У мяне ганьба вялікая: ногі няпарныя, адна правая, другая левая. П р ы м а ў к а. Праверылі плыт на вадзе — заганы ніякай нідзе. Я. К о-л а с. Нікога няма без вйды. П р ы к а з к а. Гэта толькі мы патрапілі, не хаваючы сваіх завад, дык-тазаць папраўкі геаграфіі і на- ноў гісторыю каваць. М. Л у-ж а н і н. Вядома, глядзелі, каб а г р э-хаў не было, каб глыбіня бы-ла патрэбная... К. К р а п і в а. Свае іі а х іб ы ведаючы ўсе, супроць сябе магу сказаць... У. Ш э к с п і р, перакл. У. Д у-б о ў к і. П а хіб к а знойдзецца якая, наш дзядзька першы не ўтры-вае і на пакошу тыкне паль-цам: бяда пяўмекам і нядбаль-цам .. Я К о л а с. Янукевіч, заехаўшы туды, паўдня хадзіў з калгасным старшынёй і брыгадзірамі па каліасу, выяўляючы непа-л а д к і і паказваючы на іх. Т. X а д к е в і ч. Чыстая, глянсаваная зпа-дворку, яна [машына] у нутры сваім таіла с к а з ы. X. Ш ы н к-л е р. He паклёпнічай на сябе, не такі ўжо ты п’яніца, каб не мог без гарэлкі. Я вось нават не ведаў пра гэты твой г р э х. М. М аша ра. Адна толькі n р а р э х а ёсць у яю: на частую жаніцьбу прагны. М. ГІ я н к р а т. Ен, як кожны жывы чалавек, меў свае слабасці. М. 3 а-р э ц к і. Мабынь, гэтую маю с л а-б і н к у адчувалі такія, як Хве-дар, Сцянан Макуха і іх сяб-ры. A А с і п е н к a. Але калі ўчора ён хацеў знайсці якую-небудзь п л я м у ў жыіші калгаса, ю цяпер ён шчыра хацеў, каб гэтых плям тут не было. Я. К о л а с. Хай будзе лепшай тая, што спаакала таго, чыё сумленне без п а м а р к і. Е. Л о с ь. Найвялікшай сваёй х в а р о-б а й рэгістратар лічыць тое, што ён маўклівы. 3. Б я д у л я. I як змаглі раней мы белых генералаў, так зможам мы ця-пер б а л я ч к і нашых дзён М. X в е д а р о в і ч. 280 Караць прасцей простага, a вось чалавечыя вывіхі вы-праўляць куды складаней. A. А с і п е н к а. Кожная з дзвюх названых гераінь мела свае плюсы і м і-н у с ы... У. К а л е с п і к. Ен быў майстар болей адука-ваны, практычны, бачыўшы свет і знаўшы слаб ы б о к правінцыяльнага падмайстра. Ц. Г а р т н ы. С л аб а е м е с ца ўсіх трох аповесцей — дыялог. Р. Ш к р а-б а. Трэба добра ведаць ворага, яго сілу, яго зброю, яго с л а-б ы я м я с ц і н ы. М. Л ы н ь-к о ў Усе цімныя бакі іх су-меснага жыцця забыліся, A В а с і л е в і ч. Яна [змена правапісу] мае пэўныя ц е н я в ы я бакі, звя-зана з некаторымі накладнымі выдаткамі. К. К р а п і в а. Ён шукаў у Тамаша так зва-ную «А х і л е с а в у п я т у» — тое с л а б а е ме с ца. дзе ўдар папаў бы ў цэль. 3. Б я д у л я. НЕЗАЧЭПА, НЯДОКРАТКА, ЛАМАКА (разм.). — Адкуль вы ўзяліся такая? Гм... — ён яўна падбіраў па-трэбнае слова. — Ну, як бы ска-заць? Суровая... незачэпа такая? М. Л ы н ь к о ў. А гы не бараніся так, н я-дократка! Я. Б р ы л ь. He гаруй, хлопец, дзеўкі ўсе л а м а к і. A. А с і п е н к а. НЕЗВЫЧАПНЫ, НАДЗВЫ-ЧАЙНЫ, нязвыклы, НЯ-ЗВЫЧНЫ, НЕПРЫВЫЧНЫ, НЕБЫВАЛЫ, НЕЧУВАНЫ, НЯБАЧАНЫ, НЕВЕРАГОД-НЫ. НЕЙМАВЕРНЫ, НЕВЕ-РАЕМНЫ, НЕМАГЧЫМЫ, НЕВЫКАЗНЫ, НЕВЫМОУ- НЫ, ВЫКЛЮЧНЫ, ДЗІУНЫ, НЕНАРМАЛЬНЫ, НЕНАТУ-РАЛЬНЫ, НЕЧАЛАВЕЧЫ, ФЕНАМЕНАЛЬНЫ, УНІ-КАЛЬНЫ, СЕНСАЦЫЙНЫ, ЭКСТРАВАГАНТНЫ; НЕСУ-СВЕТНЫ, HE АБЫ-ЯКІ (разм.). Дзякуючы не зв ычайнай памяні, усё прачытанае аста-валася ў яго галаве. А. Ч а р-н ы III ? в і ч. Сымон Карызна адчуваў н а д з в ы ч а й н ы, ніколі да-сюль не зазнаны ўздым. М. 3 а-р э ц к і. Млын пяройдзе на электрыч-ную цягу і пабудзе нязвык-лае для вяскоўцаў гучнае імя — камбінат. У. Ш a х а в е ц. Дужае напеў нязвычны і дзіўны сярод зацятай цішыні. ЯК о л а с. Слсва цяжкаватае, слова мудраватае, слова непры-в ы ч н ае — фі-та-тэ-ра-пі-я. X. Ж ы ч к а. Лявон Нарбутовіч і Нічыпар Маріыневіч сгаялі воддаль, баючыся падысці да н е б ы в а-лай у Малінаўцы машыны. А Ч а р н ы ш э в і ч. Тры гады акупацыі, тры гады побач са смерцю, тры гады н е-ч у в ан ы х пакут і змагання — такое вынесці не лёгка. У. К а-л е с н і к. Перамога была здабыта ца-ной нябачанага гераізму і вялікі” ахвяр усяго белару-скага народа. Т. X а д к е в і ч. Буры я вытрымаў не в е р а-г о д н ы я... А. 3 а р ы ц к і. ён адчуваў сябе падаўленым неймавернай сілаю, якая дыхала ад гэтай прыгожай дзяўчыны. П. П е с т р а к. I цішыня невераемная. Hi гуку. ні шолаху... А. Чар-н ы ш э в і ч. Каб захапіць слухачоў, Гень- 281 ка часта ішоў на самыя не-м а г ч ы м ы я гіпербалы. М. Паслядовіч. Уладзя сеў, іневыказная радасць ахапіла яго. А. П а л fa-43 ў с к і. Н е в ы м о ў н а й ласкай і адданасцю свяціліся яе свет-лыя вочы. М. М а ш а р а. Хочацца падкрэсліць вельмі характэрную рысу Япкі Купа-лві — яго в ыкл ю ч н у ю гас-ціннасць... М. X в е д а р о в і ч. Нейкая дзіўная песня — і ласкавая і разам страшная. П. П е с т р а к. Гэта нават пачало рабіцца ўжо звыклым, хоць ненар-м а л ь н ы м. К. Ч о р н ы. Чырвань на бледных шчоках плямамі, ненатуральны бляск вачэй... А. Рыл ько. 3 нечалавечай натугай Крамарэвіч усё ж такі падняў-ся на ногі і паспрабаваў паволі ісці. К. Ч о р н ы. Да ўсяго ў яго ф е н а м е-н а л ь н а я памяць, успамінаю-чы аднойчы прачытаную кнігу, ён можа вялікімі кавалкамі яе цытаваць. I. Г у р с к і. Работа зборшчыка такіх у н і к а л ь н ы х, несерыйных станкоў тым і цікавая, што яна рэдка паўтараецца... I. Ш а м я-к і н. С е н с а ц ы й н а я заява Сы-мона Карызны зрабіла ўражан-не раптоўнага аглушлівага вы-буху. М. 3 а р э ц к і. Выпадак рэдкі... Як кажуць вучоныя, экстравагант-н ы. I. Г р а м о в і ч. Прачнуўся народ на парахо-дзе, пачалася несусветная сумятня. М. Л ы н ь к о ў. А ў гэтага, калі паслалі ўжо настаўнікам аж на цэлыя тры групы адразу, галава пэўна ўжо не а б ыя к а я. А. Ва-с і л е в і ч. НЕЗДАРМА, НЕДАРЭМНА, НЯДАРАМ. HE БЕЗ ПРЫ-ЧЫНЫ, HE TAK САБЕ. He ведаю чаму, але я быў упэўнены, што сустрэўся з ёю нездарма. Я. Скрыган. Ох, недарэмна гаворыц-ца: удава — шалёная галава. Я. Б р ы л ь. Нядарам жа кажуць: здаровы смех у целе здаро-вым — адзнака здароўя... А. Б а ч ы л а. Н е б е з п р ыч ын ы страш-на зрабілася Міхасю... Я. К о-л а с. Валодзька ездзіў з дзедам не т а к с а б е, нез пустой ахвоты. I. М е л е ж. НЕКАЛЬКІ, КОЛЬКІ; ПА-РА (разм.). Абодва некалькі хвілін маўчалі. Ц. Г а р т н ы. Маладая жанчына колькі разоў выходзіла і ўваходзіла — пачыналася дзённая гаспадар-ская таўкатня. К. Ч о р н ы. Праз п а р у тыдняў я за-ехаў да Дубіка. Я. С к р ы г а н. НЕЛЬГА, НЯМОЖНА, НЕ-МАГЧЫМА, HE ТРЭБА □ НЯМА ЯК, НЯМА ЧАГО, ЯК БЕЗ РУК- Няпраўда, што нельга быць сёння паэтам... М. М а-ш а р а. Усе кураць, а мне нямож-н a? М. Л об а н. А ўнячы знутры палонніку было немагчыма. Я. М а ў р. Усе ведаюць, што так рабіць н е т р э б а, але ўсё роўна ро-бяць. Я С і п а к о ў. Жанчына ўсё стаіць на па-розе, і ветліваму старому н я- 282 м а я к ісці далей. К. Чор н ы. Марудзіць н я м а ч а г о, бо, калі мы выходзілі з нашай ха-ты, у вокнах солтыса яшчэ свя-цілася. М. М а ш а р а. Без качаргі на кухні якбез р у к. У. К о р б а н. НЕЛЮДЗІМЫ, ДЗІКАВА-ТЫ, ЗВЕРАВАТЫ, ВАУКАВА-ТЫ. Мікіта — чалавек н е л ю д з і-м ы, удзень яго бадай што і не спаткаеш на людзях.. Я. Ко-л а с. I быў пан Пстрычка, па-пер-шае, наогул дзікаваты. Вусоў ніколі не падкручваў і пазіраў на ўсіх воўкам. М. Г а-р э u к і. ён быў звераваты з на-туры сваёй і, яшчэ з бацькам жывучы, прывык адмяжоўвац-ца заўсёды ад усіх. К. Ч о р н ы. Абодва яны былі гэтакія ж ваўкаватыя, як і дзядзька Мікодым. Р. Сабаленка. НЕМІНУЧЫ, НЕПАЗБЫУ-НЫ, НЕАДВАРОТНЫ. Справу калектывізацыі Ма-рына Паўлаўна прыняла была як нешта законнае, патрэбнае, немінучае яшчэ тады, як жыла ў Карызны. М. 3 а р э ц,-к і. Жылі яны ўжо, як чужыя. Хата і непазбыўная ра-бота толькі трымала іх разам. К. Ч о р н ы. I пакорна складаеш свае «вольныя» крыллі, увесь адда-ючыся ў абладу неадварот-н а й долі. Я. К о л а с. НЕНАВІСНІК, НЯДОБРА-ЗЫЧЛІВЕЦ, ЛІХАМЫСНІК. Сілы чорныя на свеце, н е-н а в і с н і к і жывога, сотні катаў і кацюг ладзяць базы для знішчэння... П. Б р о ў к а. — Але ж, — пацвердзіў я не-хаця, бо ў мяне не было жа-данпя ўвязвацца больш у такія спрэчкі, нажываць сабе н я-добразычліўцаў. Р. Са-б а л е н к а. Прыяделі Рыгора яе суцяша-лі гэтак, як Загоны, а л і х а-м ыснікі смяяліся, цешылі-ся, пацвільваліся. Ц. Г а р т н ы. НЕНАЕДНЫ, ПРАЖОРЛІ-ВЫ; НЕНАЖЭРНЫ (разм.); ЖАРЛІВЫ (абл.). Ах ты, абжора н е н а е д н ы, сам з клапа, а бач колькі ры-бы маёй з’еў! А. Я к і м о в і ч. Пражорлівую свінню век не накорміш. П р ы к а з к а. He трымайце ў агародзе н е-нажэ рнага казла. А. Б я-л е в і ч. Я ж не ведаў, што яны [тру-сы] такія жарлівыя і кар-міць іх трэба ўмеючы. М. Г а-р э ц к і. НЕПАГАДЗЬ, НЕПАГОДА, НЯГОДА; СЛАТА, ХЛЮПО-ТА, ХЛЮПА, ХЛІПАТА, МА-КРЭДЗЬ (разм.); ЗАЛА (абл.). Ен лічыў шкодніцтвам, што на лузе чарнее пад дажджом скошаная трава, бо яе не ўбра-лі да непагадзі. П. Ka-Ba л ё ў. Сход шуміць, гамоніць, як лес у непагоду. А. А с і-п е н к а. Многа іут гразі ў нягоду, многа пылу ў летні жар. Я. К о-л а с. Восень ранняя, халодная — с л а т a. С. Дзяргай. Праўда, не прымушала яна старую ісці ў такую х л ю п о-т у... X. Б я л е в і ч. Прыехаў я ў Вільню — на вуліцах хлюпа, мокры снег, сцюдзёны вецер. М. Г а р э ц к і. 283 Пойдунь дажджы, х л і п а-т а. Дабро загіне... I. Н а в у-м е н к а. Вельмі ўжо не хацелася вы-лазінь на макрэдзь з-пад гэтай сухой разложыстай сас-ны... В. Б ы к а ў. Вецер дзьме ў комін заўзя-та, хмара лье ў вокны з а л о й. Я. К у п а л а. НЕПАКОІЦЦА, ТРЫВО-ЖЫЦЦА, ТУРБАВАЦЦА, ХВАЛЯВАЦЦА, ПЕРАЖЫ-ВАЦЬ, БЕДАВАЦЬ, НЕРВА-ВАЦЦА; БАЯЦЦА, ДРЫ-ЖАЦЬ (перан.). У мяне іут ёсць нехта такі, каго мне вельмі цяжка пакі-нуць і аб кім вельмі н е п а-ко іц ца маё сэрца. Я. К о-л а с. Я так т р ы в о ж ы л а с я, каб яна хоць здаровенькай бы-ла пасля ўсяго перажытага. П. К а в а л ё ў. Спачывайце ж, сокалы мае родішя, і не гурбуйцеся: не загінс наша справа... Я. К о-л а е. Вядома, чалавек уцёк з лаге-ра, хвалюецца за свой лёс. Р. Н я х а й. Як перажываў паэт [Я. Купала], што з прычыны позняга часу яму не ўдалося наладзіць таварыскай вячэры! М. X в е д а р о в і ч. Дзякую, Аляксейка, а за China не б я д у й ц е: я за ім па-гляджу. Я С к р ы г а іі. Яны пазніліся, абодва н е р-о a a а л і с я, але ўсё ж паспелі на поезд. I. Г у р с к і.