Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Ды перабраў тут дзядзька меру: на слуп у зб і ў с я, на халеру... Я. К о л а с.
Трымаю моцна у руках вяс-ло, і човен не наскочыць на парогі. ЯП у ш ч а.
Убачыў іады, як падскочыў ля самага берагу ўгару пры-чэп — відаць, колы л у ч ы л і на пень... I. П т а ш н і к а ў.
Юрка бачыць, як яна совае і совае бліскучы жалезны прут у зямлю і ніяк не можа прака-лоць яе... Відаць, на корч н а-л у чыл a. I. П т а ш н і к а ў.
Каля рэчкі, на першай прага-
ліне лесу, яны зноў нап а р о-л і с я на кулямёты, ЯБ р ы л ь.
НАХАБНІК, ГРУБІЯН; ХАМ, ХАМУЛА (разм. зня-важ.).
Валя нават не звярнула ўва-гі на тое, што ёй не раз насту-палі на нагу нейкія н a х а б-н і к і. Р. С а б а л е н к а.
Спыніце аўтобус, таварыш кандуктар, Мы высадзім гэтага грубіяна! К. С а в і ц к і.
Ты далікатны чалавек і х а-м а ў нс любіш... К. Ч о р н ы.
Ці ж хамула, чорная косць, можа быць здольным пе-радаваць музыку нашай мовы? 3. Б я д у л я.
НАЦЯГВАЦЬ, НАПІНАЦЬ.
Паўлёнак з захапленнем н а-цягваў лейцы і вёў гнядога размашыстай, але раўнамернай рыссю, не дапускаючы да гало-пу. П. П е с т р а к.
Косцік н а п ін а ў лейцы ў сваіх малых руках... К. К р а-п і в а.
НАЧЛЕГ, НАЧОУКА.
Але варта было падумаць пра начлег, бо параход на Гомель, як сказалі яму, будзе толькі раніцой. I. Ш а м я к і н.
Міхасю ўжо не хацелася есці, не хацелася наогул ся-дзець ля кастра, дзяліць з Су-харэўскім начоўку. A. A cine н к а.
НАЧОУКІ. ночвы.
Я нагрэю вады, памыйся ў н а ч о ў к а х. П. Пестрак.
Мужчыны ўхадзіліся і цяпер
276
мыліся ў но ч в а х. Я. К о-л а с.
НАШЧАДАК, ПАТОМАК, НАСЛЕДНІК.
Я — сын зямлі, нашчадак хлебаробаў. Р, Б a р а д у л і н.
3 жабрацкай торбай твой па т о м ак не пойдзе па сі-бірпым шляху... Я. К у п а л а.
Нашы наследнікі — люд не лагодны. П. П а н ч а н к а.
HE ЗВЯРТАЦЬ УВАГІ, HE ЗВАЖАНЬ. HE ЗАУВАЖАЦЬ, HE ЛІЧЫЦЦА, HE БРАЦЬ У РАЗЛІК, СКІДАЦЬ 3 РА-ХУНКУ; HE ШМАНАЦЬ (разм.); ПЛЯВАЦЬ, ЧХАЦЬ (перан.) П НРАПУСКАЦЬ MIMA ВУШЭЙ, ПРАПУСКАЦЬ MIMA УВАГІ, ПРАХОДЗІЦЬ MIMA, HE ВЕСЦІ I ВУХАМ, HE БРАЦЬ ДА ГАЛАВЫ, ЗАПЛЮШЧВАЦЬ ВОЧЫ, ЗАКРЫВАЦЬ ВОЧЫ, HE ГЛЯДЗЕНЬ, ГЛЯДЗЕЦЬ ПРАЗ ІІАЛЬЦЫ.
Але кожны быў заняты сва-ім, і на Севу н е заярталі ў в а г і У. К а р п а ў.
А вы н е з в а ж а й ц е, цёт-ка, на старасць. М. Л ы н ь к о ў.
Да вайны яна [Таня] проста не з а ў в аж а л а гэтага ча-лавека, не цікавілася ім. I. Ш а-м я к і н.
Магістрчт н е жадаў л і-ч ы ц ц a... X. Ш ы н к л е р.
Рысор колькі разоў адпісваў, але ж дзеці як бы і н е б р а л і ягоных адпісванняў у разлік і кожны раз то адно, то дру-гое прысылалі грошы. Р. С а-б а л е н к а.
— А сялянства вы с к і д а е-це з рахунку? — узрушана перапыніў прамоўцу ІІІэрасень-ка. Я. К о л а с.
Паліцэйскія бяруць напера-вагу вінтоўкі... Але на іх ніхто н е ш м а н а е... Ц. Г а р т н ы.
П л ю й на ўсё, урэшце, ты
да мяпе ходзіш, а не да яе... Ц. Г а р т н ы.
Чхае ёп на абавязкі і на пастановы. К. К р а п і в а.
Мікульскі пазіраў на Валю з такім выглядам, быццам n part у с ка е м і м а в у ш э й тое, што яна гаворыць. A. Map-ц і н о в і ч.
Нехта зноў упрошваў пай-граць, але Міхась прапу-с ка ў гэта м і м а ў в а г і, як бы і пе чуў. Я. С к р ы г а н.
Але для гэтага трэба п р а-ходзіць міма ўсяго таго, што можа расхваляваць, не заўьажайь недахопаў. I. III а-м я к і н.
А Савасцей і вухам не в ё ў ад таго, што казаў баць-ка. Р. С а б а л е н к а.
Гэтыя вочы як бы заклікаюць вышукваць адваротны, смешны бок рэчаў, а сур’ёзнае д а г а-лавы не б р а ц ь. I. Н а в у-м е н к a
Начальства з a п л ю ш ч з а-ла вочы і на дзейнасць гра-мады, I на яе знішчэнне. У. К а-р а т к е в і ч.
Старшыня выбарчай камісіі настаўнік Пшытула закры-в а ў в о ч ы на тое, як шулеры з выбарчай камісіі падмяняюць бюлетэні з нумарам 48 і піл-судчыцкаю адзінкай. У. Ка-л е с н і к.
Казна на слёзы н е гля-д з і ц ь. П р ы м а ў к а.
Раней пан Булыга г л яд з е ў на выхадкі дачкі n р а з п а л ь-цы. А. Б а ж ко.
HE ХАПАЦЬ, ІІЕСТАВАЦЬ, БРАКАВАЦЬ.
Раствору няма, цэглы н е х a n a е! А. Кулакоўскі.
He дай божа, калі дзецям ча-го-небудзь н е с т а е. У. Kapa т к е в і ч.
Юрка дзень за днём гас, як тая куравая газоўка, якой б р а к у е газы. Я. К о л а с.
277
НЕАДНОЙЧЫ, НЕАДНА-РАЗОВА; СТАКРОТ, СТА-КРОЦЬ (абл.) □ HE РАЗ, HE РАЗ I HE ДВА, НЕКАЛЬКІ РАЗОУ.
I наназа ўзнікала перад Ва-сілём перабранае ў памяці, пе-радуманае неаднойчы. М. Стральцоў.
Самалёты ўжо неаднара-зо в а за апошнія два дні бам-білі партызанскія пазіцыі, і пар-тызаны звыкліся з імі. I. Ш а-м я к і н.
Тыя, што варты стакрот кахання, — тыя не маюць яго на зямлі. У. Караткевіч.
Але стакроць прачыта-пыя і запакованыя ў запавет-най скрынцы лісты ўсё роўна не давалі спакою... М. 3 а р э ц-к і.
Адразу відно было, што чала-век ужо н е р а з хадзіў па лясах і балотах, хадзіў адзін і ў любы час сутак. А. Кула-к о ў с к і.
He р а з і н е д в а з-за птушак маці біла мяне трапка-чом. М. К а п ы л о в і ч.
Ен некалькі р аз о ў азі-раўся ідучы. К. Ч о р н ы.
НЕБЯСПЕЧНЫ, СТРАШНЫ, СУР’ЁЗНЫ; КРУТЫ, НАПРУ-ЖАНЫ, КРЫТЫЧНЫ, СЛІЗ-КІ. КОУЗКІ (перан.).
Заданне было надта небя-с п е ч н а е, бо гарнізон быў добра ўмацаваны. A. К а р-п ю к.
Самы с т р ашны вораг кожнай арміі — гэта паніка. М. Л ы н ь к о ў.
Становішча рабілася надта сур’ёзным. Можна было заўважыць, што агонь ішоў хутчэй за іх і паступова наблі-жаўся. Я. М а ў р.
У самую крутую хвіліну вадзіцель не губляў развагі. I. Мележ
Становішча напружанае, але на тое, што ўсё будзе ці-
ха-мірна, мы і не разлічвалі. М. М а ш а р а.
Ей трэба было быць надзвы-чай пільнай, каб у крытыч-ны момант прыйсці дзяўчатам на дапамогу. Р. Н я х а й.
Але бьіў даволі хітранькі і слізкі. М. Гарэцкі.
Але Наталя не папускалася: абмінала коўзкія месцы, абыходзіла іх, аддаючыся пал-кім спрэчкам на грамадскія тэ-мы... Ц. Г а р т н ы.
НЕВІНАВАТЫ, НЯВІННЫ, БЯЗВІННЫ; ПРАВЕДНЫ (уст.); СВЯТЫ, ЧЫСТЫ, СУ-XI (перан).
Сорам і ганьба не мне, а па-ліцыі, якая арыштоўвае н е в і-на в ат ы х людзей. A. М а-к а ё н а к.
Крыві нявіннай пацякла рака, крывёй пажараў абліло-ся неба. Я. К у п а л а.
Адпусціце чалавека. Б я з-в і н н ы ён. А. П а л ь ч э ў-с к і.
Нажы салдаты спаласкалі ў дзіцячай праведнай крыві! Я. К о л а с.
— А ты ж сам с в ят ы? — пытаннем адказаў Пятро: — a дубы, якімі пазавальвалі вы свае двары і выганы, адкуль вы бралі? Я. К о л а с.
Калі што і было, дык на бацькаву галаву, а сам сынок ч ы с т ы. К. Ч о р н ы.
Трэба абысці чалавека больш тонкай дарогай, каб паднача-ліць яго сабе і самой выйсці с у х о ю. П. Пестрак.
НЕВЯДОМЫ, НЯЗВЕДА-НЫ, НЕРАЗГАДАНЫ, НЕ-РАЗГАДНЫ, БЕЗЫМЕННЫ, НЕЙКІ Іпра прыналежнасць: НЕЧЫ jnpa пісьмо, літаратур-ны твор: АНАНІМНЫ; НЯВЕ-ДАМЫ (разм.); ЗАГАДКА-ВЫ, ЦЁМНЫ (перан.).
278
Збеглі хмары грамавыя ў н е в я д о мы край. Я. К о-л а с.
Нязведаны свет адкры-ваўся перад Станіславам... Т. X а ц к е в і ч.
I так ён [маяк] заставаўся неразгаданай таямніцай і ўзбуджаў Ігнасёву цікаўнасць з незвычайнай сілай. А. Ч а р-н ы ш э в і ч.
Белы вус, як снег калядны, смех хавае н е р а з г а д н ы, бы ахвяру сцеражэ. ЯК о-л а с.
He завіце б е з ы м е н н ы м і загінуўшых за волю, над чыім курганам помніка няма. М. Т а н к.
Каля дзвярэй мы сустрэлі нейкага чалавека. Б. М і-к у л і ч.
У н е ч а й кватэры задумлі-ва вяла ціхую мелодыю радыё-ла. М. С т р а л ь ц о ў.
— Вы ведаеце, што на вас ёсць а на н і м ны данос, князь? — Магчыма. У мяне шмат ворагаў. У. К a р а т к е-в і ч.
I куды ты нясеш мяне, ня-ведамая дарога? ЯК о-л а с.
Гэта былі пытанні пра лёс таварышаў і сярод іх самае загадкавае: што здарыла-ся з Багдановічам? П. Гала-в а ч.
Па лясах бадзяюцца ц ё м-н ы я людзі, змаўляюцца, да чагось рыхтуюцца і на нешта наважваюцца. Я. Колас.
НЕГАСЦІННА; ХОЛАДНА (перан.).
Свая ж хата пазірала на Пракопа няветліва і негас-цін н а, як бы ён тут быў чу-жы і лішні. Я. К о л а с.
Прынялі мяне сёння ў пана холадна, што я пачынаю думаць, ці няма на мяне нага-вораў перад ім? В. Дунін-Марцінкевіч.
НЕДАВЕРЛІВА, КРЫТЫЧ-НА, СКЕПТЫЧНА.
Але да новых вестак шмат хто ставіўся н е д а в е р л і в а: завельмі ж ужо грандыёзнае будаўніцтва. X. Ш ы н к л е р.
3 першай сваркай Ніна, хоць нясмела, на яго к р ыт ы чн a паглядзела. A. Р у с е ц к і.
Люда пэўна лічыла, што я іграю горш за яе, бо скеп-тычна крывілася. I. Ш а-м я к і н
НЕДАГАРАК, ГАЛАВЕШ-КА, АБГАРАК, АГАРАК, АС-МАЛАК.
Недагарак свечкі ў ліх-тарыку на сцяне асвечваў яго маладзецкія вусы. К. Ч о р н ы.
Ужо адно галавешкі тлелі. К. Ч о р н ы.
...Хоць людзі, як маглі, ста-раліся стрымаць агонь, да світання ад трох гумнаў заста-ліся толькі мокрыя а б г а р к і. I. М е л е ж.
У будане яны запалілі а г а-р ак свечкі... A. К у л а к о ў-с к і.
Чорныя а с м а л к і яго до-ма курыліся яшчэ і тлелі. К. Ч о р н ы.
НЕДАСТАЧА, НЯСТАЧА, НЕДАХОП, НЕДАБОР; НЕ-ДАХВАТ, БРАК (разм.).
Я ўчотчыца фермы. У мяне вунь недастача, судзіць збіраюцца, I. Навуменка.
У нас ужо ёсць запасы, н я-с т а ч ы цэглы не будзе. К. Ч о р н ы.
У адным з баёў на Заходнім фронце дывізія Старобінскага, з-за недахопу патронаў, вымушана была адступіць. I. f у р с к і.
Калі што якое, дык восенню я з вас лахманы пасцягваю за недабор хлеба. А. Баж-к о.
Мне, па маёй галаве, нарко-
279
мам быць няйначай. От толькі граматнасці недахват.
A. А с і п е н к а.
Замяняла брак асветы га-лава. М. Л у ж а н і н.
НЕДАХОП, ХІБА, БРАК, НЯСПРАУНАСЦЬ, НЕДА-РОБКА, ДЭФЕКТ Іпрыроджа-ны: ГАНЬБА; ЗАГАНА, ВАДА, ЗАВАДА, АГРЭХ, ПАХІБА, ПАХІБКА (разм.); НЕПАЛАД-КІ (разм., мн.); СКАЗА (абл.); ГРЭХ, ПРАРЭХА, СЛАБАСЦЬ, СЛАБІНКА, ПЛЯМА, ПА-МАРКА, ХВАРОБА, БАЛЯЧ-КА, ВЫВІХ, МІНУС (перан.) □ СЛАБЫ БОК, СЛАБАЕ МЕСЦА, СЛАБАЯ МЯСЦІНА, ЦЕМНЫ БОК, ЦЕНЯВЫ БОК, АХІЛЕСАВА ПЯТА.
А недахопаў у нас до-сыць, каб іх высмейваць. К. К р а п і в а.
Хібаў многа яшчэ ў нас... КК р а іі і в а.
На табачнай фабрыцы Марыя была цыгарніцай, і ў яе працы ніколі не здаралася браку... М. Л ы н ь к о ў.
Патрабаваў я развальцаваць трубы, адхіліць усе дробныя няспраўнасці. X. Ш ы н к-л е р.
Машыны сыходзяць з канвее-ра з н е д а р о б к а м і. К. К р а-п і в а.
Самае горшае, што яму ця-пер уяўлялася ў яго лёсе, гэта перспекгыва мець навек які-не-будзь дэфект на ўсё жыц-цё ад раны ў назе. К. Ч о р н ы.