Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
ІМГНЕННЕ, МОМАНТ, МІГ, ХВІЛІНА, ХВІЛЯ.
Ад думкі пра жаніхоў Ан-дрэй пахмурнеў і хацеў ужо ехань дамоў, але ў гэтае і м г-н е н н е ўбачыў Ганну. А. Ч а р-н ы ш э в і ч.
Яна на м о м а н т прыпыні-лася, трохі жахнулася ад неча-канасці. К. Ч о р н ы.
Праз міг на выгане сяла жывая гутарка пайшла. П. Б р о ў к а.
Шабуніха на хвіліну стала. I. М е л е ж.
Вось у гэіай самай хвілі хлопцы ўсе загаманілі. У. Д у-б о ў к а.
ІМКНУЦЦА, ПАМЫКАЦЦА, ЦЯГНУЦЦА,
МКНУЦЦА, ХІНУЦЦА; ПЕРЦІСЯ,
ПРЭГЧЫСЯ, ТУЖЫЦЦА; ПЯЦЦА, РВАЦЦА, ПАРЫ-ВАЦЦА, РВАЦЬ (перан.) □ ЛЕЗЦІ СА СКУРЫ.
I м к н у ў с я да сытага мя шчанскага жыцця. М. Г а р э ц-к і.
I думкі мкнуцца мімаво-лі туды, дзе расцвіла вясна. М. Багдановіч.
Рука яго мімаволі памы-кал а с я некалькі разоў узняц-ца ўгору і ў знямозе апу-скалася. М. Л ы н ь к о ў.
Вось табе і адмычка, чаму людзі да карчмы х і н у л і с я. М. Л у ж а н і н.
Да вялікіх мне далёка, я за імі не цягнуся. Толькі хочацца мне вершы напісаць для Бепарусі. П. Панчанка.
Калі табе там, сынок, як ты пішаш, у гаспадара таго ня-дрэнна, дык і жыві, можа, зда-роў, не п р ы с я ты сюды... Я. Б р ы л ь.
Ведаў і прогся ў Пецяр-бург, як магаметанін у Мекку... Ц. Г а р т н ы.
Ен траціць апошнія сілы, але ўсё-такі п н е ц ц а і т у жыц-ц а выцягнуць сеці. Я. С к р Lira н.
Р в у ц ца сілы маладыя да працы вялікай. Я. К у п а л а.
Думкі ж да шчасця мае п а-рываюцц a... А. Г у р л о.
Покі думка рве да неба, покі скрыдал пе зламалі, покі трэба душы хлеба, — будуць струны байчэй граці... Цётка.
Бандыт л е з с а с к у р ы, каб хоць на хвіліну стаць роў-ным з вахманамі, і нарэшце-та-кі дабіўся свайго. A. К а р-п ю к.
ІНЕП, ІНЬ, ШЭРАНЬ, НА-МАРАЗЬ; МАРОЗ, СЕРАБРО (перан.).
Зіма... Ад інею вішняк пе-рахіліўся за паркаііы.. М. Т а н к.
207
На гасцінцы скрогат, на пры-садах і н ь... Я. Купала.
Забялелі на ставах снягі, па-хіліліся ў шэрані клёны. П. Т р у с.
Ранкамі на зямлі, на траве, на дрэвах, па саламяных стрэ-хах ляжаў лёгкі налёт н а м а-р а з і, прадвесніцы першых за-маразкаў. П. П е с т р а к.
Коніьі, пакрытыя белым м а-розам, дружна бягуць і пыр-хаюць. Я. К о л а с.
Прыгожыя прысады ў с е-р а б р ы! X. Ш ы н к л е р.
ІСЦІ, СТУПАЦЬ, КРО-ЧЫЦЬ, МАРШЫРАВАЦЬ /па-вольна: ПЛЕСЦІСЯ, ПХНУЦ-ЦА, ЦЯГНУЦЦА; БРЫСЦІ, ТЭПАЦЬ, ТУПАЦЬ, ТРА-ПАЦЬ, СЫПАЦЬ, ДЫБАЦЬ (разм ) Іхутка: ШЫБАВАНЬ, ШЫБАЦЬ, ЧАСАЦЬ /паволь-на: СУНУЦЦА, ВАЛАЧЫСЯ, ЦЕПКАЦЦА, ЦЯЛЁПКАЦЦА, ЦЯЛЮХКАЦЦА, ЦЮПАЦЬ, КЛЫГАЦЬ, КЛЫПАЦЬ (разм.) /вялікімі крокамі С1-ГАЦЬ; ДЖГАЦЬ (разм.); ЧУ-ХАЦЬ (перан.) □ БІЦЬ НОГІ, ТРАПАЦЬ НОГІ, ПЕРАБІ-РАЦЬ НАГАМІ, ПЕРАСТУ-ПАЦЬ НАГАМІ, СУНУЦЬ НО-ГІ, ПЕРАСОУВАЦЬ НОП, ПЕРАСТАУЛЯЦЬ НОГІ.
Яшчэ нямала вёрст і дзён з баямі нам і с ц і на захад... М. Т а н к.
Зноўку ступаю знаёмымі сцежкамі, тымі, што крочыў на золку заўжды. Р. Б a pa-fl у л і н.
1	нашых дзён маяк відзён, наперад мужна к р о ч ы м. Я. П у ш ч а.
Дзядзінцам м а р ш ы р а в а-л і на працу, змяшаўшыся ў адну грамадку, рабочыя атра-да і палонныя. Ц. Г а р т н ы.
А Язэп у гэты час, пакрыў-джаны, як ніколі ў жыцці, плёўся дахаты, разважаю-
чы, што рабіць далей. М. Ч а-р о т.
Пхнецца сцежкай пада-рожны, — няма хлеба ўжо ў катомцы... Я. К у п а л а.
Лапата азірнуўся і ўбачыў Алеся, які ўпарта цягнуўся ззаду. В. Б ы к а ў.
Зрэдку па вуліцы б р ы ла адзінокая фігура селяніна, што дзесь запазніўся. Я. К о л а с,
Лёнька / эпае побач з дзе-дам, трымаючыся за адзін па-лец ягонай рукі. Я. Б р ы л ь.
Хлопсй вінавата тупаў на сваё месца. М. Л ы н ь к о ў.
Я сам гатаваўся, сто вёрст пяхотам 7 р a п а ў, здаў экза-мены... Я К о л а с.
С ы п тзды назад і перадай, каб такога парадку трымаліся і надалей. М. Л ы н ь к о ў.
Блізка відаць, але далёка д ы б а ц ь. П р ы к а з к а.
Мы, каб быць падалей ад граху, ш ы б а в а л і дадому. I. Навуменка.
Ен шыб аў наперад на людскія галасы, на паратунак ад маркоты. 3. Б я д у л я.
На вуліцы курта брэша, а да мяне мілы ч э ш a... В. Д у-нін-Марцінкевіч.
Ляснымі дарожкамі, глухімі і цёмнымі, гунецца Амяль-ян адзін, як воўк. Я. К о л а с.
Валакліся па малебны, каб бог дожджык дараваў... Я. К о л а с.
Цёпкаліся да яго па гразі ў глухую восень, у вя-сеннюю паводку на чаўнах пе-рабіраліся. 3. Бядуля.
Відаць, чалавек, які аднойчы стаў на гразкую дарогу, доўга па ёй цялёпкаецца і не можа выйсці на сухое месца. П. К а в а л ё ў.
Гняды каняка цялюхка-ецца, апусціўшы галаву. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
За возам цюпала жапчы-на .. Б. С а ч а н к а.
Конік клыгае ступою,
208
гразь плюскоча з-пад калёс. Я. К о л а с.
Апенька адстаў — ён к л ы-п а ў на цэлую вярсту ззаду ад усіх. I. Н а в у м е н к а.
Блішчынскі шырока с і г аў, Цімошкіну было цяжкавата ўтнацца за ім... В. Б ы к а ў.
Бушмар джгаў аднекуль дарогаю. К. Ч о р н ы.
— Бяры гэтыя пакі на пле-чы і чухай у яр! — каманда-ваў Дземух. Я К о л а с.
Навошта, кажу, каб чалавек дарэмна ногі біў пеша, ка-лі я магу па дарозе на сваёй «Волзе»... A М а х н а ч.
Навошта ж, сынок, ты бу-дзеш т р а п а ц ь н о г і? He
звярэдзіцца конь, гуляе цяпер. Я. Колас.
Коні ляніва перабіралі нагамі, спрытна абмахваю-чыся хвастамі ад аваднёў і сляпнёў. М. Л ы н ь к о ў.
Ен ледзьве пераступаў нагамі, такая страшэнная стома гняла ўсё яго цела. К. Ч о р н ы.
Ледзь суне ногі старэнь-кі дзядок, як голуб, сівенькі. В Дунін-Марцінкевіч.
А людзі-нявольнікі ледзь п е-р а с оў в а ю ц ь н о г і... П. П е-с і р а к.
Арыштаваныя ледзь пе р а-стаўлялі но г і. У. Д а-м а ш э в і ч.
К
КАВАДЛА /для кляпання касы: БАБКА.
Некалькі чалавек грэлі з-за вуха па велічэзных ка в а д-л а х. К. Ч о р н ы.
Сам ён узяў дзве касы, тор-бачку з інструментам і кало-дачку з б а б ка й, на якой кляпаў косы. А. Пальчэў-с к і.
КАВАЛАК, КУСОК, ДРОБ, ДРАБОК, КРОШКА, КРЫХА, КРЫШАН, АБЛОМАК, АШЧЭГІАК, АДШЧЭПАК, УЦІНАК, ДРУЗАЧКА /чаты-рохкантовы: БРУС, БРУСОК /ад разбітага посуду: ЧЭРАП /звычайна пра хлеб: ЛУСТА, СКІБА /засохлы: АСУШАК /з краю бохана: АКРАЕЦ; КУС, АСКАБАЛАК, СКРЫЛЬ (разм); ДРУЗАЛАК, АШКА-ЛЕПАК /звычайна пра сала: АПОЛЕЦ, ПОЛАЦЬ, СКРЫ-ГАЛЬ, ДЗЯЛЯНКА, ШТЫГ-ЛІК /пра хлеб: КАРВЕГА, ГА-МЕЛКА (разм.).
Парэзаныя на кавалкі
селядцы з цыбуляю ляжалі на талерцы. К. Ч о р н ы.
За кусок той хлеба чорны ты аддай сілу, думкі, — будзь пакорны і чакай... Я. К у п а л а.
Дастаў дзіцяці ён гасцінца — дроб цукру напалам з ма-хоркай. В В і т к а.
А цукру ў нас не было і д р а б ка. Б. Сачанка.
На падлозе было насмечана, натапіана зямлі і панакідвана к р о ш а к і скарынак. К. Ч о р-н ы.
У скрыўджаным бачыць ён роднага брата, з ім дзеліцца шчыра астатняй к р ы х о й. У. Г а л у б о к.
У місцы заставалася к р ы-шаноў з пяць агурка... К. К р а п і в а.
Устаўшы рана, памыўшыся, доўга ўглядаўся ў абломак люстэрка... П. П е с т р а к.
Столь правалілася, і а ш ч э п-камі дошак заваліла пакоі. Р. Н я х а й.
Салдат прыўстаў на наскі, узнімаючы ўгору тоненькі а д-
209
шчэпак дрэва, на якім тра-пятала нябачная кропля агню.
Э. Самуйлёнак.
— Гадаўё, урэзалі-такі шту-ку!—скрыгануў зубамі Сцёп-ка і, сарваўшы з сябе «рызу», якая блыталася каля ног, сха-піў у ці н ак дошкі. К. К р а-п і в а.
На ўсю хату разляцеліся... д р у з а ч кі шкла. Р. С а б а-л е н к а.
У адной руцэ ён трымаў лу-сту хлеба, у другой брус са-ла. К. Ч о р іі ы.
Хоць невялікія прысмакі — цыбуля, перчык, ліст бабкоў ды сальца некалькі б р у с ко ў, мука і квас — і ўся прыправа, але ўсё ж снеданне цікава. Я. К о л а с.
Калі Базылёва маці аглядзе-лася і знайшла ч a р а п ы ад збана, яна ўсю віну ўзлажыла на Янку. Я. К о л а с.
Ля яго стаяла конаўка з ква-сам, корч зялёнай цыбулі і тоўстая луста хлеба. К. Ч о р н ы.
Дзядзька падносіць ім тлу-стае сала, рэжа таўшчэзнымі с к і б а м і хлеб. П. П р ы-х о д з ь к а.
Нейкая галодная душа — мыш ці верабейчык — аднойчы забрала пакладзены мною а с у ш а к. М. Л у ж а н і н.
— Ну і садзіся з намі! — дзед стары гаворыць і акра-е ц хлеба чорнага кладзе. М. Т а н к.
Без сала к у с а няма жыц-ця ў беларуса. П р ы к а з к а.
Той схапіў доле верацяно — і аб парог яго. Ад верацяна аж а с к аб а л к і паляцелі. М. Л о-б а н,
На гэты раз замест вяндліны быў добры с к р ы л ь сала. Р. С а б а л е н к а.
Ратушняк ступіў да каня, пагладзіў ля падсядзёлка голай рукой — намацаў мокрую спіну з намерзлымі друзалкамі
на поўсці. I. Пташнікаў.
Клопікаў пастаяў ля ганка, корпаючы палкай абрыўкі газет, розных папер, ашкалёпкі пабітага графіна. М. Л ы н ь-к о ў.
Энзэ і сапраўды грунтоў-ны, — аполец сала, бохан хлеба, пара каўбас, з кошык бульбы і яблыкі. Я. Б р ы л ь.
Тлусты полаць няма чаго шмараваць. Прыказка.
Леанід ведаў, што на талер-цы павінна быць сала, парэза-нае на с к р ы г а л і к і, а ў кубку свежае малако. A. К у-л а к о ў с к і.
Яна палажыла дзве круглыя буханкі хлеба, дзялянку сала, некалькі каўбас, кумпяк, два сыры, солі і піражкоў. I. Г у р с к і.
Два дзесятачкі яечак, ш т ы г-лік сала, тры кліночкі сыру, лычка каўбасы. Ды хіба ж гэ-та замінаць табе будзе? Б. С а-ч а н к а.
Ці не разжыўся б там ка р-вегу хлеба. Я. Колас.
Юрка сеў на парозе, скінуў шапку, узяў у адну руку кубак з малаком, у другую г а м ё л-к у хлеба і пачаў сілкавацца. Я. К о л а с.
КАВАЛЕРЫСТ, КОНЫІК; УЛАН (уст.).
Паілі жарабкоў кавале-рысты, грукочучы акованым вядром. С. Гаўрусёў.
Табе народ у рукі даў клі-нок, трымай яго мацней, чыр-воны к о н ні к! М. Л у ж а-н і н.
У л а н ы з запыленымі пука-мі саломы ездзілі ад хаты да хаты, падпальваючы кожную паасобку... Т. Хадкевіч.
КАДЫК, ГАРЛЯК □ АДА-МАУ ЯБЛЫК.
К а д ы к вытырк на доўгай шыі. К. Ч о р н ы.
210
I рагоча, аж трасецца, аж дрыжыць гарляк. Я. К о-л а с.
Порстка аылятае корак, наб-гом апаражняецца бутэлька, і адно кратаецца ў чалавека а д а м а в а я блы ка. Б. М і-к у л і ч.
КАЛАМАЗЬ, МАЗЬ; ШМА-РАВІДЛА (разм.) /адпрацава-ная: КАЛАШЦА.
Нагінаўся, каб праверыць, ці добра змазаны каламаззю драўляныя восі. Б. С а ч а н к а.
Хацеў калёсы памазаць, А тут м а з і чорт мае. А. Ч а р н ы-ш э в і ч.
А потым бацька вяртаўся з Камароўкі, купіўшы на рын-ку шмаравідла, газы і со-лі... В. Шыму к.
Пахла яшчэ пылам і кала-ні цай — гэта з-пад калёс. I. П т а ш н і к а ў.
КАЛАШЫНА, КАЛОШЫ-НА, КАЛОША, ШТАНІНА.