Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Яркім полымем мільганула лі с а на белым снезе. В. В о л ь с к і.
А лі с і ц а хітрая... К а з к а.
ЛІСТОУКА, ПРАКЛАМА-ЦЫЯ; АФІШКА (разм.).
Пад вечар л і с т о ў к і былі адасланы ў вёску, а часткова былі раздзелены для расклейкі па гораду. П. Г а л а в а ч.
Першая рэвалюцыйная п р а-кламацыя трапіла яму ў ру-кі, калі быў ён у Пецярбурзе. М. Г а р э ц к і.
Такія афішкі па ўсіх вёс-
235
ках парасклеены. М. Л ы н ь-к о ў.
ЛІСЦЕ, ЛІСЦЕ, ЛІСТОТА, ЛІСТЫ (зб.).
Бурай змеценае лі с ц е не вяртаецца на голле. П. П а н-ч а н к а.
Лісцё ў кастрычніку ля-ціць на мокрую траву. М. X в е-д а р о в і ч.
На розныя галасы недзе ў л іст о ц е цвыркаюць птушкі. Я. С к р ы г а іі.
3	бяроз і клёнаў ляцелі жоў-тыя лі с т ы. М. Г р о д н е ў.
ЛІТАРА /нязграбна напіса-ная: КАРАКУЛЯ.
Зоя часта круцілася і штур-халася, ад чаго ў Галі з-пад пяра выскаквалі не літ а р ы, а нейкія смешныя ко ра к у-лі. А. Я к і м о в і ч.
ЛІТАРАТУРА [мастацкая], ПРЫГОЖАЕ ПІСЬМЕНСТВА.
Веліч рускай класічнай л і-т а р ат у р ы складаюць не толькі раманы Талстога, але і апавяданні Чэхава. Я. Б р ы л ь.
Яна ж, не хочучы адставаць ад Сцёпкі па часці пры'го-ж а г а пісьменства, пры-мала ўдзел у насценгазеце і ў школьных журналах... Я. К о-л а с.
ЛІХТАР Івялікай магутнасці: ПРАЖЭКТАР /на аўтамабілі, лакаматыве: ФАРА.
Выйшаў з хлява гаспадар, патушыў самадзельны л і х-т а р... П. Г л е б к а.
Водбліскі пажару, як п р а-ж экта р ы, асвятлялі подсту-пы да затокі, да зямлянкі. У. Д у б о ў к а.
Біце ў ноч глухую, ф а р ы працавітых пяцітонак! П. П а н-ч а н к а.
ЛІШНЕ, ЗАЛІШНЕ, ПРАЗ-МЕРНА, ПРАЗ МЕРУ.
Багатым лішне Віпцэнты
ніколі не быў, але ганарыстым быў заўсёды. К. Ч о р н ы.
Праўда, часам Алёшка з а-лішне прыглядаўся да ружо-вых мочак яе вушэй... М. Л ы н ьк о ў.
He раз у друку гаварылася, што ў нас празмерна мно-га скарочаных слоў. Ф. Я н-к о ў с к і.
Дамы праз меру перана-селены. В. Вольскі.
ЛІШТВА, ПЛІНТУС, ПЛАН-КА.
Вераб’і забіліся пад лішт-в ы. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Абмацаў Зыгмусь усе дошкі ў падлозе. Яны былі тоўстыя і шчыльна прыбіты плінту-с а м. Я. Колас.
Яго [брызент] прыціскалі за-гадзя падрыхтаванымі п л а н-к а мі, прыбівалі цвікамі. М. Лупсякоў.
ЛОБ; ЛАБАЦІНА (разм.); ЧАЛО (уст. паэт.).
Абцёр бацька вус рукою, твар і л о б свой лысы. Я. К о-л а с.
Пускаў тут Юзік лыжку ў дзела; не раз лабаціча трупцела ў сястрычак Гэлі ці Ганулі. ЯК о л а с.
На чале на дзявочым вя-нок — ад скрынь золата, скар-баў мілей. Я. К у п а л а.
ЛОДКА, ЧОВЕН /з плоскім дном: ПЛАСКАДОНКА /еы-дзеўбаная: ДОУБЛЕНКА /аб-шываная: АБШЫВАНКА Іпе-раважна на моры: ШЛЮПКА /спартыўная: БАНДАРКА, KAHOS /шматвёсельная: БАР-КАС /для перавозу грузаў: БАРКА Івузкая няўстойлівая: ДУШАГУБКА (разм.) /матор-ная: МАТОРКА (разм.); ЧАЙ-КА (абл.).
Насустрач ім з другога бера-га плыла л о д ка. А. Я к і-м о в і ч.
236
Стырнавы, свой човен смела ты да волі накіруй! М. В а с і л ё к,
У пласкадонцы б'юц-ца шчупакі... С. Грахоўскі.
Мокрага Кандрата пасадзілі зноў у доўбленку, паплы-лі далей. У. І\ a р а т к е в і ч.
Абшыванку панесла ад берага, зацуркатала вада, сплы-ваючы з паднятых вёслаў. М. Л у п с я к о ў.
Ш л ю п к а ішла лёгка, мора было ціхае. В. X о м ч а н к а.
Я плыву на байдарцы ўздоўж паўночнага берага за-токі. В. В о л ь с к і.
Мужчыны выпілоўвалі з тоў-стага дрэва к а н о э. I. Но-в і к а ў.
А я ўсё ўглядаўся ў прасто-ры, пакуль штармавая не ўда-рыла хваля ў б а р к а с. М. Т а н к.
Цяжка берагам ракі баркі весці, бурлакі. A. В я л ю г і н.
Быстра слізгацяць д у ш а-гу б кі па люстранай вадзе... Я. К о л а с.
А на рэчцы на Арэсе бегае маторка. Я. К у п а л а.
Бедну ч айку чалавека ты [Нёман] з сабой насіў не раз. Я. К о л а с.
ЛОЖАК Ічасовы: РАСКЛА-ДУШКА (разм.).
На стале абрус засланы, ложак нікеліраваны... М. 3 а-с і м.
Заснула на раскладуш-ц ы Наташа... I. Ш а м я к і н.
ЛОМ /для прабівання лёду: ПЕШНЯ.
ён дасгаваў з саломы пілу, сякеру, л о м. К. Ч о р н ы.
Жартам здзеклівым, нібы пе ш н я й, радасць сябраву не дзяўбі. Г. Б у р а ў к і н.
ЛОПНУЦЬ, ПАРВАЦЦА, АБАРВАЦЦА, РАСКАЛОЦ-
ЦА; ПОКНУЦЬ (разм.). .
Струхлелыя абручы л о п-н у л і, і клёпкі пасыпаліся на падлогу. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Струну нацягнулі да немаг-чымага, і яна парвалася. У. К а р а т к е в і ч.
Калі павесіцца, то на добрай вяроўцы, каб не абарвала-с я. П р ы к а з к а.
3 трэскам рвануліся дзверы, раскалоліся папалам, і адна палавіна іх упала. К. Ч о р н ы.
Быццам no к н у л а нітка, на якую нанізаны былі гэтыя гарошыны, і яны ўсе рассы-паліся па падлозе. А. Куд-р а в е ц.
ЛОУЛЯ, ЛОУ.
Ім і стрэльба цяпер не па-трэбна была, малы сабачка быў вельмі спрытны на птушыную л о ў л ю. М. Л ы н ь к о ў.
Рыбакі вярталіся з ло в у. В. В о л ь с к і.
ЛУГ, СЕНАЖАЦЬ, СЕНА-КОС /заліўны: ПОПЛАУ.
О, як пахнуць на л у з е шаўкавістыя травы! П. Б р о ў-к а.
Сенажаць — адно карэн-не, сівец ды куп’ё. Я. К у п а-л а.
Людзі зразумелі, што настаў час пераіварыць неўрадлівыя сенакосы ў высокаўра-джайныя палі. A. А с і п е н к а.
П о п л аў парос ужо мала-дой атавай. П. Г а л а в а ч.
ЛУЖЫНА; КАЛЮЖЫНА, КАЛЮГА, КАЛЮЖА (абл.).
Зямля была гразкая, усюды пазаставалася шмат л у ж ын. Я. М а ў р.
237
Зграбная, лёгкая і чысцень-кая, яна пераскоквала калю-жыкы... С. Грахоўскі.
Заглушэў зусім вялікі стары шлях. Размыты з бакоў весна-вымі ручаямі, пакарабачаны даўнымі засохлымі к ал ю г а-мі. М. Г а р э ц к і.
А да чорных дзвярэй праз калюж у былі пакладзены дзве цагліны. У. К a р а т к е-в і ч.
ЛУПАТЫ, ЛУПАВОКІ, ЗЯ-КРАТЫ, ВІРЛАВОКІ, БЯЛЬ-МАТЫ (разм.).
Але падвечар завітала ма-лодшая Мікалаішка — Ганка, рабаватая, з лупатымі, як у агародняй жабы, вачамі. A. А с і п е н к а.
I ўсе дзеці былі ў бацьку: непрыгожыя, лупавокія, з кручкаватымі насамі... М. Г а-р э ц к і.
Яго зякратыя алавяныя вочы з жахам глядзелі на Па-лазка. Я К о л а с.
Пугач в і р л а в о кі дрэм-ле. Р. Б а р а д у л і н.
Бяльматыя вочы, з якіх гак і б’е неўтаймаваны жах, палахліва скіроўваюцца назад, на сонца. Б. С а ч а н к а.
ЛУЧНІК; ДЗЕД (абл.).
У лу чнік у куродымела смаловая лучына. Р. М у р а ш-к а.
Цьмяна гарэла лучына, уват-кнутая ў «дзед а» — спецы-яльна зробленую для гэтага прыладу. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
ЛЫСЫ, АБЛЫСЕЛЫ, ПА-ЛЫСЕЛЫ, ГОЛЫ, ПЛЯШЫ-ВЫ; АБЛЕЗЛЫ (разм.).
Абцёр бацька вус рукою, твар і лоб свой л ы с ы. Я. К о-л а с.
Твар, відаць, галіў кожныя тыдні два, галаву меў аблы-с е л у ю і з шырокім ілбом. К. Ч о р н ы.
Схіліўшы палыселую га-
лаву, прабег вачыма прашэнне, якое даў Глушак. I. М е л е ж.
Генерал Пакроўскі, з г о-лай, бліскучай галавой, суха-ваты, толькі крыху сутуліўся, глядзеў у паперы востра і, бы-ло прыкметна, крытычна. I. М е-л е ж.
Дый адкуль будзе тая ўце-ха: нібы на п л я ш ы в а й га-лаве валасоў, столькі было на дзесяціне каласоў-заморкаў. М. Н і к а н о в і ч.
Колькі ні прасіў яго пусціць да губернатара — хоць ты стра-ляй у яго аблезлую гала-вешку! А. Я к і м о в і ч.
ЛЫЧ, РЫЛА.
Кабан, учуўшы гаспадара, падняў л ы ч, зарохкаў і пачаў часта дыхаць. П. Г а л а в а ч.
3-пад лапушных сваіх вушэй яна і глянуць не магла вышэй свайго свінога р ы л a. К. К р а-п і в а.
ЛЮДЗІ (мн.), ЛЮД, НА-РОД (зб.).
Няма тае хусты, каб завя-заць л ю д з я м вусны. П р ы-к а з к а.
Ці ж я пазбаўлюся пакут, калі пакутуе мой л ю д? Я. К о-л а с.
Музыка іграе, на р о д веся-ліцца. А. Я к і м о в і ч.
ЛЮЛЬКА; ПІПКА (абл.)
Кастусь выняў капшук і да-вай напіхаць л ю л ь к у. 3. Б я-д у л я.
Выняў капшук, набіў піпку табакаю і ўзяў яе ў зубы. М. Г а р э ц к і.
ЛЮСТЭРКА, ЛЮСТРА.
Яна зачэсвала перад л ю с-тэркам паламаным грабян-цом валасы. К. Ч о р н ы.
Бліснуў лямех на завароце л ю с т р а м і тут жа ў новай баразне пагас. А. Астрэйка.
238
ЛЯДЗЯШ; ЛЯДАШ (абл.).
Са стрэх звісаюць ледзя-ш ы. A. Макаёнак.
3 саламянай страхі над акенцамі звісалі доўгія л е-д а ш ы. М. Л ы н ь к о ў.
ЛЯДНІК, ЛЕДАВІК.
Як л я д н і к са стромаў скандынаўскіх, ён [зубр] груко-ча, ломячы кусты. A. В я л ю-г і н.
Шматлікія ўпадзіны — свед-кі грукату вулканаў і скрыгату ледавіпоў. М. Ткачоў.
ЛЯКАРСТВА, МЕДЫКА-МЕНТ, ПРЭПАРАТ /вадкае, з некалькіх рэчываў: МІКСТУ-РА Інастой з лекавых раслін: ЗЕЛЛЕ Івадкае ці мазь, зна-дворнае: НАЦІРАННЕ; ЛЕКІ (мн„ разм.); БАЛЬЗАМ (tie-pan.).
Пах лякарства закру-жыў ёй галаву. К. Ч о р н ы.
Ен носіць за ветэрынарам скрынку з медыкамента-мі. П. П е с т р а к.
Дык вось у асноўным ад якіх хвароб ужываюцца п р э п а-р ат ы з крапівы: пры гіпааві-тамінозах, для спынення крова-цячэнняў, пры субсерозных фібраміёмах. У. Д у б о ў к а.
Ды не забывайце прымаць прапісаную мікстуру... Ц. Г а р т н ы.
He кожнаму адно з е л л е дапаможа. П рыказка.
Я вам прапішу націр ан-н е... П. П е с т р а к.
Выслухаў, выстукаў хлопца кругом, даў карталюшку на л е к і... Я. К у п а л а.
Здавалася часам, што яе ра-наў не можа залячыць ніякі б а л ь з а м... I. Пташнікаў.
ЛЯМЕХ, НАРОГ.
Ужо абцерліся л е м я х і аб жорсткую сырую зямлю і за-блішчалі на сонцы. П. Г а л а-в а ч.
Думай думку аб ніве шыро-кай, — хай н а р о г і куюць кавалі. В. Т а ў л а й.
ЛЯНІВЫ, ЛЯНЫ, НЯДБА-ЛЫ; ЛАЙДАЧЫ (разм.).
Л я н і в ы горшы за бязру-кага. П р ы к а з к а.
Л ян ы я валы паціху ідуць уперадзе сахі... П. Г а л а в а ч.
Ганна ў печы мала паліць, бо мужык яе н я д б а л ы прыза-пасіў дроўцаў мала. К. К р а-п і в а.
Паўзе марудна толькі час л а й д а ч ы. У. К о р б а н.
ЛЯСНІК; ПАЛЯСОУШЧЫК (абл.).
Я ж учора ў лес хадзіла па апенькі, там сустрэў мяне л я с н і к маладзенькі.
X. Ж ы ч к а.
3 краю лесу стаіць адзінокая хатка палясоўшчыка. ЯК о л а с.
ЛЯСНЫ, ЛЕСАВЫ, БАРА-ВЫ.
На дзялянцы ў лясным гушчары пераклічку вядуць та-пары. А. П ы с і н.
Адцвілі л е с а в ы я краскі, пажоўклі і змізарнелі раскі-дзістыя папаратнікі. М. Л ы н ь-к о ў.
Захісталася сасонка б а р а-в а я... М. Б а г д а н о в і ч.
ЛЯЧЫЦЬ, ВЫЛЕЧВАЦЬ, ГАІЦЬ, ЗАГОЙВАЦЬ, ПАМА-ГАЦЬ, АДХОДЖВАЦЬ; ПРА-ВІЦЬ (перан.) □ СТАВІЦЬ НА НОГІ.
Сухотнікаў, раматусных і ін-шых хворых, апрача вады, л я-ч ы ў яшчэ і зёлкамі. 3. Б я-Д у л я.
Яно [крывапусканне] в ы л е ч-в а е ад усіх хвароб. М. Л ын ь-к о ў.
Тут гояць свае раны ге-роі-партызаны... П. П а н ч а н-к а.