Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
... Ужо цягнулі са склада на машыну некалькі мяшкоў крупчаткі і цукру.
М. Л ы н ь к о ў.
Вы нам — пірог з пытлё ў-
9*
259
к і, мы вам — састаў машын. А. Б я л е в і ч.
МУЛКА, ЦВЁРДА.
Мулка ляжаць на псчы. М. Г а р э ц к і.
Ц в ё р д а было сядзець на нейкім старым скаце. А. Ку-лакоўскі.
МУСКУЛ, ЦЯГЛІЦА, БІ-ЦЭПС
Мускулы напружваліся пад гімнасцёркай. М. Л у п с я-к о ў.
У класе Ігнася стрэлі як рэд-кага заморскага звера: праба-валі сукно на світцы, смяяліся з вялізных бацькавых ботаў, a адзін нават памацаў, ці здаро-выя ц я г л і ц ы. А. Ч а р н ы-ш э в і ч.
Скінуў фрэнч і застаўся ў адной плеценай з воўны ру-башцы, якая шчыльна аблягала яго мускулістыя грудзі і шыро-кія плечы, гатова была трэс-нуць на б і ц э п с а х рук. У. Д а м а ш э в і ч.
МЫЛІЦА; КУЛЯ (абл.).
Шура крадкам паглядзела на бацьку і на новую м ы л і ц у, да якой яна ніяк не магла пры-выкнуць. К. К р а п і в а.
А раненыя салдаты, хоць на к у л я х, да багаты! В. Д у-нін-Марцінкевіч.
МЫЦЦА, УМЫВАЦЦА, АБМЫВАЦЦА /пагружаючы-ся ў ваду: КУПАЦЦА.
Ен з асалодаю м ы ў с я, не спяшаўся адсюль, пасля гэтак сама доўга адзяваўся. К. Ч о р-н ы.
Марына ўмывалася ва-дою з конаўкі. К. Ч о р н ы.
Пагладзіўшы мускулістае бронзавае цела, стаў а б м ы-в ацца пацяплеўшай к веча-ру вадою. В. К а в а л ь.
Я іх не раз бачыў, калі яны
прыходзілі да мора купац-ца. А. Я к і м о в і ч.
МЭБЛЯ, АБСТАНОУКА.
Старэнькі пачарнелы ложак, камод, столік, два крэслы — гэта быў увесь асартымент м э б л і. Ц, Г а р т н ы.
Тры-чатыры крэслы, столік, плюшавая канапка — вось і ўся нескладаная абстаноўка. М. Г а м о л к а.
МЯДЗВЕДЗЬ; МІШКА, ТАПТУН (разм.).
I падымаюць галовы м я д з-в е д з і, што спалі ў мядова-ма-лінавых снах. А. Пысін.
Вадзіў м і ш к у цыган...
У. Караткевіч.
I ці не трэба замест няшчас-нага т а п. т у н а падваліць дзвюхногага Мішку? У. К а-р а т к е в і ч.
МЯКІНА, ПАЛОВА.
Хлеб наш людзі ядуць, мы ж м якін у жуём!.. я. К у п а л а.
Я зерне спелае адбіла ад п а-ловы і цьмяным золатам на-поўніла далоні. К. Б у й л о.
МЯККІ, ПУХКІ, ПУШЫ-СТЫ, ПУЛЬХНЫ □ ЯК ПУХ.
Праз ноч зямля адтала, зра-білася м я к к а й. А. Я к і м о-в і ч.
Падаў пухкі лапцяваты снег. 3. Б я д у л я.
Дарога ў пушыстым сне-зе, сонечная, іскрыстая, усё глы-бей вяла Андрэя ў лес. П. П е-с т р а к.
Зярняты свабодны сявец з сяўні сее ў п у л ь х ны загон, Я. Купала.
У яі о мука — я к п у х!
А. Ч а р н ы ш э в і ч.
МЯРЦВЯК. НЯБОЖЧЫК, ТРУП, НЕЖЫВЫ Івысахлы: МУМІЯ; ПРАХ (выс.).
I мерцвякоў устануць це-
260
ні сваіх магільшчыкаў судзіць. А. Б я л е в і ч.
Труна нябожчыка стая-ла на высокім памосце, упрыго-жаным яловымі лапкамі. М. Л ы п l к о ў.
Хай кроў пальецца дзень, другі варожым трупам на падсціл... Я. К у п а л а.
Н е ж ы в о г а з магілы не падымеш. К Ч о р н ы.
Чалавек павінен быць вясё-лым, жыццярадасным, і няма ніякай пагрэбы ператварацца яму ў нейкую бязмоўную м у-м і ю. I Ш а м я к і н.
Але ці не магу я ўласнай смерню п р а х брата ажывіць? У. Д у б о ў к а.
МЯЦЕЛІЦА, ЗАМЕЦЬ, ЗА-ВЕЯ, ЗАВІРУХА, ПУРГА; ВЕЯ, ЗАМЯТУХА, СНЯЖНІ-ЦА, СНЕГАВЕЙ, ДУЙКА, КУ-ДАСА (абл.).
Сграшную людзі цярпелі зі-му: дзіка няцеліцы вылі... Я. К у п а л а.
Праз буры-віхуры і снежную замець гвардзейцаў право-дзядь палкі за палкамі... П. Б р о ў к а.
Бывала, сядзеш ля камінка пад шумьі снежныя з а в е й. П. Т р у с.
Лютавала ранняя суровая зі-
ма: трашчалі марозы, вылі снежныя з а в і р у х і. I. Ша-м я к і н.
Бачыш, катаржнікаў за Ура-лам сляды замятае пурга... М. Т а н к.
У тундры я пражыў гады, там, помню, в е і гэтак дзьму-лі... А. Александровіч.
3 а м я т у х а надвечар за-круціла ўва ўсе бакі. М. Г а-р э ц к і.
Як пачне сняжніца гур-бы насыпаці, быццам маё шча-сце навекі хаваці. ЯК у п а л а.
На дзікім поўдні с н е г а в е і шумяйь над полюсам другім... A. В я л ю г і н.
Дуйка мяце. Дулю яны сляды заўважаць. У. К a р а т-к е в і ч.
Шкода вёсак запусцелых, дзе ральнік гаруе, дзе зімою вецер вые, ку 6a с а шнуруе. Я. К о-л а с.
МЯШОК, МЕХ; ВОРАК (абл.).
Нарэшце і мяшок з жы-там пакладзены на воз. I. Ш а-м я к і II
Б’юцпа за м е х, а ў м я х у смех. П р ы к а з к а.
Рэчаў у мяне мала, в о р а к за плячыма. М. X в е д а р о-в і ч.
Н
НАБАЖЭНСТВА, МАЛЕ-БЕН, МАЛЕБСТВА, БАГА-МОЛЛЕ, БОГАСЛУЖЭННЕ, СЛУЖБА, АДПРАВА /раніцай ці ў першай палавіне дня: АБЕДНЯ, ІМША, МЕСА /уве-чары: ВЯЧЭРНЯ /з нагоды хрыьціп, шгюбу, па нябожчы-ку: ТРЭБА іпа нябожчыку: ПАНІХІДА.
Пакуль ішло набажэнст-в а, гаспадары сядзслі ля ва-
зоў, заходзячы раз-пораз у бажшцу. К. Ч о р н ы.
Папы ды малебны нам больш не патрэбны. П р ы к а з-к а.
Унь у нас у гарадку малеб-сіва адпраўлялася, каб бог памог пабінь германцаў. К. Ч о р п ы.
На багамолле плыў на-род, вязлі дары падводы. X. Ж ы ч к а.
261
Нават ксяндзам-католікам за-баранялася адпраўляць б о г а-слцжзнні на беларускай мове. М. М а ш а р а.
Там мы ў часе службы разглядалі царкоўнае багацце і слухалі архірэйскі хор. Я М а ў р.
Пачалася а д п р а в а. Ба-цюшка надзеў светлыя рызы. Я. К о л а с.
А розныя аб е д ні ды в я-ч э р н і — каму яны патрэбны? Богу? А. Я к і м о в і ч.
У гарадку раптам у касцёле заспявалі званы — мусіць ад-праўлялася ім ш а або каго хавалі. К Ч о р н ы.
Біскуп сам служыць прыехаў ме с у. М Т а н к.
Касцёл некаторы час пуста-ваў — часамі толькі наязджаў ксёндз з суседняй парафіі ад-праўляць т р э б ы. П. П е с т-р а к.
Пастар адслужыў паніхі-д ы, радня паплакала, суседзі паспачувалі, і на тым справа скончылася. У. Д у б о ў к а.
НАБІВАЦЦА, НАДАРА-ЖАЦЦА □ ВЕШАЦЦА НА ШЫЮ.
He яна набівалася яму ў жонкі, ён прасіў. I. Ш а м я-к і н.
Гэта вельмі гадка — нада-р а ж а ц ц а сабою, калі на ця-бе нават не хочуць глядзець. Я. С к р ы г а н.
Я ведаю такіх старэнькіх, якім дзяўчаты н а ш ы ю в е-шаюцца. К. К р а п і в а.
НАБІЦЬ, ПАБІЦЬ; АДДУ-БАСІЦЬ, АДХАДЗІЦЬ (разм.) □ НАМАЦАЦЬ БАКІ, ПАЛІ-ЧЫЦЬ РЭБРЫ, ДАЦЬ ЛУП-цоукі.
Хто каго нагне, той таго наб' е. Прыказка.
Два разы яго моцна паб іл і сяляне, і гадоў дзесяць пасля таго сядзеў ён ціха. Я. К о л а с.
Аддубасілі яго панскія служкі ў лесе, куды ён пайшоў збіраць галлё, каб напаліць у лазні. П. К а в а л ё ў.
На цябе не крычаць трэба, a вось гэтым кіем адхадзіць. К. Губарэвіч.
Мікелю так н а м а ц а л і б а к і, што ён з тыдзень ляжаў, не ўстаючы з ложка. М. Л ы н ь-к о ў.
Мо б хто р э б р ы па л і-ч ы ў, тады б ведаў, якое смач-нае гэта сена. К. К р а п і в а.
Ен добра ведаў бацькаў но-раў: той, калі што не так, можа д а ць добрай л у пц о ў кі. Р. Сабаленка.
НАБЛІЖЭННЕ, НАДЫ-ХОД, ПАДЫХОД.
Ніхто так не адчувае н а-б л і ж э н н я вясны, як дзеці. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Цікавы і вясёлы час, калі ня-ма яшчэ ні цеплыні, ні вясііы, але прырода ўжо адчувае іх надыход і цягнецца ім на-сустрэчу. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Пачуўся званок, абвяшчаючы падыход поезда. Ц. Г а р т-н ы.
НАБОЖНЫ, ПРАВАВЕР-НЫ, БАГАМОЛЬНЫ, БОГА-МАЛЕННЫ, БОГАБАЯЗНЫ.
Стары Апанас Гарбуз хаця і лічыў сябе набожным, але ў нэркаў хадзіў рэдка. М. Ч а р о т.
1	кожны дзень кожны п р а-ваверны спяшаецца ў мя-чэць В В о л ь с к і.
Васіль быў багамоль-н ы м хлопцам і ніводнага свя-та, ніводнае нядзелі не прапу-скаў, каб не наведаць у цэр-каў. Ц Г а р т н ы.
Mana хто запрашае папа на памінкі, іолькі самыя багатыя і б о г а м а л е н н ы я. А.Чар-н ы ш э в і ч.
1 богабаязны, запалоха-ны жыццём селянін, калі нават
262
і няма крыжа на такім месцы, усё роўна, ідучы, на ўсякі вы-падак перахрысціцца. П. П е-с т р а к.
НАБЫЦЬ, НАЖЫЦЬ, ДА-СТАЦЬ, УЗЯЦЬ, ПРЫДБАЦЬ, ЗАЙМЕЦЬ, ЗДАБЫЦЬ, РАЗ-ДАБЫЦЬ, РАССТАРАЦЦА, ВЫСТАРАЦЦА, ПРЫСТА-РАЦЦА, РАЗЖЬІЦЦА, ЗАВЕ-СЦІ /з цяжкасцю: АГОРАЦЬ; СПРАВІЦЬ, ПАЖЫВІЦЦА, АБАБІЦЬ. УЗБІЦЦА, АРГА-НІЗАВАЦЬ (разм.); ДАБЫЦЬ, ПАПАСЦІ, ЗГЛРУСЦІЦЬ (абл.).
Можа хто скажа, што ён сва-ім мазалём гэта багацце н а-б ы ў? М. Л о б а п.
Ты сягоння карову, каня н а-жывеш, заўтра ўсё прада-дуць за падаткі. П. Глебка.
Д а с т ац ь бы кусок зямлі, пабудаваць сваю хату і жыць, нікога не баяцца, нікому не гнуппа. ЯК о л а с.
У самы б раз цяпер зімнюю форменку на галаву, ды дзе ты в о з ь м е ш яе? М. Л ы н ь-к о ў.
Гуляючы, розуму пе п р bide а е ш. П р ы к а з к а.
А Міхед з а й м е ў трафеі — аўтамат і кулямёт. A. А с т р э й-к а,
Беражы бацькаву капейку, то і сваю здабудзеш. П р ы к а з к а.
Недзе раздабыў Міша новае паліто, касцюм, бліску-чыя шыраканосыя туфлі. I. Н а-в у м е н к а.
Нічога, малыя, я вам р а с-стараюся к вялікадню сяго-таго. Ц. Г а р т н ы.
Часамі яму ўдавалася в ы-старацца, часцей за ўсё ада-рваць ад уласнага пайка, невя-лічкую дабаўку да нашай ску-паватай вячэры. М. Лужа-н і
I з малаком можна лепш на-ладзіць, ды і прасцін тых п р ы-
старацца і другіх рэчаў для іх. М. Л ы н ь к о ў.
А хцівец дай думаць: як бы тут р а з ж ы ц ц а, хоць бы гэ-тым скарбам з чортам падзяліц-ца. Ф. Багушэвіч.
Калгас з а в ё ў касілкі, ла-багрэйкі. К. Б у й л о.
Я галодны пасяджу, а свае зямлі крыху а г о р а ю.
К. Ч о р п ы.
Жонцы справіў чаравікі, сам жа ў лапцях ходзе болей... Я. К у п а л а.
Каля Яўхіма Стрыгуна ні то што сусед, бяднейшы за яго, нават старац крошкаю хлсба пажывіцца не можа.
К. Ч о р н ы.
А як а б а б ’ е ш, дык гэты грош ніяк не лііпні, боўжодаў-но яму месца падрыхтавана... А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Калі я няпер узбіўся на добрую, можна сказаць, гаспа-дарку, дык ужо мяне багаты-ром лічаць, К. Ч о р н ы.
Я нават — бачыла? — і сшыт-каў трохі арганізаваў. He я, вядома, а хлопцы, разведчы-кі... ЯБ р ы л ь.
Той усё д а б у д з е, у каго розум будзе. П р ы к а з к а.
П an а ў залатоўку — тады і гулянка, і сыт, і вясёлы і п’яны. Я. Л у ч ы н а.
Згарусцяць затаўку, — якраз крупы скончыліся. Я Д в і-г і н Ш.
НАВАКОЛЬНЫ, АКАЛІЧ-НЫ, ВАКОЛІЧНЫ, ВАКОЛЬ-ны.
Навакольныя вёскі ба-дай злучаліся з мястэчкам у адно. 3 Б я д у л я.
Акалічны народ гуслі знаў гусляра. Я. К у п а л а.
I чорны бор, скуль в ако-лічны я мужыкі вазілі паціху новыя хаты, зашумеў галас-ней... М. Ч а р о т.
Вечныя суды былі паміж па-
263
нам і сялянамі вакольных вёсак. 3. Б ядул я.
НАВАСЕЛЕЦ, НАВАСЕЛ.
3 пераможным пачуццём у сэрцы у пад’езды цягнуць н а-васельцы клункі, шафы, ложкі ўсіх сістэм... A. Р у с е ц-к і.