Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Спак'ійны, разважлівы, з практычным розумам, высокі хлапец з Беларусі адразу спа-дабаўся ўсім навасёлам цаліннага саўгаса. С. Гра-х о ў с к і.
НАВАСЕЛЛЕ, УВАХОДЗІ-НЫ (мн.). УХОДЗІНЫ (мн.); УЛАЗІНЫ (разм., мн.).
За ўсіх прысутных п’ю на наваселлі, за нашу друж-бу даўнюю, сябры! А. Куля-ш о ў.
На ўваходзінах у новы дом, увосень, гадоў за сем да вайны, Банадысь Татарынчык добра падпіў... К. Ч о р п ы.
He справіць вам уходзі-н а ў на новае паселішча... Я. К у п а л а.
Хату нам паставіў, дык ты прыйдзі ўжо на ў л а з і н ы. А. Макаёнак.
НАВЕДАННЕ, ВІЗІТ. АД-ВЕДКІ (мн.), АДВЕДЗІНЫ (мн.), ВОДВЕДКІ (мн.).
На развітанне яна ўсім па-дала руку і падзякавала за наведанне. 1. Новікаў.
В і з і т незнаёмай настаўні-цы ды яшчэ ў позні час яго моцна дзівіць. Я. К о л а с.
У ім [вершы] апісана сустрэ-ча сына-рэвалюцыянера з баць-кам-селянінам на адведках у турме. У. К а л е с н і к.
Я сяджу пад уражаннем дзе-давых адведзін і ўсміхаю-ся. II. П е с т р а к.
Многіх дзяцей бацькі забралі сёння ж, калі прыязджалі на водведкі. Р. Н я х а й.
НАВЕДВАЦЬ, НАВЕДВАЦ-ЦА, ДАВЕДВАЦЦА, АДВЕД-ВАЦЬ, ПРАВЕДВАЦЬ, ЗА-ВІТВАЦЬ Ічаста: ЧАСЦІЦЬ; ЗАЯУЛЯЦЦА, ПАТЫКАЦЦА (разм.) /часта: УЧАШЧАЦЬ (разм); УДАВАЦЦА (абл.): ЗАГЛЯДВАЦЬ, ЗАГЛЯДАЦЬ (перан.) □ ПАКАЗВАЦЬ ВО-ЧЫ, ПАКАЗВАЦЬ HOC, ПА-ТЫКАЦЬ HOC.
Рыгор н а в е д в а ў амаль пе кожную нараду рабочых, прымаў удзел ва ўсіх іх сход-ка.х. Ц. Г а р т н ы.
Часта наведваўся да Андрзя руплівы і заўсёды чулы Мікіта Мінавіч. A. К у л а к о ў-с к і.
Аміля кожны дзень давед-в а л а с я да свайго дзіцяці. К. Ч о р н ы.
Некалькі разоў яны ад в е д-валі раённы камітэт партый-най аргапізачыі... Ц. Г а р т н ы.
— А сына ты праведва-еш чяпер?— спытала яна. A. М а р ч і ч о в і ч.
Немчы завігваюць рэд-ка. Адседзішся, а тады і пака-зацца можна будзе. М. Л у п-с я к о ў.
Куды просяць — не ч а с ц і, а дзе не просчць — абыдзі. П р ы к а з к а.
Па дапамогу да нас не з а-яўляйцеся. К. Я к і м о-в і ч.
Фашысты асабліва залютава-лі. Яны ўжо нават у лясы п а-тыкаліся — так партызапы ім чосу давалі. Р. С а б а л е н-к а.
Да Ганны Карлаўны і ўча-ш ч а ў Іван Анцыпік. Я. К о-л а с.
Да дзяўчыны-маліны у д а-ваўся Януля. Я. Купала.
У хату адзін за другім з а-глядваюць вясковыя.
В Т а ў л а й.
Да пэнтра калгаса аж восем вёрст. Таму да нас начальства
264
заглядае рэдка. A. A cine н к a.
А каб ты скіс. Праз усё лета зо чз й пе п а к а з в а ў. К. A с і п е н к а.
Хапя цяпер, калі няма веча-рьшкі, у Маньчыну хату рэдка хто нос паказвае, кожны знаходзіць занятак там, дома. I, ГІ т а ш н і к а ў.
Вінцэнты больш не паты-к а ў н о с а на Бушмароў ху-тар. К. Ч о р н ы.
НАВЕДНІК, ГОСЦЬ; БЫ-ВАЛЕЦ, ПРЫХАДЗЕНЬ, ВІ-ЗІТАНТ (разм.).
Прасіце! Добрае слова лепш за грошы Колькі разоў я вам гаварыў лагодней ставіцца да наведнікаў. I. Гурскі.
Чым госць радзейшы, тым мілейшы. П р ы к а з к а.
У ёй [карчме] Анупрэй быў стары б ы в а л е ц, субяседнік. П. П е с т р а к.
— А я тут, Паша, у каман-дзіроўцы, — сказаў п р ы х а-д з е н ь. Я. Васілёнак.
Далей разгублены в ізі-тант нічога не ўбачыў... Я. К о л а с.
НАВОКАЛ, НАВАКОЛ, ВА-КОЛ, ВАКОЛА, ВОКАЛА, УКОЛА, НАУКОЛ, КРУГОМ, УКРУГ, НАУКРУГ, НАУКРУ-ГА.
Комін відаць на многа кіло-метраў н а в о к а л. 3. Б я д у-л я.
Палаткі сталі на в а ко л — адзначылі пачатак працы. У. Д у б о ў к а.
Палала сена, аблітае нечым гаручым, палала сама зямля в а к о л. У. К a р а т к е в і ч.'
В а к о /і а было пуста і ціха. Ц. Г а р т н ы.
Сосны і вязы, дубы і асіны в о к а л а возера вартай паста-лі... Я. К у п а л а.
Ціха зыбіцца прыліў, хтосьці
агняцветы ўкола запаліў... К Б у й л о.
Н а ў к о л стаяў дрымучы лес. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Іду далей па брудным рынку, кругом сялянскія вазы... М. М a ш а р а.
Лес пягнуўся ў к. р у г вёскі цесным колам. Я. Колас.
Усюды так ціхусенька, спа-кой такі н а ў к р у г! Я. К о-л а с.
Абышоў наўкруга астра-вок, пільна ўслухоўваўся ў ксжны гук, у кожны трэск ляс-ной галінкі. М. Л ы н ь к о ў.
НАВОШТА □ ЯКОЙ ХВА-РОБЫ (груб.).
I наогул, н a в о ш т а чала-век жыве на свеце? A. A cine н к a
Я ко й х в а р об ы хадзіць яшчэ, няхай сам ідзе, калі яму трэба! П. Г а л а в а ч.
НАВУЧАННЕ, ВУЧЭННЕ, НАВУКА, ВУЧОБА, АСВЕТА, АДУКАЦЫЯ, ВЫКЛАДАН-НЕ, ПАДРЫХТОУКА, МУШ-ТРА, МУШТРОУКА, МУШ-ТРАВАННЕ, ЗАНЯТКІ (мн.); ВЫШКАЛЕННЕ (разм.).
Там вучацца толькі дзеці багатых бацькоў, хто можа плаціць за навучанн е... К. Я к і м о в і ч.
Вучыся, нябожа, вучэнне паможа змагацца з нядоляй, з няволяй... ЯК у п а л а.
I Саўка ўзяўся за нав у к у, каб навучыцца працаваць. 3. Б я д у л я.
За дзве зімы в у ч о б ы ў нашай царкоўна-прыходскай школе я налаўчыўся чьітаць. 3. Б я д у л я.
Зараз доктар Розенталь пра-чытае лекцыю аб санітарнай a с в е це. Я Колас.
Саламон пачаў адчуваць, што адукацыя вельмі па-трэбны інструмент для яго но-вай працы. 3 Б я д у л я.
265
Зноў кафедра, студэнты, в ы-кладанне... А. 3 а р ы ц к і.
Працэс падрыхтоўкі кадраў павінен бесперапынна адбывацца ў нашым літаратур-ным руху. К. Ч о р н ы.
Тры месяцы м у ш т р ы ў за-пасным палку пад Клязьмай, тыдзень дарогі да Мазурскіх балот, два дні ў акопах і пяць хвілін атакі — вось і ўвесь мой баявы шлях. X. Жыч к а.
Пачыналася доўгая, пудная муштроўка салдата.
М. Л ы н ь к о ў.
Маршалак Рыдз Сміглы хва-ліўся, што каб змераць шлях, які польскі салдат на м у шт-раваннях праходзіць за дзень, было б не менш за сем-дзесят кіламетраў!. A. К а р-п ю к.
3 а н я т к і ў школе пачаліся ў сярэдзіне верасня... A. A cine н к а.
Цэлы месяц пасля звароту ў Маскву Карніцкі патраціў на падбор людзей у сваю спец-групу, на іх в ышкале нне. М. ІІаслядовіч.
НАВУЧЫЦЦА, ПЕРАНЯЦЬ; НАСАБАЧЫЦЦА (разм.) □ НАБІЦЬ РУКУ.
Задоўга да школы я н а в у-чыўся чытаць і пісаць. A. А с і п е н к а.
Бацька быў цесляром, што-колечы я ад яго п е р а н я ў. Т. X а д к е в і ч.
На ўсё сухадольнае навакол-ле ён, Алесь, найлепшы стралок сярод маладых. Н а с аб а-чы ў с я, дзякуй богу. У. К а-р а т к е в і ч.
Пры бацьку і Анісім гэтак н аб і ў р у к у, што сам мог ставіць хаты і ў чысты і ў круг-лы вугал. Р. Сабаленка.
НАВУЧЭНЕЦ, СЛУХАЧ.
Калі я сустракаю цяпер н а-зучэнцаў школ ФЗН і тэх-нічных вучылішчаў, міжволі
згадваю нашу прафтэхшколу. Э. Агняцвет.
Сярод слухачоў народ-ных універсітэтаў яшчэ мала рабочых, калгаснікаў. «3 в я з-Д а».
НАВЫПЕРАДКІ, НАУЗА-ХВАТКІ.
Давай навыперадкі на той бок і назад. К. К р а п і в а.
Захрабусцела пад лапцямі нечапаная скарынка снегавой цаліны, застукалі наўза-х в ат кі сякеры... К. К р а п і-в а.
НАГА Іу жывёл, з кіпцюра-мі: ЛАПА.
Спушчаны з ланцуга сабака, кінуўся пярэднімі нагамі на браму. М. Л о б а н.
Сабака радасна завішчаў, падбег, абняў гаспадара пярэд-німі лапамі, лізнуў у твар. К. Ч о р н ы.
НАГНУЦЦА, САГНУЦЦА, СХІЛІЦЦА, НАХІЛІЦЦА.
Ен нагнуўся над столі-к а м, уздзеў на галаву радыё-навушнікі. К. Ч о р н ы.
Сагнуўся, як дуга. П р ы-м а ў к а.
Потым с х і л і ў с я над ван-най і папрасіў, каб Дора Зміт-раўна паліла на спіну. У. К а р-п а ў.
Зачэрпнуў карцом вады і нахіліўся над начоўкамі. I. Мележ.
НАГОДА, ВЫГІАДАК, ПРЫ-ЧЫНА, ЗДАРЭННЕ.
Яму рупіла запытаць, па якой наг од з е сам госпад бог прыслаў на ягоны панадворак такіх паважаных гасцей. Р. С а-б а л е н к а.
He то што яна пазбягала яго, а проста не выйшаў такі в ы-падак. А. Чарнышэвіч.
Ен любіў смяяцца, і для гэ-тага яму не трэба было шукаць
266
асаблівай пр ычы н ы. Э. С а-м у й л ё н а к.
1 калі бацька каго стрэне, не прапускае ўжо здарэння спытаць, праведаць аб зямель-цы. Я. К о л а с.
НАД, ПА-НАД.
Недзе высока над галавою каркалі вароны. А. Я к і м о-в і ч.
П a н а д борам густым дзень падняў ліхтары, разганяе хмурын валакопцы. A. А л е к-сандровіч.
НАДВОР’Е, ПАГОДА /без ветру: БЯЗВЕТРАНІЦА.
Памятаю, н а д в о р’ е ў той дзень стаяла добрае: у небе не было ні хмурынкі, моцна пякло сонца. A. К а р п ю к.
Праясняецца п а г о д а, бо вярнулася вясна. М. Багда-н о в і ч.
ХвоГ і ў ціхую бязветра-ніц у роўна і спакойна шу-мяць. К Ч о р н ы.
НАДЗЕЯ, СПАДЗЯВАННЕ, ВЕРА, ЧАКАННЕ; СПАДЗЯ-ВАНКА, СПАДЗЯВАНАК, СПАДЗЁУКА (разм.); СПА-ДЗЕУКІ (разм., мн.); СТАУ-КА, ІЛЮЗІЯ (перан.').
Пакуль душа жывая ў целе, датуль н ад з е я ўёй жыве. С. Д з я р г а й.
Жыішё, поўнае трывог і спадзяванняў, прамільг-нула ў сумятні. М. X в е д а р о-в і ч.
Ці ж пагасла ў вашых сэр-цах вера ў лепшае жыццё? М. В а с і л ё к.
Насуперак яе чаканню, кніжка аказалася нецікавай. У. Ш а х а в е ц.
Але і тут жа раздумаў: не трэба траціць спадзяванкі самому пажывіцца. М. Л о-б а н.
На захад спадзяванку няма. Францыя дэмаралізава-
на. Англія сама чакае дэсанта...
A. А с і п е н к а.
Ударыла ў голаў с п а д з ё ў-ка — канец адзіноце, цяпер бу-дзем удвух! В. Б ы к а ў.
Вядома, спадзеўкі не спраўдзіліся, X. Шынклер.
Разумееш, у яго стаўка на рабочых. Ен даказвае, што толькі рабочыя могуць скінуйь цара. A. А с і п е н к а.
Родзяцца ў яго іл юзіі — а можа і пойдзе ўсё на лепшы лад? П. II е с т р а к.
НАЕЗДЖАНЫ, УЕЗДЖА-НЫ, ЯЗДЖАЛЫ, ЕЗДЖЫ, ТОРНЫ, БІТЫ.
Курыцца пылам шэрым на-езджаны бальшак. М. К а-л а ч ы н с к і.
Конік ахвотна бег па ў е з-д ж ан ай дарозе. Л. A р а б е й.
Рэдка сустрэнеш якую фур-манку ui чалавека—дарога пе вельмі язджалая.
Я. Б р ы л ь.
Е з д ж а й дарогі няма — чарналессе. зарослыя чэзлым сасняком балоты. I. Н а в у-м е н к а.
He т о р н а й дарогай — кры-вою сйяжынай вядзе мяне змалку жыцця каляіна... X. Ж ы ч к а.
Ен ішоў б іт ы м гасцінцам. К. Ч о р н ы.
НАЗАД, У АДВАРОТНЫ БОК □ НА ЗАДНІ ПЛАН.
Але — пакуль узышлі на гру-док — хлопцы азіраліся н а-з а д. Ц. Г а р т н ы.
З'явілася жаданне пабыцьна адзіноце, і ён, узышоўшы на дарогу, павярнуў у а д в а р о т-ны б о к... I. Ч ы г р ы п а ў.
Цяжка прымірыцца з тым, шю цябе адціскаюць на зад-н і п л а н К. К р а п і в а.
НАЗАУСЁДЫ, НАЗАУЖ' ДЫ, НАВЕЧНА, НАВЕКІ, НА-ВЕК, ПАВЕК; ЗУСІМ, НАЗУ-
267
СІМ (разм.); НАУСЯГДЫ (абл.) □ HA ВЕК ВЕЧНЫ, UA ВЕКІ ВЕЧНЫЯ, ДА ВЕ-КУ-ВЯКОУ, НА УСЕ ЖЫЦ-ЦЕ.
Маленства наша мінула даў-но, н а з a ў с ё д ы. Я. Б р ы л ь.
Каб слава дружыла з табой праз гады, ты з працай зрадні-ся, моіі сын, н а з а ў ж д ы. А. Б я л е в і ч.
Пакідалі магнаты навеч-н а харомы. A. В я л ю г і н.