Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Невядома, як твой тата г а-ротны тамака на вайне, ці жыў яшчэ, ці здароў... 3. Б flfly л я.
Калі Жэня ішла па гарад-скіх вулінах, то амаль кожны раз сустракала каго-небудзь з абяздоленыхі беспрытуль-ных дзявей. A. К у л а к о ў-с к і.
Аб жыцці беспрагляд-н ы м сваім разважаю я ў гэ-тай цішы. Я. К у п а л а.
Ен [А. Гурло] не верыў у сілу сваёй хваробы і не прадчуваў трагічнага зыходу.
М X в е д а р о в і ч,
К зоркам думкай памалюся б я д а ч а й. Я. К у п а л а.
Гарэтная сям’я, і мне шкада яе А Ч а р н ы ш э в і ч.
Адышла ў нябыт з праклё-нам гаратлівая пара. A. Александровіч.
Але лічыць ён, што дах улас-ны мае над сваёю г a р а в і-тай іалавою. С. Д з я р г а й.
Сымон Васільевіч думаў у гэ-ты час пра вясковую кабету, гарацешную ўдаву Мар’-яну Іванаўну... У. Д у б о ў к а.
Ад родных ніў, ад роднай хаты у панскі двор дзеля кра-сы яны, бяздольныя, узя-ты ткаць залатыя паясы. М, Б а г д а н о в і ч.
Чувапь былі стрэлы, і праз малы час некалькі «хуткіх да-памог» трашчалі маторамі па пляцах і вуліцах, забіраючы раненых дэманстрантаў — га-лодных, зчядолен ых лю-дзей. К. Ч о р н ы.
Яны [панеркі зор] раскаціліся ў небе, усыпалі сіні прастор і гэтак маркотна і пільна на край няш нядольны глядзяць. М. Б а г д а н о в і ч.
Агата заплакала сваім жа-ночым, баспатольным плачам. Р. Сабаленка.
Ды ці думалася пра нейкае там хараство, калі жытка была ч о рн а я. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
3 прыездам Волькі-кулачкі і без таго несалодкае Гань-чына жыццё ў дзядзькавай ха-це яшчэ болып ідзе наперакос
288
і здаецца яшчэ гарчэйшым.
A. В а с і л е в і ч.
НІТКА /тоўстая прасмоле-ная: ДРАТВА.
Тоўстую шэрую нітку шморгае кавалачкам воску, каб даўжэй быў нітачны век. М. Л ы н ь к о ў.
Жонка д р а т в у прадзе, ву-чань суча яе. Я. К у п а л а.
НІШЧЫМНЫ, ПОСНЫ (разм.).
Душыўся н і ш ч ы мн а ю бульбаю і заціркаю, абы толь-кі выгадаць лішні рубель і пры-хаваць яго Я. К о л а с.
I воды ім, бачыш, не тыя, і п о с н ы я нашы харчы... М. Л у ж а н і н.
НОЖ Імаленькі, кішанёвы складаны: СЦІЗОРЫК /з тоў-стым клінком, які носяць у пох-ве: ФІНКА Іскладаны: СКЛА-ДАНЧЫК (разм.).
Калі Хаім убачыў гэты доў-гі блішчасты нож, у яго спы-нілася сэрца і адняўся ад жа-ху язык. А Чарнышэвіч.
Я наваг адшукаў і лаўку тую, дзе выразаў с ц і з о р ы-к а м імя. В В і т к а.
За поясам — фінка, мяшок на плячак. П. Глебка.
Добра, што не згубіў с к л а-д а н ч ы к — ёсць чым заняць рукі. I Навуменка.
НОЗДРА; ХРАПА (разм.).
Гнеды назастрыў вушы, за-фыркаў, прачышчаючы нозд-р ы. А. Я к і м о в і ч.
Дабыў з табакай рагавень і х р an ы напіхаў цяртухай, — бо не ўжываў я цэлы дзень! «Т а р а с н а П а р н а с е».
HOC; НЮХАУКА (разм.);
ТАБАКЕРКА (перан.).
Hoc яго быў заўсёды чыр-воны, як бурак, і выдаваў яго
шчырую дружбу з манаполь-каю Я К о л а с.
Уцякай, кажу, a то яшчэ і нюхаўку паб'ю! Я. Ко л а с.
Ну, трасцу дам табе цукер ку! Гулу падсуну ў таба-керк у! Я. К о л а с.
НЮХАЦЬ; ВЕТРЫЦЬ (разм.) □ ВЕТРЫЦЬ НОСАМ (разм.).
Н ю х а ю ч ы нс пад’ясі. П р ы к а з к а.
— Мо заблудзіліся, не туды вядзеш? — пытаецца Гарыда-вец, і сам, як гончы, в е т р ы ц ь сцежку тут і там. М. Т а п к.
Узлез ён на воз і в е т р ы ц ь носал А. Я к і м о в і ч.
НЯВАЖНЫ, ДРУГАРАД-
ны.
Усё сіала няважным, д р у г a р а д н ы м. К. Ч о р н ы.
НЯВОЛЬНІК, РАБ, ПА-ЛОННІК, ЗАЛОЖНІК.
Паглядзі, як сусед пачаў жьшь, што нядаўна няволь-ніка м быў. М. Ч а р о т.
3 гэтага часу вы не р аб ы паноў і фабрыкантаў, а самі гаспадары зямель і фабрык. Я. С к р ы г а н.
Тут Булякін здаў свайго па-л о н н і к а дзяжурнаму салда-ту. Я. К о л а с.
Майго сына недалетка за-арыштавалі, як заложніка, каб я сам да іх прыйшоў. Я. К о л а с.
НЯВОЛЯ, ПАДНЯВОЛЛЕ, ПРЫГНЕТ, ПРЫГНЕЧАННЕ, ПРЫГНЕЧАНАСЦЬ, УЦІСК, ЦІСК, ПРЫГОН, РАБСТВА, ПАЛОН, КАБАЛА; ЯРМО, ЛАНЦУГ, КЛЕТКА, ПЯТЛЯ (перан.); КАЙДАНЫ, ПУТЫ, ВЯРЬІГІ (перан., мн.).
Дні няволі павучылі ве-сці з ворагам змаганне. М. Ч а-р о т.
Ю м. К. Клышка
289
А на зямлі быў час суровы — у падняволлі жыў народ. М. М а ш а р а.
Але п р ы і н ё т, у якім жыве народ, кліча да змагання. П. П е с т р а к.
Герой В Таўлая ведаў, што прыгнечанне абавязкова зменіцца вызваленнем...
Р. Ш к р а б а.
Заныла тое пачуццё, якое можна выказаць словамі: шка-да народа ў прыгнечана-с ц і, уніжэнні, абяздоленасці. П. П е с т р а к.
Дзе гвалт і ўціск — ня-слава там адна. Д ж. Г. Б a lipa н, перакл. У. Д у б о ў к і.
Сотні гадоў жылі мы пад панскім ціскам. Я. К о л а с.
Свабоду грэкам нрапануе ён, іх заклікаючы пад свой п р ы-г о н. Д ж. Г. Б а й р а н , пе-ракл. У. Д у б о ў к і.
Так грамадзяне свабоднага краю ё р м ы уздзелі, у р аб-ства пайшлі... ЯК у п а л а.
У партызанскім лексіконе на-заўсёды было закрэслена сло-ва п а л о н: апошняя куля, апошняя граната — для самога сябе. Я. Б р ы л ь.
Узяць кабалу на сваю га-лаву. П р ы м а ў к а.
Адным цярпеннем і пакорай не скінеш ты з сябе я р м а. Я. К о л а с.
Зажывём і мы шчасліва без паноў і ланцу го ў. М. Ва-с і л ё к.
Клеткі не любінь ніхто. Кожны, акрамя труса. У. К а-р а т к е в і ч.
Сам саўеш пятлю ты на сваю ты шыю. Я. К у п а л а.
Дзяды нашы білі драпежні-каў прускіх, не даўшы надзець на сябе кайданы...
П. Б р о ў к а.
Шчасне ў п у т а х... Я. К у-п а л а.
I зпоў вярыг іржавых скрогат... С. Д з я р г а й.
НЯГОДНІК, НІКЧЭМНІК, МЯРЗОТНІК, ВЫЛЮДАК. АДЛЮДАК, ВЫРАДАК, ЛІ-ХАДЗЕЙ; НЕДАВЯРАК, ПАР-ШЫВЕЦ, ПАСКУДНІК, ПА-СКУДА, ПОСКУДЗЬ, БРЫ-ДА, БРЫДОТА, ПАГАНЕЦ, ПАДЛА, ПАДЛЮГА, ЙАД-ЛЮКА, ШЭЛЬМА, ПЦАЛЬ, АКАЯНЕЦ, АБАРМОТ, ПЛІО-ГАВЕЦ, ПРАХВОСТ, ГАД, ГАДАСЦЬ, НЕЛЮДЗЬ, ЛАТ-РЫГА, ДЗЯРЖЫМОРДА, СВОЛАЧ, СВАЛАТА, ЗЛЫ-ДЗЕНЬ, ЖЫВАГЛОТ, ПСЯЮ-ХА, ПСЯЛЫЖНІК, ПАДКА-ЛОДНІК (разм.); ЗАРАЗА, ЦАЦА, ЗЛОДЗЕЙ, РАЗБОЙ-НІК, ПАЧВАРА, ХАЛЕРА, ЧОРТ, ЗВЕР, САБАКА, СУКА, ПСІНА, ГНІДА, ЗМЕЙ, СКУ-ЛА, ДЭГЕНЕРАТ, АЗІЯТ, ЕЗУІТ (перан.) □ ЛЫСЫ, ЧОРТ, СУКІН СЫН.
Хто той нягоднік, што пакінуў яе, адцураўшыся на-ват сына? Я. Скрыган.
I вось паслухай, йеця, які ён крывадушнік, які ён н і к ч э м-нік. К. Рылько.
йраз такога ііярзотнікн на катаргу ісці! А. Ч а р н ы-ш э в і ч.
Забінь яго,	в ы л ю д к а!
М. Л ы н ь к о ў.
Цябе [Радзіма] адлюдкі звалі дзікаю, ты ж наша моц, на роспач злую ўзрасла адзі-наю, вялікаю, і не знайсці ні-дзе другую. У. X а д ы к а.
I ў харошай сям’і в ы р а д а к бывае. П р ы к а з к а.
Л і х а д зе і ўсё папалілі, усв, што было, каб яны свету не бачылі I М е л е ж.
А ў мяне аж галава ломіцца: як жа гэта так зрабіць, каб не было ім, недавяркам, радасці. Р. Сабаленка.
На каго ж ты руку падні-маеш, п а р ш ы в е ц?
Я. Б р ы л ь.
А сам, паскуднік, като-
290
рую ўжо жонку меў...
М. Л ы іі ь к о ў.
I ты маўчы такой паску-дзе, цягні ярмо сваё, як вол! fl. К о л а с.
— Поскудзь, б р ы д о т а, ты ў мяне паскачаш, — п’яна бурчаў ён .. Р. С а б а л е н к а.
«Вот жа б р ы д а, ходзіць за мною следам», — падумала і прыбавіла кроку, каб дагнаць Ціткя. М. Л о б а н.
Паганцы гэткія, рвуць нашыя яблыкі. М. Ч а р о т.
Усюды нос свой соваў, n a 0-л а. Вось і дагуляўся. А. Б а ж-к о,
Эх, злавіць бы падлюгу, даставіпь у суд. A. К у л я-ш о ў.
He верце падлюкам... Германія катарга, а не рай... Р. Н я х а й.
Дзе ж кат?.. Гэй, шэльма, вешай лоўка .. Я. К у п а л а.
Hi паноў, ні катаў-г і ц л я ў, ані пастарункаў... П. Б р о ў-к а.
Вечна гы вісеў, акаянец, над маім каркам, як узнятая сякера... 3. Б я д у л я.
Ах ты, а б а р м о т, яшчэ хо-чаш на нашых конях, нашымі мазалямі нажывацца! A. К а р-п ю к.
Мне шкода было, што плю-г а в е ц муж так жорстка абы-шоўся з яе душою. Я. С к р ы-г а н.
Дык вось, брат, гэты пра-х в о с т застрэліў Рудольфа Шулыіа .. Ц. Г а р т н ы.
I сам сабе, г а д, жытку ат-руціў і дзяцей пасіраціў. К. Ч о р н ы.
Г а д а с ц ь, а не чалавек. Цяпер, бачыце, ён ужо даве-раны ў паліцыі... ІІ. П е с т-р а к.
Дакуль глядзець, як атлусце-лы нелюдзь са смерцю па-палам барыш крывавы дзеліць! М. Л у ж а н і н.
Траянчы так жа ўсе л а т-р ы г і, ўсе абібокі і юрыгі, іх трэба ўсіх са свету звесць! «Э н е і д а н а в ы в а р а т».
А шасцярых, збітых да кры-ві, загадаў выключыць з гім-назіі і адаслаць да бацькоў. Уяўляеш сабе гэтага д з я р-ж ы м о р д у? А. Я к і м о в і ч.
Важна, каб ні адпа с в о л ач жывой пе выйшла. I. Н а в у-м е н к а.
— Я думаю, якая ж с в а-лата, гэты твой Халуста,— прамовіў Андрэй. — Спаць ця-пер у каморы тое самае, што і на дварэ. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Хай з л ы д н і над намі скрыгочуць зубамі — любі сваю ніву, свой край... Я. К у п а л а.
Выгнаў жываглот з ква-тэры. Р. Н я х а й.
Япы ж, п с я ю х і, прадалі Польшчу з вантробамі нямец-каму кату рабочага класа Гіт-леру! П. П е с т р а к.
А-аа ты, псялыжнік, зноў будзеш мне патраву ра-біць? Я. К о л а с.
Ты мне, воўчая душа, пра партыю не гавары, ты мне пар-тыі не чапай, я цябе за партыю ў зямлю ўганю, п а д ка л о д-нік! М Л ы н ь к о ў.
Загадай яму, гэтай з a р а з е, каб з людзьмі па-чалавечы абы-ходзіўся, М. Л ы н ь к о ў.
Эх, Пніцкі, Пніцкі, Андрэйка, ты добрая ц а ц а. У цябе унь брат у Чарніцы гаруе, а ты і яго часнінаю заўладаў. К. Ч о р н ы.
— Ты што ж гэта, з л о-дзей ты. зневажаеш старэй-шых?.. Я. К о л а с.
На слсва гэтаму разбой-ніку паверыла. Як гэта мож-на было падумаць, што ён яе за жонку возьме? М. Л о б а н.
He дай жа фашысцкай п а ч-вары таптаць залатыя абша-ры... Н. Г л е б к а.
He заплаціў, х а л е р a К. Ч о р н ы.
10*
291
Колішні старшыня ўсё за-пусціў, п'янствавалі, чэрці. М. Л у п с я к о ў.
1	якім бы ён ні быў з в е-рам, а ўсё ж дасць есці. М. Р а к і і н ы.
Гэіа такі сабака, што за лішнюю капейку матку сваю прадаў бы. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Нашто было чапаць 6 р ыд у? Ці ты не знаеш гэтай с у к і? Я. К о л а с.
Заткні горла, фашыснкая п с і н a! М. Л ы н ь к о ў.
— Хтс цябе, г нід а, забі-вае? — з аіідай прамовіў Кан-драт і папхнуў яго ў каршэль. М. Л о б а н.
Гэіы змсй любога спаку-сійь, не юлькі такога дурня, як Гарасім. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
Рады былі, што пазбавіліся такой с к. у л ы, такой х а л е р ы, такога вар’ята. М. Г а р э ц к і.
Дэгекерат у форме ня-мецкага салдата адмоўна ківае галавой — не, не грошы яму патрэбны. Б. Ді і к у л і ч.
Ці ж чалавек ён? Азіят, душа зацятая, ліхая, такіх па-ноў і свеі не знае. Я. К о л а с.