Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Я падкасаў к а л а йі ы н ы, каб не замачыць штаноў... М. Стральцоў.
Калошыны яго нагавіц знізу былі расцепканыя і па-распорваныя ледзь не да ка-лепь. М. Л о б а н.
Босыя ногі з падвязанымі калошамі матляліся пааба-пал каня К. Ч о р н ы.
Сідар пастаяў каля ложка, апрануў шынель, паправіў штаніну на параненай назе і пайшоў ад ложка. П. Г а л а-в а ч.
КАЛДОБІНА, КАЛДОБА, ВЫБОІНА, УХАБА.
Аўтобус трасе, падкідвае на калдобінах дарогі... Р. С а-б а л е н к а.
Патрасе на к а л д о б а х... I. Пташнікаў.
Натужліва гудзеў грузавік, коўзаючыся па слізкіх в ы б о і-н а х. М. Л ы н ь к о ў.
Для старой бабы і на печы ў х а б ы. П р ы к а з к а.
КАЛІСЬЦІ, КОЛІСЬ, КА-ЛІСЬ, НЕКАЛІ, РАНЕЙ, ДАУНЕЙ, ДА ГЭТАГА; УПЕ-РАД, ЗЗАДУ (разм.).
I зарасгаюць муравой сляды, uno дома вы пакінулі ка-ліс ь ці. С. Г а ў р у с ё ў.
Бяднеў год ад году к о л і с ь багаты край. Я. Колас.
Дзе ж лес шумлівы з лёгкім веццем, куды ў грыбы к ал і с ь хадзілі? М Ч а р о т.
Н е к а лі пан быў тут. Я. Скрыган.
Назбіралі, накасілі, што р а-н е й і ў сне не снілі. М. 3 а-с і м.
Дый свет цяпер не такі, як д а ў н е й. Я. К о л а с.
Хай цяпер ідзе ў Сібір той, хто д а г э т а г а людзей туды пасылаў. М. Л о б а н.
— У п е р а д, кажуць, усе людзі былі дужыя, —• пага-джаюся я. Я. С к р ы г а н.
Але — усё гэта ззаду. Усё было, і ўсё мінула і не вернец-ца. X. Ш ы н к л е р.
КАЛОДЗЕЖ, КАЛОДЗЕЗЬ, СТУДНЯ.
Калодзеж быў неглыбо-кі, і вады ў ім было мала. Я. К о л а с.
Стаў чзрпаць ваду, паволі апускаў жэрдку ў кало-д з е з ь. К. Ч о р н ы.
Чуўся гоман каля ст у д ні, вёдзер стук, дзявочы смех... Я. К о л а с.
КАЛУПАЦЬ, ПОРКАЦЬ, КОРПАЦЬ (разм.); ДЛУ-БАЦЬ (абл.).
Саломінаю ён калупаў зубы. К. Ч о р н ы.
А сам палкай поркае, здзірае Міколкавы малюнкі. М. Л ы н ь к о ў.
Жанчыны, каб засеяць кава-
211
лачак зямлі, вымушаны былі к о р п а ц ь яе рыдлёўкамі... Т. X а д к е в і ч,
Усё, бывала, пальцам у носе д л у б а е. X. Шынклер.
КАЛЫСКА, ЗЫБКА;
ЛЮЛЬКА (абл.).
На гнуткай жэрдачцы ка-лыска звісае к самаму пал-ку... Я. К о л а с.
Разам з бабуляй яна купала малютку, пелянала і спявала песню чад яе з ы б к а й... 3. Б я д у л я.
Ніхто яго не калыхнуў ні разу... Hi люлькі яму, ні-чога не трэба было. М. Г а-р э ц к і.
КАЛЫХАЦЬ, ЛІОЛЯЦЬ;
ГУШКАЦЬ (разм.).
Калыхала маці сына у калыспы у ліповай... Я. К у-п а л а.
Мяне матка не люляла, казак, песень не спявала. Я. К о л а с.
Ен гу шкаў дзіця на ру-ках... М. Л ы н ь к о ў.
КАЛЮЧКА, ІГОЛКА, ШЫП /з коласа: АСЦЮК, ВУС.
Жоўтае лісце шасціць пад нагамі, шчокі калючка сас-новая шчыпе. Я. Купала.
На голлях іголкі, як пікі, як дулы гарматаў, ствалы. А. Б я л е в і ч.
Калючыя ш ы п ы ліян рані-лі яго рукі і рвалі вопратку. Э. Самуйлёнак.
Ячменныя асцюкі з пы-лам забіваліся яму за каўнер і ў лапш'. К. Ч о р н ы.
Жытнія каласы загароджва-лі ёй дарогу і тонкімі в у с а-мі казыталі твар, рукі і шыю. A. В а с і л е в і ч.
КАЛЮЧЫ, КОЛКІ.
А чаму да другога сляпіцаю лезеш, чзпішся, як бадзяк к а-лю ч ы? М. Л ы н ь к о ў.
Хіба толькі што не пагаліў-
ся, дык барада к о л к а я. Р. Сабаленка.
КАЛЯ, ЛЯ; ПАД, КРАЙ (разм.).
Зноў каля рэчкі стануць хаты, ля хат—зялёныя сады. А. Астрэйка.
I вось ён п а д самым хута-рам. В. Б ы к а ў.
Край невялічкай палянкі, якая зарасла мятліцаю ды роз-нымі ляснымі іравамі, Сібер-ная спынілася... Р. С а б а-л е н к а.
КАМЕНЬ /вялікі: ВАЛУН.
I я гляджу на гэты ў крушні камень.. С. Ш у ш к е в і ч.
Куля высекла іскру на в а-луне і са свістам зрыкашэці-ла. I. Ш а м я к і н.
КАМЯЧЫЦЬ, КАМЕЧЫЦЬ, МЯЦЬ; КУДЛАЦІЦЬ, КУД-ЛАЧЫЦЬ (разм.); КЛЫ-ЧЫЦЬ (абл.).
Ніна, разгубленая дашчэнту, к а м я ч ы л а канец хусткі, маўчала A. А с і п е н к а.
Толя к а м е ч ы ў у руках ліст, перачытваў. Б. М і к у-л і ч
Дачіла не ведаў, што казаць, нервова м ч ў шапку ў руках. Ц. Г а р т н ы.
Кудлаціць ветрык вала-сы . М. Л у ж а н і н.
Ен к у д л а ч ы ў русыя ва-ласы... У. Ill а х а в е ц.
Ен ужо маўчаў і к л ыч ы ў зубамі саломіну. К. Ч о р н ы.
КАНАВА, РОУ, ТРАНШЭЯ, КАНАЛ, КЮВЕТ. КАЛЕКТАР; РЫНШТОК (абл.).
Адзін раз капалі мы, мужы-кі, у пана канавы на бало-це. К. Ч о р н ы.
Дзе-нідзе ў pose стаяла вада, рос аер і чарот. 3. Б я-Д у л я.
Т р а н ш э я ўперлася ў да-
212
рогу, якая чамусьці не была перакопана. А. Кулакоў-с к і
Кпнал тут, хлопцы, будзе глыбокі’ гут самая высокая часць груду, а далей пойдзе лягчэй. Я Колас.
Па абодва бакі вуліны цяг-нуліся ілыбокія кюветы, поўныя вады. М. X в е д а р о-в і ч
Узбоч к а л е к т a р a — ез-джая дарога, але ўжо метраў праз сто не відаць яе — губ-ляешіа ў гусгой шэрай імжы. I. Н а в у м е н к а.
Гэта цэлы лабірынт вулачак і завулкаў, асфальтаваных і забрукавагіых плітамі, з р ы н-штокам і пасярэдзіне.
В. В о л ь с к і.
арышты камуністаў. П. П е с т-р а к.
3 усяго было відно, што тут будоўля дайшла да свайго з а-вяршэння апошнімі гадамі. К. Ч о р н ы.
Знайсці добрую к а н ц о ij-ку для камедыі —гэта вялікая справа. К. К р а п і в а.
Неспадзяваны мароз, рап-тоўча наваліўшыся на Палессе пасля некалькіх ціхіх і мяккіх дзён на г.ходзе зімы, пра-трымаўся нядоўга. Я. К о л а с.
Але ў гэты момант Адась Гушка дайшоў да фіналу сваёй прамовы. К. Ч о р н ы.
— Хопіць, дзве гадзіны, вам пара абедаць... — Яна забыла-ся нават зрабіць патрэбнае закругленне ў апавядан-ні. М. Л о б а н.
КАНАПА, КУШЭТКА, СА-ФА. ТАХТА.
Апранутая ў квяцісты халат, ляжыць на канапе Ляля і чьпае кнігу. A. Р ы л ь к о.
Маці паслала госці на масй кушэтцы. Я. Б р ы л ь.
У пакоі, куды Раўбіч прывёў Алеся, стаялі вялізная турэц-кая сафа, стол з бутэлькамі і закускай і некалькі крэслаў. У. К а р а т к е в і ч.
Сядзелі на розных краях доўгай т а х т ы. У. Карат-к е в і ч.
КАНЕЦ, ЗАКАНЧЭННЕ, СКАНЧЭННЕ, ЗАВЯРШЭН-НЕ, КАНЦОУКА; СХОД (абл.); ФІНАЛ (кніжн.); ЗА-КРУГЛЕННЕ (перан.).
Надыходзіў к ан ец рабоча-га дня. П. К а в а л ё ў.
Натуральна, што кожны з нас з нецярплівасцю чакаў з а ка н-чэння работы Асамблеі... М. Л ы н ь к о ў.
Праз тыдзень пасля скан-чэння забастоўкі пачаліся
КАНІКУЛЫ; ВАКАЦЫІ (уст.).
С.кончыліся заняткі ў школе, прыйшлі летнія к а н і к у л ы. Я. Маўр.
Нас, рабфакаўцаў, адпушча-юць на зімовыя в ак ацы і. 3. Б я д у л я.
КАНТОВЫ, ГРАНЁНЫ.
А твар — нерухомы. Нізкі лоб, кантовыя плечы, К. Ч о р н ы.
Прад імі ж [наборшчыцамі] у наборных касах шрыфты гранёныя ляжаць. А. Пы-с і н.
КАНЧАЦЬ, ЗАКАНЧВАЦЬ, ЗАВЯРШАЦЬ, ДАВЯРШАЦЬ; ЗАКРУГЛЯЦЬ. ЗАКРУГЛЯН-ЦА (перан.) □ ДАВОДЗІЦЬ ДА КАНЦА.
Канчалі ўборку. Здавалі апошнія тоны збожжа дзяржа-ве. I. Ш а м я к і н.
Яны заканчвалі работу,
213
калі з узмежка аклікнула Ва-сіліну Аксеня, Т. X а д к е в і ч.
Вам прыйдзецца з а в я р-ш а ц ь тое, за што вяло ба-рацьбу старэйшае пакаленне рэвалюцыянераў... I. Г у р с к і.
Такое пачуццё ёсць, напэўна, у кожнага чалавека ў апошнія дні спежня месяца, хаця і не ўсякі д а в я р ш а е ў гэтыя дні сваю работу. У. Ш а х а-в е ц.
Ну што ж, закругляю размову. М. Р а к і т н ы.
Ну, закругляцца буду. Шмат нагаварыў. М. Т к а ч о ў.
Пасля гаго, як выехаў Тоў-харт, Гальвас ужо без яго д а-в о д з і ў д а канца яго пла-ны. К. Ч о р н ы.
КАНЬКІ; НАЖАВІКІ (разм.).
На к а н ь к і, на санкі, лы-жы зваў фанфарамі каток. А. Александровіч.
I вось яна перада мною — новыя чаравікі з прыкручанымі нажавікамі. М. Л у п с я-к о ў.
КАНЮШНЯ, СТАЙНЯ.
У былой графскай ка н ю ш-ні таксама, як і калісьці, ві-сяць хамуты, а жывыя экспа-наты запаведніка хрупаюць свежае сена. Я. Б р ы л ь.
Мы аглядзелі ўсе с т а й ні: там усяго васьмёра коней. К. Ч о р н ы.
КАНЮШЫНА Ідзікая: ДЗЯ-ЦЕЛІНА, ДЗЯЦЕЛЬНІК, ДЗЯЦЕЛЬНІЦА.
А калі кабыла ўскочыць у Рыгораву к а н ю ш ы н у, дык я ж тут ні пры чым. К. К р а п і в а.
Пахла медуніцай і д з я ц е-лінай, якая пачынала ўжо цвісці. A. А с і п е н к а.
Скуратовіч, бывала, калі па-цягне два разы касой у сябе за гумном, то на цэлую ноч нако-
сіць дзяцельніку ўсёй сваёй жывёле. К. Ч о р н ы.
MizK імі [пракосамі] тырчаў зблэчаны сівец і дзяцельні-ц a. I. П т a iu н і к а ў.
КАПЕЦ, БУРТ.
Кабеты ў гэтыя дні дастава-лі насенную бульбу з паграбоў ды к an ц о ў. К. Ч о р н ы.
Работнікі ссьшалі бульбу ў б у р т ы, накрывалі саломай і засыпалі зямлёй. А. Ч а р-н ы ш э в і ч.
КАП’Е, ПІКА; ДЗІДА (уст.).
Першабытны чалавек у звя-рынай шкуры, узброены лукам з вострымі стрэламі і вялікім, цяжкім кап’ём. В. В о л ь-с к і.
Салдат людзей там рэжа, ко-ле; казак дзяцей падняў на пі кі. Ц ё т к а.
Ці з-за Сожа, ці з-за Прыпя-ці ракі прынясуць на д з і-дах волю казакі. С. Дзяр-г а й.
КАПІТУЛЯЦЫЯ, ЗДАЧА.
Я прыйшоў з гуманным уль-тыматумам, а зараз прыму толькі безагаворачную капі-т у л я ц ы ю. К. Губарэвіч.
Былы камбрыг і камандзір палка за з д ач у горада пай-шлі пад суд. П. Г л е б к а.
КАПЛЯ, КРОПЛЯ; КАПКА, KPAI1KA (разм.) /дажджу: ДАЖДЖЫНКА /расы: РАСІ-НА, РАСІНКА Ітлушчу на ва-дзе: СКАЛКА; ПАЦЕРКА, БІСЕРЫНА, ГРАДЗІНА (пе-ран.).
Быццам слёзы, дажджу ка п-л і паліліся над зямлёй. А. П а ў л о в і ч.
Упала кропля і другая, за імі цэлым вадаспадам буй-ныя к а п л і, як бы градам, па лісцях дуба секанулі... Я. К о-л а с.
214
З’явіўся дворны фельчар, даў выгпць супакойных кап а к, пытаўся, як сталася хвароба. М. Г а р э ц к і.
Дожджык, дожджык, секані, мы паедзем на кані пад даж-джом без шапак, не баімся к р a п а к. М. X в е д а р о в і ч.
Ціха цягнуцца хмары сон-пыя, тратуар ад д аждж ы-н а к рабы. П. Панчанка.
Зямля збірала з траў р а-с і н ы, хацела прагу наталіць... М. К а л а ч ы н с к і.
Раніца была сухая. Нідзе ні расінкі: ні на траве, ні на лісці. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Чым тлусцей збірае с к а л-к і, — тым расце ўсё апетыт! Э. Валасевіч.
Лора заўважыла на сестры-ных вачах п а ц е р кі слёз. Р. С а б а л е н к а.
1 разам з чытаннем б і с е-р ы н к і поту праступалі на яго загарэлым ілбе. М. Л ы н ь-к о ў.
Г р ад зі ны поту несціхана каціліся па твары Паддубнага. М. Т к а ч о ў.
КАПЫЛ, КАЛОДКА.
К апы л выдзер, і вот бот на траме вісіць. Я. К у п а л а.
Бот ужо гатовы, трэба вы-маць к а л о д к у, і рука палез-ла ў халяву. П. П е с т р а к.
КАПЯЛЮШ; БРЫЛЬ (абл.) /з круглым верхам: КАЦЯЛОК /цыліндрычны, з вузкімі паля-мі: ЦЫЛІНДР.
Я на панскі капялюм б р ы л ь свой не змяняю. Я . К о-л а с.