Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Забраліся ў самы дальні куток і ўжо адтуль сачылі за танцамі. М. Лупсякоў.
I зноў у гушчарнто лазы з а-л е з. 3. Астапенка.
Пільнуй цялят на выгане, каб у шкоду не ў л е з л і. А. Я к і-м о в і ч
Перад самым адыходам цяг-ніка ў вагон заціснулася
невядомага ўзросту жанчына... М. П я п к р а т.
Хлапец у ш ы ў с я яшчэ больш у натоўп... К. Ч о р н ы.
ЗАБРУДЗІЦЬ, ЗАПЭЦ-
КАНЬ, ВЫПАЦКАЦЬ, УПЭЦ-КАЦЬ, ЗАПЛЯМІЦЬ, ЗАНА-СІЦЬ: АБЛЯПАЦЬ, ЗАЛЯ-ПАЦЬ, ЗАПАСКУДЗІЦЬ, УРА-БІЦЬ, АБРАБІЦЬ, ВЫКВА-ЦАЦЬ (разм.); ПЕРАВЭДЗ-ГАЦЬ (абл.).
Пасыпаліся бомбы з дзікім свістам, і дым ізноў блакіт забрудзіў чысты. П. П а н-ч а н к а.
Яго пглохала роскаш убран-ня кабінета палкоўніка, баяў-ся, што прынёс сіоды з ботамі гразі і запэцкае падлогу. П. Г а л а в а ч.
Плешча малатком, у ржу ру-дую выпацкаў і штаны, і hoc... I. ГІ т а ш н і к а ў.
Побач хлопцы пацеюць: адзін язык на губу палажыў, другі нос у атрзмант у п э ц к а ў. М. Л у ж а н і н.
Махнуў рукою з асадкай, на-мочанай у чарніла, мух-то, праўда, адагнаў, але заяву са-псаваў: з а п л я м і ў чарнілам... А. Я к і м о в і ч.
Занасіў гы зусім сарочку, сынок. Скідай, памыю... П. П е-с т р а к.
Чорныя туфлікі, мокрыя ад ранняй расы,' адразу а б л я-п а ў густы пыл, і яны зрабіліся вялікія і непрыгожыя. A. С а-в і ц к і.
Вось як штаны з а л я п а ў. He адмыеш цяпер. A. С а в і ц-к і.
— Гэтая жабавая ікра толь-кі кашулю запаскудзіц ь,— сказаў Мірон, з гідлівасцю ад-грабаючы гэты кісель. Я. М а ў р.
Асцярожна пераступалі праз пабітую цэглу, у цагляны пыл у р а б і л і шэрыя халаты, рукі. М. Л ы н ь к о ў.
167
Дастаючы чыгунок, яна, ма-быць, не заўважыла, як абра-б і л а сабе лоб. A. Н а ў р о ц-кд.
Ен бы не толькі сам поўзаў па лужынах, а разам з сябру-камі зацягнуў бы туды не ад-наго жаніха і в ы к в а ц а ў бы ў гразь. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Зграбная, лёгкая і чысцень-кая, яна пераскоквала калюжы-ны, каб не вельмі п е р а в э д з-гаць свае блішчастыя гума-выя боты С. Грахоўскі.
ЗАБЫЦЬ; ЗАБЫЦЦА (разм); ЗАГІАМЯТАВАЦЬ (абл.) □ ВЫКІНУЦЬ 3 ГА-ЛАВЫ.
Прысады стануць каля трак-таў, і мы забудзем пра вайну... А. с т р э й к а.
Калі добрае, дык можна ўспомніць і пацешыцца, а калі дрэннае, дык з а б ы цц а на яго трэба. К. Ч о р н ы.
Непрыкметна для сябе пачаў хадзіць, каб запамятаваць на голад П. Г а л а в а ч.
Даўно з г а л а в ы в ы к і-н у ў усе думкі аб ёй. I. М е-л е ж.
ЗАБЯСПЕЧВАЦЬ, ПАСТАУ-ЛЯЦЬ, УЗБРОЙВАЦЬ.
Птах яшчэ забяспечвае станцыю венікамі і мётламі. I. Н а в у м е н к а.
ён заключыў з Шаплыкам саюз: іой будзе пастаў-л я ц ь, а Езуп прадаваць яго выраб. П. Б р о ў к а.
Яны [НДІ і ВНУ] узброй-в а ю ц ь калгасы і саўгасы рэспублікі навукова абгрунта-ванымі метадамі эфектыўнага вядзення сельскагаспадарчай вытворчасці. БелСЭ.
ЗАВАЁУНІК, ЗАВАЯВАЛЬ-НІК, ЗАХОПНІК, АКУПАНТ.
Есць, брат, у горадзе людзі, якія не пакарыліся і не пако-рацца нахабным заваёўні-к а м... А. Я к і м о в і ч.
Яшчэ мацней лютуюць з а-ваявальнікі, зноў і зноў рыхтуючыся нанесці ўдар арміі савецкай краіны. Б. М і к у л і ч.
Гітлераўскія з а х о п н і к і па-варварску расправіліся з го-радам. Т. X а д к е в і ч.
Нам трэба стрымаць наезд акупаніаў на нашы землі. П. П е с т р а к.
ЗАВАЖЫЦЬ; ПАЦЯГНУЦЬ (разм.).
Няхай хоць цэлы пуд яна [торба] заважыць. A. К у-лакоўскі.
Карміў яго [парсюка] доб-ра — пад вясну больш як на восем пудоў п а цл г н у ў... М. Лупсякоў.
ЗАВІДНА, ПОВІДНУ.
Пасяджэнне праўлення пача-лося з а в і д н а. Я. Б р ы л ь.
Заставайся ў мяне — перана-чуеш, а заўтра п о в і д н у па-едзеш. А. Я к і м о в і ч.
ЗАВУШНІЦЫ, КЛІПСЫ.
Дзвюх завушніц мала-дзікі выглядваюць з-пад хуст-кі. М. К а л а ч ы н с к і.
Кароткія валасы, на ілбе — грыўка, у вушах к ліп с ы, на пальцах пярсцёнак. A. A cine н к а.
ЗАГАД, КАМАНДА, РАС-ПАРАДЖЭННЕ; ПРАДПІ-САННЕ, ДЫРЭКТЫВА, ЦЫР-КУЛЯР (афіц.).
Кароткі мелі мы загад:
— Стаяць, каб вораг не прай-шоў! У. Дубоўка.
Мы беглі ўсё наперад, аж пакуль не пачулі каманды лажыцца. К. Ч о р н ы.
Афіцэры сабраліся вакол свайго начальніка і чакалі
168
распараджэнняў. Я. К о-л а с.
Вы не выконваеце маіх п р а д п і с а н н я ў. Так, так. Сурова папярэджваю. П. К а-в а л ё ў.
У гестапа далі яму д ы р э к-т ы в у — сабраць банду і пад выглядам партызанскага атра-да дзейнічаць так, каб кампра-метаваць сапраўдных партызан і зрываць іхнія мерапрыемствы. Б. М і к у л і ч.
У цыркуляр ы... акупа-цыйным уладам забаранялася займацда судаводствам і ста-вілася задача навесці жах на насельніцтва любымі сродкамі. Б е л С Э.
ЗАГАДЗЯ, НАПЕРАД.
Вочы іх гараць нецярплівас-цю, яны з а г а д з я хочуць ве-даць усё і засыпаюць вас пы-таннямі. К. К р а п і в а.
Наперад чалавек нічога не можа ведаць. Hi я, ні ён, ні-хто не можа ведаць, што заўт-ра можа быць. К. Чо рн ы.
ЗАГАДКА, ЗАДАЧА, ГАЛА-ВАЛОМКА, РЭБУС.
Начальнік гаварыў з а г а д-камі. He разбярэш, да чаго ён хіліць. М. Л ы н ь к о ў.
Максім не адзін разважае, развязвае вузел задачы... Я. К о л а с.
I Струшня малайчына — пры-слаў не паведамленне, а г а-лаваломку, ні слова аб падрабязнасцях. М. Т к а ч о ў.
Світання туманныя р э б у-сы, вам поўдзень разгадку знаходзійь. П. М а к а л ь.
ЗАГАІЦЦА, ЗАЖЫЦЬ Іпра рану: ЗАРУБЦАВАЦЦА.
Твар яго быў абгарэлы, увесь у шрамах, якія, здавалася, толькі нядаўна з а г а і л і с я, а цёмныя акуляры рабілі яго яшчэ больш страшным. У. Д а-м а ш э в і ч.
— Глупства, — сказаў на гэ-та Рыгорка, — стрэмкі мы як бач падастаём, а драпіны це-раз ноч з а ж ы в у ц ь. А. Я к і-м о в і ч.
— Усё зарубцавала-с я,— запэўніла Марыя, а раны так і не паказала. А. Кула-к о ў с к і.
ЗАГАР, ЗАГАРЭЛАСЦЬ; ЗАГАРА (абл.).
Курортніцы двухмесячны з а-г а р паказваюць умела і ста-ранна. С. Грахоўскі.
Каб не празмерная хударля-васць яго твару і каб не смуг-лявая загарэласць Та-машовага твару, можна было б адразу сказаць, што яны адна-годкі. К Ч о р н ы.
Рукі яе былі аголены чуць не за локці і красаваліся смуглаю з а г a р а ю. Ц. Г а р т н ы.
ЗАГАРЭЦЦА, ЗАПАЛІЦЦА, ЗАПАЛАЦЬ, УСПЫХНУЦЬ; ПЫХНУЦЬ, ЗАНЯЦЦА (разм.) □ ЗАНЯЦЦА АГНЁМ, УЗЯНЦА ПОЛЫМЕМ.
... Танк загарэўся, язы-кі аіню высока шугалі ўверх. I. Г у р с к і.
Запаліліся каляровыя агні неонавых рэклам. В. В о л ь с к і.
Але салома, нарэшце, абха-пілася агнём, запалала. М Т к а ч о ў.
Самалёг успыхнуў, як свечка. Т. X а д к е в і ч.
I ўрэшйе на самым захадзе сонца п ы х н у ў касцёр. У. Д у б о ў к а.
Ен бачыў, як немцы вывелі з хаты бацьку і маці, як адзін з іх пстрыкнуў запальнічкаю, і страха занялася. Р. Са-б а л е н к а.
Калі ў яе руках лучына з а-н я л ас я агнём, Домна бразнула засаўкай і адступіла-ся. М. Л о б а н.
169
Нарэшцс кноцік узяўся іі о л ы ме м. Г. Ш ы л о в і ч.
ЗАДАВОЛІЦЦА, ЗДАВО-ЛІЦЦА; ЗАХВОЦІЦЦА (разм.).
He задаволіліся кар-нікі адным наездам, дзён праз два наведаліся яшчэ раз. М, Л о б а н.
Але яны [коні] ужо з д а в о-ліліся добрай пашай і ля-ніва грызлі канюшыну. А. Чарнышэвіч.
Ужо? 3 а х в о ц і ў с я? Толь-кі крычаў есці... А. П а л ь ч э ў-с к і.
ЗАДЗІРА, СКАНДАЛІСТ; ЗАБІЯКА (разм.).
Што казаць: самі ведаеце, якія з а д з і р ы гэтыя хлопцы. Я. К о л а с.
— Раней было спакайней. А з’явіўся Антось Драчык, дык жыць не магу. He мае ён да мяне сімпатыі.
—• Г эты скандаліст з Гайдачан? 3. Б я д у л я.
Камсамольцы-дружыннікі адабралі зброю, скруцілі з а-б і як у і перадалі ў міліцыю. І.Дуброўскі.
ЗАДЗІРАЦЦА, ЧАПЛЯЦЦА, ЧАПІЦЦА, ЛЕЗЦІ, ЗАВО-ДЗІЦЦА, ЗАЯДАЦЦА (разм.).
Вучыцца лянуецца, дурэе на ўроках, з усімі задзіраец-ц a. X. Жычк а.
Вечна хадзіў п’яны, спяваў на ўсю сілу песні, чапляўся да кожнага стрэчнага... У. Ш а-х а в е ц.
Тады бацька стаў музыкан-там, каб не чапіліся ні-якія паліцэйскія, бо музыкант як-ніяк мае прафесію, ён пра-цуе... М. Л ы н ь к о ў.
Ты завошта біцца л е з е ш?
Ты думаеш, у цябе толькі ру-кі? М. Л ы н ь к о ў.
— He заводзься з імі! — перасцерагала дзеда бабка На-ста... Я. К о л а с.
... Параіла сыну не вельмі з а я д ац ца з людзьмі, сказа-ла, трэба па-добраму. I. М е-л е ж.
ЗАДОБРЫЦЬ; КУПІЦЬ (разм^).
Памешчыкі спрабавалі з а-добрынь сялян. Цяпер ужо не дзіва было ўчуць, што той ці іншы памешчык «саступіў» ка-валак лугу ці поля. Э. С а-м у й л ё н а к.
Ен [ураднік] лаяўся, гразіў, абяцаў арыштаваць і згнаіць у турме, спрабаваў купіць ліслівасцю, прасіў, але Агапа стаяла на сваім. А. Ч а р н ы-ш э в і ч.
ЗАДУМЕННЕ, ЗАДУМЕН-НАСЦЬ, ЗАДУМНАСЦЬ, ЗА-ДУМЛЕНАСЦЬ, ЗАДУМА, РОЗДУМ, ЗАСЯРОДЖА-НАСЦЬ.
Бародзіч сядзеў усё ля стала ў задуменні. К. Ч о р н ы.
Абудзілі яго ад з а д у м е н-насйі крокі і галасы непа-далёк. У. К а р а т к е в і ч.
Прыцішана слухалі мяне ўз-водныя, задумнасць лягла на іх твары. А. Марціновіч.
Відаць, думаў нешта. Часта на ягэ гэтая з а д у м л ё-насць находзіць. Я. К о л а с.
Усе ў за д у м е цяжкой апу-сцілі галовы. М. Т а н к.
Аддаўшыся р о з д у м у, Іван ішоў спорна, таропка і не пры-кмячаў часу. В. Б ы к а ў.
... Ен меў цёмныя вочы, якія часта мігалі і разам з зася-родж.анасцю выражалі штосьйі наіўнае. П. П е с т-р а к.
170
ЗАЙЗДРАСЦЬ; ЗАВІДКІ, ЗАВІДА (разм.).
У вачах кабет блішчэла з a й-з д р а с ц ь да яе маладосці і хараства. 3. Бядуля.
Яшчэ тады, калі немцаў тых і дўху не было, бацьку з а в і 0-к і бралі на тыя дзве валокі зямлі. Р. С а б а л е н к а.
Ты пацешся ім, якавы ён у цябе. Людзям на завіду. Ц. Г а р т н ы.
ЗАЙЗДРОСНЫ, ЗАВІДУ-ШЧЫ.
У Васіля была і таптуха, і кломля — усё дзедавага выра-бу, ■— снасць, чужым вачам проста такі зайздросная. I. М е л е ж.
Той жа завідушчы, Ах-рэм, у дровы ездзіў. Дык такі воз наваліў сыр’я, а конь га-рачы, то знатужыўся. Я. Ер-м а л о в і ч.
ЗАКАЗ, ЗАЯУКА, ПАДРАД.
Перад ім ляжала зводка за-к а з а ў на штучныя ўгнаенні. КЧ о р н ы.
Як з рабочай сілай? Брыга-дзіры далі з а я ў к і? I. Г у р-с к і.
Ен узяў вялікі падрад на выраб падэшвы для арміі... К. Ч о р п ы.
ЗАКАХАЦЦА, УЛЮБІЦЦА; УТРЭСКАЦЦА, УКЛЯПАЦ-ЦА. УЛОПАЦЦА (разм.).
Цікава, у якога ж шчасліўца ты закахалася? I. Ш а-м я к і н.
Палячка тая вазьмі дый у лю б іс я ў нашага музыку. М. Г а р э ц к і.
— Можа яшчэ і зяцем бу-дзеш, — паспрабавала яна па-жартаваць, — у мяне ж вунь якія дзеўкі растуць: пагля-дзіш — адразу ўтрэскаеш-с я. Я. С к р ы г а н.