Як бы с в я д о м а нехта злы ў жыцці завязвае вузлы... Я. К о л а с. Падобная своеасаблівасць паэтыкі Ул. Дубоўкі дазваля-ла крытыкам у свой час інтэр-прэтаваць некаторыя творы паэта даволі адвольна і п р ад-у з ят а... П. Г л е б к а. Тарабан не ведаў, што гэты коржык атручаны і падкінуты спецыяльна для мышэй. I. Н а в у м е н к а. I Карызна дэманстра-цый н а адвярнуўся ў другі бок, паказваючы, што на гэтым гутарка скончана. М. 3 арэц-к і. На спатканне яна пайшла назнарок са спазненнем. У. К a р п а ў. Ен не спяшаецца н а р о ч-н а, каб асалоду мець даўжэй. Я. К о л а с. ЗНАСІЦЬ; СТРАПАЦЬ (разм.). А, б-божа мой, яшчэ ж на-пэўна не з н а с і л і таго ка-жуха, які я вам пашыў. К. Ч о р н ы. Пападзе нам з табой ад Maui. Бачыш, усе туфлі стра-па ў. A. А с і п е н к а. ЗНІЗУ, СПАДНІЗУ; СПА-ДЫСПАДУ (разм.). Горача стала ўсяму — з н і-з у, ад зямлі. I. Пташні-к а ў. Халодная раса прыпякала ногі спаднізу— не ўстоіш, здаецца А. Асіпенка. Замарожанае млынавае ка-лясо маўчала пад парэнчамі, як магіла: лёд укаваў яго спа-дыспаду і намярзаў гузамі. К. Ч о р н ы. ЗНІКНУЦЬ, ПРАПАСЦІ, ЗАПРАПАСЦІЦЦА, ЗГІ-НУЦЬ, ЗГУБІЦЦА, ЗВЕСЦІ-СЯ, ПЕРАВЕСЦІСЯ; ЗАВА-ЛІЦЦА, ДЗЕЦЦА, ПАДЗЕЦ-ЦА, ЗАПАВЕТРАЦЬ (разм.); КАНУЦЬ (уст.); СЧЭЗНУЦЬ (абл.); ПРАЙСЦІ, СЫСЦІ, ВЫВЕТРЫЦЦА, ВЫТХНУЦ-ЦА, РАЗВЕЯЦЦА, РАЗЛЯ-ЦЕЦЦА, ЗМЫЦЦА, РАС-ТАЦЬ, РАСПЛЫСЦІСЯ, РА-ЗЫСЦІСЯ, ПАТАНУЦЬ, ЗГА-СНУЦЬ, ПАГАСНУЦЬ, ЗА-ГЛУХНУЦЬ (перан.) □ ЯК У ВАДЗЕ РАСТАЦБ, ЯК ПРАЗ ЗЯМЛЮ ПРАВАЛІЦЦА, ЯК У ВАДУ КАНУЦЬ, КАНУЦЬ У НЕБЫЦЦЁ. Прыгрэла сонейка, заззялі кропелькі дарагімі каменнямі і з н і к л і. Я . К о л а с. Лічыш дні і тыдні — горка ты, няволя! А каб ты п р апа-ла, гэтакая доля! Я. Колас. Дзе ж ён запрапасціў-с я, наш Здэнек?.. Т. X а д к е-в і ч. 3 яго затуманенай галавы раптоўна згінулі думкі аб ране і смерці. К. Ч о р н ы. Згубіўся недзе між пра-косамі нячутны, лёгкі след дзя-вочы... С. Гаўрусёў. Колькі казак не стала! Коль-кі песень з в я ло с я! Н. Г і-л е в і ч. У краінах Заходняй Еўропы, дзе няма густых і вялікіх ля-соў, пугач зусім п е р а в ё ў-с я. В. В о л ь с к і. 199 Ды вось бяда — шчотка не-куды завалілася. Я. Б р ы л ь. Ен не ведаў, куды ісці, дзе схавацца ад пана і яго наймі-таў, дзе д зе цца ад усіх людзей, якія ад страху пака-жуць на яго пану. 3. Б я д у-л я. Грабель не сталаі Куды па-д з е лі с я яны, ну проста не-вядома. У. К о р б а н. Вось сабачае жыццё, каб ты запаветрала нешта. Р. М у р а ш к а. К ан е гук, нібы зніч, над вяковаю ціхаю пушчаю. С. Д з я р г а й. I гніль векавая I хітрасць сусветная счэзнуць са све-ту. 3. Б я д у л я. Праўда, пачуццё да яго пры-тупілася, але зусім не п р а й-ш ло. К. Ч о р н ы. На яе шыі, на руках да лок-цяў і на нагах ляжаў такі моц-ны загар, што, здавалася, ён ужо і зімою не с ы й д з е. A. Кулакоўскі. Нядаўняя смеласць, з якой ён абараняў Ганну, ужо в ы-ветрылася. I. М е л е ж. Тут вінаваты ўмовы жыцця, у якіх людзі выраслі, выхава-ліся і жылі. Пераменяцца ўмо-вы, і ўсё гэта вытхнецца. А. Чарнышэвіч. Аж не прайшло і двух га-доў — не стала згоды ў пары: як водар з квецені садоў, раз-в е я лі с я чары. Н. Г і л е в і ч. Здавалася, ушчэнт р а з л я-ц е лі с я юнацкія мары пра гераічныя подзвігі. A. A cine н к а. ён некуды з мы ў с я на колькі хвілін, відаць на сусед-нія двары. М. Л ы н ь к о ў. Але тая любоў р а с т а л а, як веснавы туман. A. А с і п е н-к а. Час ад часу ў вокны ўсунец-ца твар, як крэйда збялелы, паглядзіць і расплывецца дзесьці ў цемені камеры. М. Н і к а н о в і ч. Тут разышоўся дым, і дзед убачыў Міколку. М Л ьт н ь к о ў. Перадыхнуўшы, ён забраўся ў яшчэ болыпую гушчарню і зусім п а т а н у ў у ёй. К. Ч о р н ы. Пэўна, у камандзіра парты-занскіх разведчыкаў яшчэ не згасла надзея, што астатнія таксама вернуцца. I. Н о в і-к а ў. Ці ж пагаслаў вашых сэрцах вера ў лепшае жыццё? М. В а с і л ё к. Крыўда на Паходню, што ўзнікла ў Мінску і некалькі з а-глухла ў апошні час, цяпер ажыла ў душы Ваўчка. Т. X а д к е в і ч. 3 Шурам, з Драгуном сувязі няма. Я х у вадзе р а с т а-лі. I. Н а в у м е п к а. Hi разу ён не азірнуўся і за дарожным узгоркам я к п р а з з я м лю праваліўся. К. Ч о р н ы. Зноў як у в а д у ка н у л і спадзяванні стаць хоць трошкі бліжэй да Вялікай зямлі. A. К у л а к о ў с к і. Вядома, усё лепшае, створа-нае плынямі і школамі, не к а-н у л а ў неб ыццё, а транс-фармуецца праз творчы вопыт іншых паэтаў, многія з якіх сталі нашымі аўтарытэтамі. ЯС і п а к о ў. ЗНЕВАЖАЦЬ, АБРАЖАЦЬ, ГАНІЦЬ, БЭСЦІЦЬ, АБГА-ВОРВАЦЬ, КАМПРАМЕТА-ВАЦЬ; ПАГАНІЦЬ. ШАЛЬ-МАВАЦЬ (разм.)-, ЧАРНІЦЬ ПЛЯМШЬ (перан.) □ КІ-ДАЦЬ ЦЕНЬ, КЛАСЦІ ЦЕНЬ, ПУСКАЦЬ ЦЕНЬ, АБЛІВАЦЬ ГРАЗЕЮ, АБЛІВАЦЬ ПАМЫ-ЯМІ, ТАПТАЦЬ У ГРАЗЬ. У поўных калісьці ад шчасця 200 святліцах чужак зневажае дачок. Я. К у п а л а. I ў вас хапае яшчэ нахабст-ва спрачацца з машыністам, абражаць яго? X. Ш ы н к-л е р. Хваліць за вочкі, а гані ць за ножкі. П р ы к а з к а. Ты літовец. Чаму ганьбу-е ш сваю родную мову? М. Г а-р э ц к і Чыніў бясконцыя п’яныя гі-доты, тэрарызаваў і бэсціў сям'ю. Я. С к р ы г а н. Ведай: той, хто пры табе аб г а о о р в а е другога, пры другіх абгаворыць цябе. Б. С а ч а н к а. Ты што кампраметуеш франіавіка? Я за цябе ваяваў. A. К а р п ю к. Праца не паганіць чала-века, а корміць, і поіць, і ву-чыць. II р ы к а з к а. Завуч п’е гарэлку, гуляе ў карты і ўсіх ш а л ь м у е... М. Ваданосаў. Адзін толькі кульгавы Ба-зыль, сусед іхні, заўсёды ча р-н і ў Алёшку перад людзьмі. А. Я к і м о в і ч. Восем зрываў — гэта восем нядбалаў, абібокаў, прагуль-шчыкаў, якія здраджваюць та-варышам. якія плямяць увесь калектыў цягавікоў. X. Ш ы п к л е р. Але гэтыя жартоўныя «велі-чанкі» не кідалі нават ня-значнага ценю на моцнае сяброўства падрыўнікоў. У Ш а х а в е ц. Ен [адказ] пры знешняй пры-стойнасці к л a g цень на годнасць Кашына як начальніка цэха. У. К a р п а ў. Ен толькі раз-поразу вяртаў-ся ў думках да няяснага, запу-танага пытання: чаму гэта Шы- мет якраз на яго п у с к а е ц е н ь. А Кулакоўскі. Савецкая ўлада, якую я а б-л і в аў г р аз ё ю ў гэтых нік-чэмных артыкулах, дае сяля-нам зямлю, адкрывае для іх шпіталі, школы. Л. П р о к ш а. Калі чалавека незаслужана абліваюць п а м ыям і.„ дык зусім натуральна, гаспа-дзін рэдакгар, што гэты чала-век хоча ачысціцца ад такога бруду. Я. К о л а с. Ды гэтым жа ты маю ста-расць у г р а з ь топчаш. А. Пальчэўскі. ЗНЕПРЫТОМНЕЦЬ, CAM-ЛЕЦЬ, АБАМЛЕЦЬ, СТРА-ЦІЦЬ ПРЫТОМНАСЦЬ; АБ-МЕРЦІ (разм.) □ УПАСЦІ У ЗАБЫЦЦЕ. Бачыў я, прыкладам цябе збілі. Знепрытомнеў. Б. М і к у л і ч. Прыйшла дамоў, у вёску, — брык сярод хаты і с а м л е л а. М. Г а р э ц к і. Ен змогся, страціў многа крыві і аб а м л е ў ад голаду, холаду і страху. Я. К о л а с. Я с т р ац і ў прытом-н а с ц ь ад моцнага штуршка, але неўзабаве ачомаўся. I, М е-л е ж. Смеючыся вачыма, тварам, душой, ён нібы а б м ё р у ней-кай шчаслівай бязважкасці. В. Б ы к а ў. Яна зноў упала ў з а-б ыцц ё. В. Г а р б у к. ЗНІШЧАЦЬ, НІШЧЫЦЬ, ВЫНІШЧАЦЬ, ГУБІЦЬ, РУЙ-НАВАЦЬ, ПУСТОШЫЦЬ, АПУСТАШАЦЬ; ЗНІШТА-ЖАЦЬ, ПЛЯЖЫЦЬ, ДРУЗ- 201 ГАТАЦЬ (разм.); МП'РЭН-ЖЫЦЬ (абл.): ЛІКВІДОУ-ВАЦЬ (кніжн.); ПЕРАВО-ДЗІЦЬ, ЗВОДЗІЦЬ, ВЫТРАУ-ЛЯЦЬ, ЗГАНЯЦЬ, ЗНОСІЦЬ, З’ЯДАЦЬ, КАРЧАВАЦЬ, ВЫКАРЧОУВАЦЬ (перан.) □ ВЫРЫВАЦЬ 3 КАРЭН-НЕМ. Гітлераўцы, адступаючы, пад-пальвалі і з н і ш ч а лі ўсё. I. Г р а м о в і ч. Хмара чорная не будзе н і-ш чыць градам каласы! М. В а с і л ё к. Савецкі чалавек распраўля-ецца з захопнікамі не толькі фізічна, ён в ы н і ш ч а е фа-шызм як пошасць, што пагра-жае свету. В. В і т к а. Ад лясоў, як даведаўся Пет-рык, і клімат робіцца мякчэй-шым, і знікаюць засухі, што г у б яц ь пасевы. А. Я к і м о-в і ч. Згода будуе, нязгода р у й-н у е. П р ы к а з к а. Батарэя, якою камандаваў быўшы афіцэр, штабс-капітан Ваганаў, — чалавек незвычай-нае моцы душы, п у с т о ш ы-л а рады насядаўшых дзяні-кінцаў. Я К о л а с. Секлі, а п у с т а ш а л і лес... М. М а ш а р а. Днём буранамі крылатымі, быццам цень, праходзім ноччу сонным лагерам, між хатамі, з н і ш т а ж а ю ч ы гранатамі банду воўчу. М. Т а н к. Узрадаваўся, што за лес пла-ціць не трэба: п л я ж, вазі колькі заўгодна і які душы тваёй падабаецца. Б. С а ч а н-к а. Будзь смелым!.. Магутна яр-мо д р у з г а ч ы! Я. К у п а л а. За ўсім крэпка назіраем во-кам гаспадарскім, і мітрэн-жыць не дазволім лад наш камунарскі. Я. Купала. Будзем ліквідоўваць непісьменнасць, вывучаць тэх-ніку, ствараць у вёсках сані-тарныя пасты. X. Ж ы ч к а. А помніш, Марфачка, як кры-чалі, што птушка толькі п е-раводзіць збажыну, ніякае з яе карысці. I. Г у р с к і. ГГюць, гуляюць, як перад пустым канцом, прагульваюць і зводзяць гаспадаркі. Я. Колас. Прыйшлося, як дарадзіў Стась, шукаць па аптэках Ta-Kia кіслоты, што в ыт р аў-лялі сляды чарніла. Я. К о-л а с. Вясновае сонца з вятрамі ў хаўрусе з г а н я л а сувеі з зямлі. К. К і р э е н к а. 3 н о с я ц ь межы ў палях трактары — новых дзён песня-ры... Я. К о л а с. Такі туман, кажуць, з ’ я д а е снег. У. К а р п а ў. Разам з вамі я выйду на во-рагаў, карчаваць чарнацвет нашай спадчыны. А. Алек-с а н д р о в і ч. А потым у ваенкоме тры га-ды — усё па вёсках, зямлянкі s ы к а р ч о ў в а л і, за ўра-джаі ваяваў. I. М е л е ж. 3 карэннем экскаватар в ы р ы в а е апошні след, дзе быў фашыста бот. Г. Б у р а ў-к і н ЗНОС, АМАРТЫЗАЦЫЯ. Ну і тэхніка працуе дзень і ноч. 3 н о с большы. М. Г р о д-неў. — Трэба ўвесці фонд ам а р-т ы з а ц ы і, a то як жа мы бу-дзем машыны аднаўляць, — па-даў думку калгасны механік Васіль Садоўскі. I. Д у б р о ў-с к і. 202 ЗНОЎ, ІЗНОУ, ЗАІІАВА, НАНОВА, НАНАВА, БОЛЕН, БОЛЬШ, ЯШЧЭ РАЗ, ДР.УП РАЗ, СПАЧАТКУ; ЗНОУКУ (разм.) □ 3 НОВАЙ СІЛАЙ. Будзе час, і снег растане, прыйдзе зноў да нас вясна... Я. К о л а с. I зн о ў я тут, сярод муроў, паміж астрожных сцеп пракля-тых М Та нк. Мне... трэба з а н а в а ўсё пачынаць... М, Т а н к. I пачынаць мне ўсё трэба нанова: плакаць, смяяцца, любіць, з гліны, з праменняў, з роднага слова свет свой па-свойму ляпіць. А. П ы с і н. Ен расказваў і н а н а в а ўсё гэта бачыў. ЯСкрыг а н. Прайсці мы шмат з табой змаглі, ішлі праз полымя і дым мы, каб б о л е й людзі на зям-лі не паміралі маладымі. А. П ы с і н.