Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
To пазяхне [сука], то дрэмле зноў, то ловіць мух, то с к а-к у н о ў. К. Крапіва.
КОННІЦА, КАВАЛЕРЫЯ.
Валіла к о н н і ц а, везлі пятнаццаць гармат... У. К а-р а т к е в і ч.
Сам ён служыў у ка в а л е-рыі, прывык хадзіць за ка-нём... Я. К о л а с.
КОРАК Ізвычайна ў бочцы: ШПУНТ; ЗАТЫЧКА, ЗАТКА, ЗАТКАЛА, ЗАТКЛА (разм.).
Антось у ход пусціў далоні і к о р кі спрытна выбівае — так, што здзіўленне выклікае. Я. К о л а с.
У спушчаным канцы карыта была зроблена дзірка, заткну-
223
тая спецыяльным ш п. у н т а м. Я. К о л а с.
Знізу, у стык між рэек, Шу-ра ўваткнуў звычайны патрон, выняўшы зубамі папяровую затычку. I. Н а в у м е н к а.
Ен парашыў раздзяліць са-магон у бутлі напалам і, збо-чыўшы ў кусты, выцягнуў з а т-к у. I. П т а ш н і к а ў.
3 рыльца тырчала з а т к а-ла з сена, абкручанае шмат-ком анучкі. М. Стральцоў.
Тымчасам каля місы з жоў-тымі гуркамі стаяла ўжо вы-созная запацелая вінарка, з рыльца якой тырчала саламя-нае заткла, абкручанае пар-калёвай анучкай. В. В і т к а.
КОРПАЦЦА, ВАЖДАЦЦА, ВАЗІЦЦА; КАПАЦЦА, КА-ЛУПАЦЦА (перан.).
Праз акенца відаць было — гаспадыня корпаецца ля печы... К. Ч о р н ы.
А Зосі сказаў тады, што ка-мера лопнула і ён доўга в аж-даўся з колам. П. К а в а-л ё ў.
Тарас купіў на дарогу пачак папярос за тры капейкі, каб не в а з і ц ц а з курэннем на хола-дзе. Я. К о л а с.
Бы крот капаецца ў на-ры, сваю палепшвае харому... Я. К о л а с.
Хлапец ледзь не бежкам пу-сціўся на святло і хутка ўба-чыў, што шафёр нечага к а-лупаецца ў маторы. A. К у-лакоўскі.
KOT; КІСА (ласк.).
Блізка мыш скрабе па сцен-цы, к о т цікуе на паленцы. 3. Б я д у л я.
К і с к а часу не губляе, мыш-ку ў норку заганяе. A. А л е к-сандровіч.
КОУЗКІ, СЛІЗКІ.
Але Нагаля не папускалася: абмінала коўзкія месцы, абыходзіла іх... Ц. Г а р т н ы.
Яна сышла з мастка, коўза-лася па слізкіх дошках. К. Ч о р н ы.
КОЦІК, КАТОК; ПУХНА-ЦІК (ласк.).
I вярба маладая пад кожным акном распускае на сонцы пу-шыстыя коцікі. П. П а н-ч а н к a
Жоўтыя пухаўныя каткі звісалі на вербалозінах, купаю-чыся на сонцы і склікаючы пчо-лак і чмелікаў. Я. К о л а с.
I толькі з краю ямы звешва-лася галінка вярбы, уся ў цёп-лых, залаціста-жоўтых п у х-н а ц і к а х. М. Л ы н ь к о ў.
КОШТ, ЦАНА, ВАРТАСЦЬ.
Дзвесце пяцьдзесят тысяч до-лараў—такі быў кошт га-дзінніка. М. Л ы н ь к о ў.
3 сваёю цаною на кірмаш не прыедзеш. П р ы м а ў к а.
Ацэначная камісія вокам прыкідвае вартасць пазво-жанай маёмасці. Я. С к р ы-г а н.
КРАДЗЕЖ, КРАЖА, ПА-КРАЖА Ісістэматычны: РАС-КРАДВАННЕ /з літаратурна-га твора: ПЛАПЯТ (кніжн.).
Гэта ж быў крадзеж са ўзломам. 3. Б я д у л я.
Узяць што-небудзь у лесе або ў пана ў нас на вёсцы к р аж а й не лічылася. A. К а р п ю к.
А нас у суд цягнуць — п а-кража з узломам. С. Гра-х о ў с к і
Як не крыўдзіцца, калі Бон-дар адабраў назад усю пры-араную з твайго дазволу зям-лю, яшчэ і пастрашыў, што падасць на суд — за рас-крадванне калгаснай маё-масці. I. Г у р с к і.
Якую ні вазьмі з цытат — свайго ні кроплі... плагіят. к. Б а ч ы л а.
224
КРАІНА, КРАП, ЗЯМЛЯ; СТАРАНА, СТАРОНКА (выс. паэт.) Іцёплая, куды ляцяць на зіму птушкі: ВЫРАЙ.
Краіна наша неабсяжная, размах у нас ійырокі, рэвалю-ЦЫЙНЫ. А. я к і м о в і ч.
I добра нам маўчаць і пазі-раць на родны к р а й вачыма маладымі! П. Панчанка.
He будзеш ніколі ў палоне, любімая наша з я м л я! П. Б р о ў к а.
Аб долі роднай ст а р аны нам сведчыць не адзін кур-ган... Я. К у п а л а.
Ой, багата лесам-пупічай на-шая старонка... Я. К у-іі а л а.
Паляцелі ў в ы р а й ластаў-кі, буслы і шпакі. А. Ч а р н ы-ш э в і ч.
КРАКАДЗІЛ Іу Амерыцы: АЛІГАТАР.
Я пабачыў кракадзіла, што сюды прывезлі з Ніла. A. В о л ь с к і.
Місісіпскі алігатар кор-міцца рыбай, часам нападае на свойскую жывёлу. Б е л С Э.
КРАНУЦЬ, ЗАЧАПІЦЬ.
А вы пастаўце сябе так, каб ніхто не асмеліўся вас паль-цам крануць. К. К р а п і-в а.
3 а ч э п і ш галінку, і з шу-мам дажджынкі спадаюць з іг-ліцы малой навальніцай. А. Л о й к а.
КРАПІВА Іпякучая: ЖЫ-ГУЧКА.
To не крапіва, што не кусаецца. П р ы к а з к а.
Колькі разоў табе казалі: ад ж ыг у ч к і далей трымай руч-кі. У. Д у б о ў к а.
КРАСЦІ, РАСКРАДАЦЬ, АБКРАДАЦЬ; ЦЯГАЦЬ.ЦЯГ-НУЦЬ, АБІРАЦЬ, ЗНОСІЦЬ (разм.).
Каб было што есці, не пай-шлі б яны бульбы тае крас-ц і. П. Г а л а в а ч.
Яны ж, машэннікі, і з двух цэнтнераў трэцюю частку р а с-крадалі, не рассявалі. Я. Ермаловіч.
Сірашны злодзей больш не будзе мяне абкрадаць. К. Ч о р н ы.
Языкі, дык языкі! Кажуць: я цягаю з базы... Э. Вала-с е в і ч.
— Ты што грамадскае дабро ц я г н е ш? — крычыць старшы-ня. Я. К о л а с.
Мне добра вядома, што тут цэлая банда жыве, абірае маёнткі, багатыя хутары і гэ-тым жывіцца. М. Ч а р о т.
Лісіца пеўня з дому з н о-с і л а і вечар глух ад камароў. Р. Барадулін.
КРАУЧЫХА, ШВАЧКА /вы-сокай кваліфікацыі: МАДЫСТ-КА.
Каб вы заўтра зайіплі ў на-шу майстэрцю і паказалі на-шым к р а ў ч ы х а м, як кро-іць кажухі. А. Ч а р н ы ш э-в і ч.
Я сама — ш в ач к а; праца-вала тры гады ў адной май-стэрні — тут, у Рызе. Ц. Г а р т-н ы.
Мадыстка не зусім па-мойму зрабіла шлейф. Р. М у-р а ш к а.
КРАЯВІД, ПЕПЗАЖ, ЛАНД-ШАФТ; МАЛЮНАК (перан.).
Я, малы, узлазіў на бярозу, к р а я в і д — на цэлы сельса-вет. П. Панчанка.
Як на кінаэкране, змяніліся п е й з а ж ы. М. А ў р а м ч ы к.
Незнаёмыя л а н д ш а ф т ы з палеткамі, з сёламі, з пера-лескамі. Я. С к р ы г а н.
М а л ю н кі бацькаўскай зямлі! Нічым вас з памяці не сцерці. П. Г л е б к а.
8 М. К. Клышка
225
КРОК, СТУПА.
Ен прайшоў з ёю крыху, так можа к р о к а ў якіх дзесяць, і вярнуўся. К. Ч о р н ы.
Сказаўшы гэта, ён раптам ірвануўся наперад на ўсю сваю шырокую с т у п у. А. Я к і-м о в і ч.
КРОКВА, КЛІОЧ.
Над новым хатнім зрубам ставілі кроквы. П. Гала-в а ч.
Забіраліся пад самыя стрэ-хі, стукаючыся галовамі аб к л ю ч ы. Я. С к р ы г а н.
КРОСНЫ; СТАВЫ (абл.).
Кросны стаялі ў хаце. Ганна ткала. М. Г а р э ц к і.
Якраз пад с т а в ы, пад на-вой выкаціўся. На другі ці на каторы дзень хрэсьбіны былі. М. Г а р э ц к і.
КРОУ; ЮХА, ЮШКА (разм.).
Са свістам напаўняе кроў мае артэрыі і вепы. С. Г р а-х о ў с к і.
Ты ж глядзі, лайдак, калі яшчэ раз пусціш быка ў мой авёс, то я з цябе ю х у спу-шчу! Я. К о л а с.
«Вссь дык Дабрадзея нажыў я сабе!» — думае Сякі-Такі-Малы-Аглы, выціраючы ю ш-к у, што пацякла з носа. К. К р а п і в а.
КРУЦІЦЦА, КРУЖЫЦЦА, ВЯРЦЕЦЦА Іпра ваду: B1PA-ВАЦЬ.
Xр у ціцца, як верацяно. П р ы м а ў к а.
£н быў як бы сонцам, a яна — планетай, якая кру-жы ла с я вакол сонца. 3. Б я-д у л я.
У майстэрнях пачыналася праца: вярцеліся такар-ныя станкі, бразгала начынне, шыпела тачыла. Ц. Г а р т н ы.
Булькоча вада каля каменя. К р у ціцц а, в і р у е над чор-
най ямінай за каменем. К. К р а п і в а.
КРЫУДЗІЦЦА, КРЫУДА-ВАЦЬ, АБРАЖАЦЦА, НАРА-КАЦЬ; ДЗЬМУЦЦА, НАДЗІ-МАЦЦА (перан.) □ МЕЦЬ КРЫУДУ, БЫЦЬ У КРЫУ-ДЗЕ, НАСІЦЬ КРЫУДУ.
Аддзякую, не будзеце крыў-дзіцца. А. Б я л е в і ч.
He к р ы ў д у й, браце, ідзі папрацуй яшчэ трохі. М. X в е-д а р о в і ч.
За гэчыя вочы і празвалі дзяўчыну Незабудкай. Спачат-ку яна абражалася, а пас-ля прывыкла, як і да свайго сапраўднага імя, М. Л ы н ь-к о ў.
He н а р а к а й на люстэрка, калі нос крывы. Прыказка.
Чаго ты ўсё бурчыш? Чаго ты д з ь м е ш с я, сястрыца? К. Ч о р н ы.
Сузан надзімаўся ў та-кіх выпадках і даволі няветлі-ва адказваў: — Гэта не твая справа. М. Л ы н ь к о ў.
Дарэмна хвалюешся, Майка! Я не м а ю на цябе ніякай к рыў д ы. М. Л ы н ь к о ў.
Новыя пакаленні не б у-д у ц ь у к р ыў д з е на нас. 1. Г у р с к і.
Усё роўна як на некага н а-с і ў штодзённую к р ы ў д у. С. Б а р а н а в ы х.
КРЫУДНА; ГОРКА, БА-ЛЮЧА (перан.).
I к р ы ў д н а нам было, што на планеце — два полюсы і тыя ўжо адкрыты... П. П а н-ч а н к а.
Калі вас не зразумелі — г о р ка гэта. Е. Л о с ь.
Анэлі, відаць, б а л ю ч а бы-ло, што Ігнась не з ёю, Р. С а-б а л е н к а.
КРЫХУ, КРЫШКУ, ТРОХІ, ЗЛЕГКУ, ЗБОЛЬШАГА.
Гэтая няўдача крыху збян-тэжыла Сцёпку. Я. К о л а с.
226
К р ыш к у стала прыгажэй на свеце: хлопчык дрэўца па-садзіў. А. П ы с і н.
Ігнась ішоў за Лявонам, і яму было т р о хі крыўдна, што Лявон гутарыў з ім, як з малым. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Салодкі пах багунніка злёг-к у кружыць галаву. М. Л ы н ь-к о ў.
Гэта арганізацыя [«Малад-няк»] прымала ў свой склад усіх, хто мог збольшага рыфмаваць, хоць іх вершы бы-лі далёкія ад мастацтва. У. Д у б о ў к а.
КРЫЧАЦЬ, ГУКАЦЬ, ЕН-ЧЫЦЬ; ГАРЛАПАНІЦЬ, ГАР-ЛАНІЦЬ, ГАЛЕКАЦЬ, РАУ-ЦІ, ВЕРАШЧАЦЬ, ДЗЕРЦІСЯ (разм.) □ ДЗЕРЦІ ГЛОТКУ, РВАЦЬ ГЛОТКУ, ЗАХОДЗІЦ-ЦА КРЫКАМ, ЗАХОДЗІЦЦА АД КРЫКУ.
He к р ыч ы, бо на лета за гуртовага пастуха згодзім. П р ы к а з к а.
А там Кандрат каня сцябае; «Гэ, смерць турэцкая!»— г у-к а е. Я. К о л а с.
Гулік е н ч ы ц ь на ўсю ву-ліцу: — Радуйцеся!.. Бярыце аб’едкі і яшчэ кланяйцеся ў пояс злодзею... I. Н а в у м е н-к а.
Пакуль ён сігналіў, яны г а р-лапанілі там, на балконе, а потым адразу сціхлі, як толь-кі мы перасталі сігналіць. М. Стральцоў.
He шумець! На губу зараз! Хто г а р л а н і ц ь?1 К. Ч о р-н ы.
Цэлы дзень не ціхнуў гам, бегалі, галёкалі. Р. Б а-р а д у л і н.
Ен [пан] р а в е мядзведзем: «Я сто злотых дам! Хто на-верх палезе?» 3. Бядуля.
He магу, калі дзіцёнак ве-р ашчы ць — нервы. A. С а-в і ц к і.
Дзевяноста шэсць гусіных горлаў дзерлася на ўсю сілу. К. Ч о р н ы.
Ну, чаго г лот к у д з я-р э ш? 3. Б я д у л я.
Аяж р в а ла г лот ку на ўвесь бор! Дзе ты прападаў? 3. Б я д у л я.
А дзсці ўжо зусім захо-д з яццца к р ы ка м.
М, Л ы н ь к о ў.
Васілёк учапіўся за спадніцу і заходзіўся а д кр ыку. М. Л о б а н.
КРЭПАСЦЬ, ЦВЯРДЫНЯ, БАСТЫЕН, ЦЫТАДЭЛЬ, РЭ-ДУТ, РАВЕЛІН, ФОРТ, АК-РОПАЛЬ.
Двое сутак крэпасць маўчала, але гітлераўцы не ад-важваліся зайсці ў яе. М. Л у п-с я к о ў.
Закончан слаўны наш паход. Цвярдыні ворага — ў руі-нах. В. Т а ў л а й.
Зеляпан, ты ў пялюшкі ра-біў, калі яна бастыёне пад кулямі стаяў. У. К a р а т к е-в і ч.
На беразе Рыёна спавітыя дзікім вінаградам руіны стара-жытнай турэцкай ц ы т а д э л і. Э. С а м у й л ё н а к.
Ад старых доўгіх гарадскіх сцен у Кракаве засталася толь-кі паўночная частка з высуну-тым наперад рэдутам — барбаканам. П. Пестрак.