, ВАЯ-ВАЦЬ, ВЕСЦІ ЗМАГАН-НЕ, ВЕСЦІ БАРАЦЬБУ, ВЕСЦІ ВАЙНУ; ДУЖАЦЦА (разм.); БАРУКАЦЦА (перан.) □ БРАЦЦА ЗАГРУДКІ, ХА-ПАЦЦА ЗАГРУДКІ, ЛІЦЬ КРОУ, ПРАЛІВАЦЬ КРОУ, ЛАМАЦЬ ПІКІ. ... Покуль сэрца наша б’ецца, будзем жыць мы і з м а г а ц-ца. М. В а с і л ё к. I пайшоў з панамі біцца сын яе Сцяпанка. М. Ч а р о т. Тата твой ваюе з панам, каб няволі больш не знаць. М. Ч а р о т. Там, дзе змаганне в я-дзе партызан, — ноч наша во-рагу вылезе бокам. А. Астрэйка. 191 Я ўжо думаю паступіць у камсамол, каб быць арганіза-ваным і в е с ці барацьбу з буржуазіяй за наша сялян-скае жыццё. Я. К о л а с. В я д з е в а й н у сляза са смехам... Я. Купала. 3 прыродай выйшлі д у ж а ц-ц а, і сіл у нас стае... С. Д з я р-г а й. Пеііце, пепце, а дружней, брацці-беларусы, б а р у к а й-ц е с я смялей з няпраўдай, з пакусай. Я. К у п а л а. Апдроцкія пацяшалі сваіх аднавяскоўцаў вельмі часта: жанкі пасварацца — Сцяпан з Янкам загрудкі б я р у ц-ц а, дзеці не паладзяць — зпоў бойка. С. Александровіч. Салдаты крычалі, мацкжалі-ся, адбіралі адзін у аднаго ней-кія транты, х a п а л і с я за-г р у д к і. С. Грахоўскі. I беларускія сыны на прадзе-даў магіле лі ц ь к р о ў пай-шлі за бацькаўшчыну, толь-кі ж... не сваю. Я. К у п а л а. А дзеці іхнія к р о ў верна п р а л і в а л і за веру рускую і рускага цара. Я. К у п а л а. He палохае нас і што свет вялікі, што не ўсюды, не ўсім пасланы кілімы, за справядлі-васць мы л о м і м пі к і! А. Б а ч ы л а. ЗМАГЧЫ, ЗДОЛЕЦЬ; ПА-ТРАПШЬ (раз/t.); ПАДНЯЦЬ (перан.) □ ДАЦЬ РАДЫ. Ці змагу я апраўдаць ва-ша давер’е? А. Ч а р н ы ш э-в і ч. Тут я яшчэ з д о л е ю пры-несці карысць нашай справе. Б. М і к у л і ч. Бегаць па горадзе за мяне тут кожная дзяўчына п а т р а-піць. М. М а ш а р а. Дзве тысячы гатункаў [ру-жаў]. Гэтага нам не п а д-няць. У. Д у б о ў к а. Вырубіць глухі сталетні бор не было змогі, але Каліна д а ў pad ы: запаліў яго. М. Barfl а н о в і ч. ЗМАРНАВАЦЬ, ПАТРА-ЦІЦЬ, ПРАЖЫЦЬ, ПРАРА-БІЦЬ, ГІРАГУЛЯЦЬ; ЗГЛУ-МІЦЬ, ВЫКІНУЦЬ, РА-ШЫЦЬ, ПРАСАДЗІЦЬ (разм.) □ КІНУЦЬ НА ВЕЦЕР. Мы змарнавалі палову дня, а прайшлі ад берага ўсяго тры вярсты. Э. С а м у й л ё-н а к. Рабіў ён гэта паспешліва, ні-бы шкадаваў патраціць на непатрэбную справу лішняга часу. I. Ч ы г р ы н а ў. Грошы я п р аж ы в у, як нажыў, або ўкрадзе благі ча-лавек... Я. К у п а л а. Што зарабілі, тое і п р а р а-б і лі. П р ы м а ў к а. Багаты ў мінулым, ён п р а-г у л я ў большую палавіну свайго хутара. П. Пестрак. Есці яму ўжо не хочацца, але і пакідаць чуць не палавіну ма-занага бліна нядобра, будуць сварыцца, што з г л у м і ў. К. К р а п і в а. Трэба ж выкінуць столь-кі грошай! X. Шынклер. А брат яго Віця ні ў якіх партыях не быў і, мусіць, не дужа баяўся, бо маёнтак свой ён паспеў амаль ужо р а-ш ы ц ь. М. Г а р э ц к і. — Вот угадае паставіць, — здзівіўся бапкір, адлічваючы тры рублі. — Я ж табе чатыры п р а с а-д зі ў. Я. К о л а с. Н а в е ц е р не к і н у, а ча-лавеку не пашкадую, калі таго бяда агорне. К. Ч о р н ы. ЗМЕНА, ПЕРАМЕНА. ЗМЯ-НЕННЕ, ПЕРАТВАРЭННЕ, ПЕРАУТВАРЭННЕ, ПЕРА-УВАСАБЛЕННЕ; АДМЕНА 192 (абл.); МЕТАМАРФОЗА, ТРАНСФАРМАЦЫЯ, РЭФОР-МА Ірэзкая: РЭВАЛЮЦЫЯ Іпаступовая: ЭВАЛЮЦЫЯ (кніжн.); ПАВАРОТ, ПАВА-РОТАК, ПАВАРОТКА, ПЕРА-БУДОВА, ПЕРАБУДАВАННЕ, ЗРУХ Ірэзкая: ПЕРАЛОМ, ПЕРАВАРОТ (перан.). Праўда, не ўсе спадзяванні спраўдзіліся, але ў Чэхаслава-кіі ў хуткім часе адбыліся ўсё ж вялікія з м е н ы. М. Л ы н ь к о ў, Якая п е р а м е н а! Негавар-кі Сяргей быў тут само краса-моўства. М. М а ш а р а. Азакерыт — прадукт з м я-нення парафінавай нафты, утвараецца за кошт крышталі-зацыі высокамалекулярных вуг-левадародаў пры іх ахаладжэн-ні. Б е л С Э. Справа ў тым, што наша неў-гамонная важатая прыдумала цудоўны план ператварэн-н я балотца ў сажалку. А.Які-м о в і ч. Усе мы ўзнёсла марылі пра светлую будучыню, радаваліся кожнай перамозе новага ладу, з запалам віталі сацыялістыч-ныя пераутварэнні.. М. Хведаровіч. Я нават здзівіўся такому раптоўнаму пераўвасаб-ленню чалавека. Р. Саба-л е н к а. 3 Данілам сталася адле-« а. Я. К о л а с. Вядома, і сам палкоўнік не дужа рады быў такой лі ета-м а р ф о з е: яю батальён з баявой часйі ператвараўся ў тылавікоў, абознікаў. Р. С а-б а л е н к а. Прыгожы яго твар зрабіўся чырвоны і страшны. Гэтая рап-тоўная трансфармацыя ўразіла Цярэшку... Б. М і к у-л і ч. Правёў у турме новыя р э-ф о р м ы — замураваў вокны да палавіны, тэрмін прагулкі давёў да дзесяці хвілін, ада-браў усе кніжкі. П. П е с т р а к. Машына гэтая, хлопчыкі, да-памагла зрабіць у сельскай гас-падарцы цэлую р э в а л ю-ц ы ю. А. Я к і м о в і ч. Ідэйная э в а л іо ц ы я паэ-таў «азёрнай школы» характа-рызуецца адступніцтвам ад рэвалюцыйных ідэалаў ранняй творчасці. БелСЭ. Паварот у развіцці вай-ны быў далёка не ў карысць патрыятычных ляментацый. Ц. Г а р і н ы. А ўдзень адбылося нязнач-нае на першы погляд здарэнне, якое пасля з’явілася пачаткам новага паваротку ў Алі-кавым жыцці. А. П а л ь ч э ў-с к і. He прывыкаць яму да роз-ных паваротак лёсу... A. К у л а к о ў с к і. Есць у гэтай здольнасці паэ та да самааднаўлення, да ка-рэннай перабудовы свас станоўчыя і адмоўныя бакі. Р. Б я р о з к і н. Ен пачаў адчуваць сябе ад-ным з рупных удзельнікаў у перабудаванні жыцця. 3. Б я д у л я. У паэзіі М. Чарота жыло ад-чуванне вялікіх, сусветна-гіста-рычных з р у х аў, разуменне таго, што пачынаецца новая эра... Р. Б я р о з к і н. Дзякуючы табе, у маім нут-ру адбыўся круты n е р а л о м. Ц. Г а р т н ы. Пераварот у свядомасці Тулягі зрабіў артыкул у «Прав-де», які выкрыў замаскаваных всрагаў народа... Р. Ш к р а б a ЗМЕНЛІВЫ, ПЕРАМЕНЛІ-ВЫ, НЯУСТОЙЛІВЫ. Вось прыемна яму, лорду, ад-чуваць сонечную цеплыню. зменлівую ласку акіяна, 7 м. ККлышка 193 імклівы pyx лайнера. М. Л ы н ь к о ў. А пераменлівае сцю-дзёнае надвор’е яшчэ болей наганяла смутку. А. М а р ц і-н о в і ч. Эма, відаць, агледзелася і змяніла свой погляд на друга-радны аб’ект свайго н я tj-стойлівага кахання. М. Р а к і т н ы. ЗМЕРЗНУЦЬ, ПЕРАМЕРЗ-НУЦЬ, ПРАСТЫЦЬ, УСТЫЦЬ, ПРАСТУДЗІЦЦА, АЗЯБНУЦЬ, ПРАЗЯБНУЦЬ, АКАЛЕЦЬ, СКАЛЕЦЬ; ЗА-СТУДЗІЦЦА, АДУБЕЦЬ, УДУБЕЦЬ, АДУБЯНЕЦЬ, ЗДУБЯНЕЦЬ, СКАРЧАНЕЦЬ (разм.); ЗАСТЫГНУЦЬ, АЗ-ГЛЕЦЬ, САСКЛЕЦЬ, СКАЛЯ-МЕЦЬ, СКАЧАНЕЦЬ (абл.) □ ЗАЙСЦІСЯ АД ХОЛАДУ. Ты змерзла?.. Я тваю ру-ку сваімі вуснамі сагрэю. С. Грахоўскі. Жанчыны перамерзлі на полі, а тут яшчэ падняўся вет-рык і прабіраў да касцей. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Холад пачынае са сняжынка-мі разам залазіць за каўнер шыняля, і стаяць так, дарэмна, чаго ж, — прастынеш толь-кі. П. Г а л а в а ч. Пакуль ён там з гусаком важдаўся ды пакуль, абвязаў-шыся вяроўкаю, вылез, то так у ст ы ў, што і на гарачай пе-чы не мог угрэцца. М. Л о б а н. Захутайся лепш, каб не п р а-студзіўся часам. A. A cine н к а. ... Буду грэцца каля печы, бо вельмі а з я б. 3. Б я д у л я. Ногі празяблі. 3. Б я ду-л я. А к а л е ў на гэтым віскутні. М. Л о б а н. ...Стоячы ў здранцвенні на колкім сіверным ветры, я с к а-л е ў... A. С а в і ц к і. Можа застудзілася, то на печ можна, пакуль там што. М. Л о б а н. He далі мче нават і апрануц-ца цяплей: я, стары, увесь ад у б е ў. К. Ч о р н ы. Рукі — не так, вельмі ж ногі ў д у б е л і. Я. Б р ы л ь. Станіслаў упэўнены, што стрэліць у яго ён не мог бы, бо адубянелі ад холаду паль-цы. Б. М і к у л і ч. Зямлянку так праймала вет-рам, шю ў ёй можна было здубянець ад сцюжы. А. Б а ж к о. Рукі мае скарчанелі, без рукавіц выбраўся. К. Ч о р-н ы. Яна моцна застыгла, і калі Васіль зноў прытуліў яе пад світу, перастала дрыжаць не адразу. I. М е л е ж. Бач, калоціцца і дыхаеледзь-ледзь, гэта ж трэба ёй, гарот-най, так а з г л е ц ь! С. Д з я р-г а й. Ссінееш, бывала, с а с к л е-е ш на халодзе, а даклікацца ў хату маці не можа. А. Я к і-м о в і ч. У хлопца ўсё скалянела, але ён ужо прывык да холаду, голаду і болю... В. Б ы к а ў. Бедны хлапчук скачанеў у сцюдзёнай вадзе. А. Ч а р-н ы ш э в і ч. Лісавета павесіла бялізну, a рукі з а й ш л і с я а д х о л а-д у. А Ч а р н ы ш э в і ч. ЗМЯНІЦЦА, ПЕРАМЯНІЦ-ЦА, ПЕРАТВАРЫЦЦА, ПЕ-РАУТВАРЫЦЦА, ПЕРАУВА-СОБІЦЦА, ЗМЯНІЦЬ ВЫ-ГЛЯД, ЗМЯНІЦЬ АБЛІЧЧА; ПЕРАЙНАЧЫЦЦА, З’ІНА-ЧЫЦЦА, ПАІНАЧАЦЬ, ПЕ-РАВЯРНУЦЦА, АБЯРНУЦ-ЦА, ПЕРАКІНУЦЦА (разм.); АДМЯНІЦЦА (абл.); ВЫРА- 194 ДЗІЦЦА, ПЕРАРАДЗІЦЦА, ПЕРАРАСЦІ, ПЕРАЙСЦІ (пе-ран.). Змянілася жонка з тва-ру: вочы ўпалі, вытырк нос... Я. К о л а с. Відаць, і я дужа ne р а м я-ніўся, інакш Томчак адразу пазнаў бы мяне. А. Б а ж к о. ... Зара на ўсходзе п е р а-тварылася з чырвонай у залацістую, гатовую пырснуць першымі яркімі праменнямі сон-ца. Т. X а д к е в і ч. Колішняя пустка п е р а ў т-варылася, ажыла. А. Асі-п е н к а. У адно імгненне Слава п е-раўвасобіўся. I мклівы, парывісты крок, рашучы позірк вачэй, грамавы голас. I. На-в у м е н к а. Жанчыны прымералі, падпра-вілі, прыладзілі яго [адзенне] і адразу з м янілі в ыг л яд. Я. М а ў р. Але хутка парк наш а б лі ч-ча з м я н і ў. За рознымі над-пісамі не знайсці зялёных па-лянак, зацішных мясцін. М. Та к к.