АДРОЗНІВАЦЦА, АДРАЗ-НЯЦЦА, РОЗНІЦЦА, РАЗЫ-ХОДЗІЦЦА, АДЫХОДЗІЦЬ, БЫЦЬ АДМЕННЫМ. А тут, у новай хаце, якая адрозніваецца ад ста-рой, як палац ад павеці, няма чым запоўніць прастор... Т. X а д к е в і ч. Гарэлка ж іх тым адраз-нялась, што ў бутлі слодыч дадавалась. ЯК о л а с. Мястэчка, у якім разгортва-ецца дзея гэтага апавядання, хоць нічым бадай не р о з н і ц-q а ад звычайнага сяла, але ж сяло тое вялікае. М. 3 а р э ц-к і. Часам разыходзілася прозвішча ў картачцы і парт-білеце. I. Г у р с к і. Кулак мала а д ышо ў ад па-мешчыка, нажыўся на людской працы, то хай цяпер падзеліц-ца. М. Л о б а п. Новае папаўненне было а д-м е н ны м ад леташняга. X. Ш ы н к л е р. АДРЫНА, ПУНЯ. Раніцай Сымон пайшоў у адрыну даць сена сваёй Пя-рэстай. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Міронава сям’я спіць у п у н і на свежым сене. 3. Б я д у л я. АДСТАВАЦЬ, УСТУПАЦЬ, ЗАСТАВАЦЦА ЗЗАДУ; ЗДА-ВАЦЦА, ТАПТАЦЦА, КУЛЬ-ГАЦЬ (разм.) □ ТАПТАЦЦА НА АДНЫМ МЕСЦЫ, БЫЦЬ У ХВАСЦЕ. Спачатку яны беглі разам, потым некаторыя пачалі а д-ст а в а ц ь... Б. М і к у л і ч. Мела тады Полыпча і вы-датных баксёраў, якія ў ст у-палі толькі амерыканцам і немцам. A. К а р п ю к. М.ы не хочам, каб нашы за-ходнія вобласці заставалі-с я ззад у... Я. Б р ы л ь. Поле падганяю за ўсімі — не з д a ю с я, дакошваю. Ц. Г а р т н ы. Тэмпы!.. Хіба ён не разумее, што таптацца нельга! I. М е л е ж. Скрозь калгасы ўсе к у л ь-гаюць і няма перадавых. У. К о р б а н. А пакуль шукалі такую «мудрую галаву», калгас н a а д н ы м м е с цы таптаўся, і\. Б я л е в і ч. Першаразраднік і — у х в а-с ц е. Я не прывык быць гор-шым. X. Ш ы н к л е р. АДСТАЛЫ, НЕАДУКАВА-НЫ, АБМЕЖАВАНЫ, КАН-СЕРВАТЫУНЫ; ЦЁМНЫ, ЗАБІТЫ, НЕДАЛЕКІ, ВУЗКІ, ДЗІКІ (разм.). 32 I плямён адсталых масы развівацца сталі бурна, — га-тэнтоты, папуасы хутка вырас-лі культурна. КК р а п і в а. Дык нашто ж ты браў мяне, неадукаваную? Ці табе адукаваных мала? ЯК о л а с. Потым Гала расказаў, якія тупыя і абмежаваныя ўсе гэтыя беларускія нацыяналісты. I. Н о в і к а ў. Да незвычайнага кансер-в а т ы ў н ы селянін у сваіх прывычках... П. Г а л а в а ч. Ц ё м н а я і з аб іт а я была гэтая дзяўчына. КЧ о р н ы. Які мізэрны і ўбогі той н е-д а л ё кі чалавек, што цягне да сваёй бярлогі набыткі розныя ўвесь век. П. Панчанка. Калі ж сказаць праўду, то ён ведаў работу толькі свайго аддзела і быў чалавек в у з к і. ЯС к р ы г а н. Нашу краіну, што звалі ўсе д з і ка й, зробім квяцістай, прыгожай!.. М. Ч а р о т. АДСТУПАЦЬ, АДЫХО-ДЗІЦЬ, АДСОУВАЦЦА, УЦЯ-КАЦЬ. Некаторыя нашы часці не вытрымлівалі, адступалі. I. Г у р с к і. А ад’ютант нецярпліва ча-каў таго моманту, калі з гро-мам пачнецца рух уперад, за ворагам, які павінен будзе спешна адыходзіць назад. К. Ч о р н ы. Была надзея, ды прапала, адыходзіць армія назад. я. К о л а с. Партызаны паступова а д-соўваліся на адкрытае мес-ца. Я. М а ў р. Немцы ў ц я к ал і з усіх ног. П. К а в а л ё ў. АДУВАНЧЫК, ДЗЬМУХА-ВЕЦ. Старыя знаёмыя — дробны белы рамонак і пушыстыя а д у в а н ч ы к і — бялеюць у сухой стэпавай траве. В. В о л ь с к і. 3 дзьмухаўцоў бялюткі пух чэрвень здзьмуў для сака-тух. Р. Барадулін. АДУМАЦЦА, АБДУМАЦЦА, АПОМНІЦЦА, АПАМЯТАЦ-ЦА, АБРАЗУМІЦЦА; СПАХА-ПІЦЦА, СХАМЯНУЦЦА, АХА-МЯНУЦЦА, АЧУХАЦЦА, РАСЧУХАЦЦА, АЧОМАЦЦА, АЦЯМІЦЦА ( разм.) □ СА-БРАЦЦА 3 ДУМКАМІ, УЗЯЦ-ЦА ЗА РОЗУМ, ПРЫЙСЦІ ДА РОЗУМУ. Адумайся ты! Што ты ро-біш? Я. К о л а с. Яна ж не ў Амерыку едзе. Калі абдумаецца ён, дык заўсёды не позна сысціся. М. 3 а р э ц к і. — Што вы робіце? A no м-ні це с я! — прагучаў чыйсь-ці моцны, абураны голас. П. П е с т р а к. Нямецкая дывізія, якая так разгубілася ў часе танкавага налёту, урэшце a п а м я т а л а-с я. М. Л ы н ь к о ў. За самавольства забаранілі яму гуляць на дварэ. Але Мі-халка не абразуміўся. ЯК о л а с. Пакуль не с п a х a п I л і с я, трэба недзе зашыцца, схавац-ца... В. Б ы к а ў. Маракі схамянуліся скора, што згубілі дзесь юнгу свайго... М. А ў р а м ч ы к. Потым ён ахамянуўся і сам сабе зазначае: «Пагара-чыўся...» Я. К о л а с. Адчуваю, што калісьці жыц-цё яго так ударыла, што ён і да гэтае пары ачухацца не можа. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Святлюсенька стала, покі расчухаўся. Ф. Б а г у ш э-s і ч. 2 М. К. Клышка 33 Хай, думаю, чалавек ачо-маецца, тады і сам раскажа яшчэ пра што-небудзь, ды і пра тое ж сваё «але». П. К а в а-л ё ў. Пакуль гітлераўцы а ц я м і-ліс я і пачалі страляць, ён быў ужо далёка, у глыбокім доўгім раўчуку, кулі свісталі блізка, але над галавою. А. Кулакоўскі. Марына Мікалаеўна доўга не магла сабрацца з д у м-к а м і пасля ўсяго таго, што адбылося за суткі. П. К а в а-л ё ў. Пастарэў, трэба было б, каб паспакайнеў, у з я ў с я з a ро зу м, дык на табе новае: п’янства... A. В а с і л е в і ч. Яшчэ нямаведама, што з яго выйдзе: мо, як падрасце, дык п р ый д з е д а р о з у м у. 3. Б я д у л я. АДЧАЙ, РОСПАЧ, АСУ-ДЖАНАСЦЬ, БЕЗНАДЗЕЙ-НАСЦЬ, БЕЗДАПАМОЖ-НАСЦЬ, БЯСПОМАЧНАСЦЬ, БЕЗВЫХОДНАСЦЬ, РАЗГУ-БЛЕНАСЦЬ, БЕСПАРАД-НАСЦЬ, БЕСПРАСВЕТ-НАСЦЬ; БЯССІЛЛЕ, ТУПІК (перан.) □ УПАДАК ДУХУ. Ці да твару камуністу і ка-мандзіру разгубленасць і а д ч а й? Э. С а м у й л ё н а к. Халодная р о с п а ч сціскае сэрца... Няўжо ж паўстанне прыдушана адразу? Я. М а ў р. Падымалі тосты за вялікую Германію. Трапляліся тосты, у якіх гучалі і ноткі а с у д ж а-н а с ц і. М. Л ы н ь к о ў. — Можа, сынку, ужо апош-ні раз і бачымся, — выказаў сваю безнадзейнасць стары. Р. Сабаленка. — Што рабіць? — поўная бездапаможнасць чула-ся ў Тацяніным голасе. ЯК о-л а с. А іншы раз нават страшна зробіцца, — так ясна бачыш сваю бяспомачнасць пе-рад суровай зямлёй. М. Barfl а н о в і ч. Ен сядзеў насупраць і ад безвыходнасці толькі скрыгатаў зубамі. В. Б ы к а ў. Але яна не крыкнула ў р а з-губленасці і не кінулася наўцёкі. Т. X а д к е в і ч. У вялікай трывозе, з глыбо-кім туглівым пачуццём б е с п а-раднасці ўзышоў на двор турмы Вісарыён, які ўпершы-ню трапіў у палон да сваіх во-рагаў. Э. Самуйлёнак. He было ўжо нядаўняй б е с-прасветнасці. Хадоська не чула сябе ўжо такой адзі-нокай. I. М е л е ж. Валя бачыла, як на бацька-вых вачах, нібы расінкі, заблі-шчалі мутныя слёзы б я с с і л-л я. Р. Сабаленка. Здараліся моманты душэў-нага т у п і к a — не было ні-якага выхаду для думкі. П. П е с т р а к. Сярод рабочых быў тады агульны ў п а д а к д у х у. М. Г а р э ц к і. АДЧУВАННЕ, ПАЧУЦЦЁ, ПАЧУВАННЕ, ЧУЦЦЁ, УРА-ЖАННЕ; ІНСТЫНКТ, АСА-ЦЫЯЦЫЯ (кніжнХ Было такое адчуванне, што гэта не далёкае Запаляр’е, а Масква ці Мінск з яго Ле-нінскім праспектам у вячэрні час. Я. С к р ы г а н. П ачу ццё сораму было не-вядома яму. Нават нашкодзіў-шы, ён мог глядзець у вочы і ўсміхацца. В. В і т к а. I пачуванне адзіноты за-кралася ў душу настаўніка: ён тут — чужы і лішні. Я. К о-л а с. Ч у ц ц ё м спрактыкаванага разведчыка Андрэй адчуў, што фон Адлеру дакладваюць аб ім. I. Ш а м я к і н. 34 Такое ў р а ж а н н е, што ён некуды вечна бяжыць і спяша-ецца, каб не спазніцца. Я. Скр ы га н. Алеся дзіцячым інсгын-ктам угадвала бацькаву ня-ласку да сябе... ЯК о л а с. Гогалеўскае апісанпе дзвя-рэй выклікае ў чытача «Ста-расвецкіх памешчыкаў» цэлы рой a с а ц ы я ц ы й, думак, зда-гадак. Р. Ш к р а б а. АЕР, ПЛЮШНІК. Ціха шэпчуцца чароты, і калышацца a е р. А. Астрэй-к а. У пажоўклым п л ю шн і к у боўтнуў шчупак, мусіць ловячы маленькіх рыбак. Р. М у р а ш-к а. АЖАШЦЦА, ЖАНІЦЦА; ЗАПІСАЦЦА, УЗЯЦЬ, АЧА-ЛАВЕЧЫЦЦА, АЧАПІЦЦА (разм.). Міхал, як толькі аж а н і ў-с я, тады ж ад бацькі аддзя-ліўся... ЯК о л а с. Рыгор Андрэевіч чалавек ці-хі, ён ніколі першы не зачэ-піць бабы і, покі ён ж э н і ц-ц а, можа прайсці год і болей. Я. К о л а с. He выкруціўся хлопец, з а-п і с а ў с я, ды... не з Матру-наю, а з той, з якой кахаўся. У. К о р б а н. А в а з ь м у такую, к якой любасць чую... Я. К у п а л а. Алега Бачарова хвалюе дру-гое — ён халасцяк і, мусіць, ці не думае «ачалавечыц-ц а». Б. С а ч а н к а. Вось мы з жонкамі, Андрэй, а ты — халасцяк... Можа, вар-та было б ачапіц ца? П. П е с т р а к. АЖЫВАЦЬ, АДЖЫВАЦЬ, УВАСКРАСАЦЬ. Ніколі не бачыў, каб забітыя а ж ы в а л і. X. Ж ы ч ка. I гэтыя багі таксама паміра-лі і на трэці дзень а д ж ы в а-л і. К. К р а п і в а. ён пазнаў гэтую жанчыну. Але не верыў вачам. Хіба ўваскрасаюць мёртвыя? I. Ш а м я к і н. АЖЫЦЦЯУЛЯЦЬ, ЗДЗЯЙ-СНЯЦЬ, ВЫКОНВАЦЬ, СПРАУДЖВАЦЬ, РЭАЛІЗА-ВАЦЬ □ ПРАВОДЗІЦЬ У ЖЫЦЦЁ. Шэф з усёй рашучасцю па-чаў ажыццяўляць заду-маны план. Р. Н я х а й. Хто чэсны і мужны, хто ма-ру людскую здзяйсняе ў змаганні — той сябра навек. Н. Г і л е в і ч. Скажы цяпер, як ты будзеш выконваць заданне? A. Ку-лакоўскі. I ён спраўджваў гэтую думку. М. Л ы н ь к о ў. Пасля снядання Г. пазнаё-міў мяне з праграмай маіх су-стрэч, і мы пайшлі яе рэалі-з а в а ц ь. М. Т а н к. На Абласны Савет Народных Камісараў Заходняй вобласці і фронту ўскладаўся абавязак неадкладна праводзіць у жыццё ўсе дэкрэты цэн-тральнага СНК і Аблвыкамза-ха. Б е л С Э. АЗНАЯМЛЕННЕ, ЗНАЁМ СТВА. У парадку азнаямлення з нашым калгасам вы павінны наведацца і ў нашу сталоўку. я. К о л а с. У гэты дзень нашай галоў-най мэтай было знаёмства з сучасным мастацтвам. I. Н о-в і к а ў. АЗЫЗЛЫ, АДРУЗЛЫ, АДУТЛАВАТЫ. Вузкія, нават крыху як бы трахомныя, вочы на а з ы з-л ы м твары. К. Ч о р н ы. 2* 35 А д p y з л ы, мясісты гене-ральскі твар перасмыкнула лю-тая грымаса. Э. С а м у й л ё-н а к. Яе шырокі адутлаваты твар сардэчніцы быў белы як палатно. I. Навуменка. АЙЧЫМ; ВОЙЧЫМ (абл.). Каця гадавалася пры а й-ч w м у, які, акрамя сябе, больш нікога не любіў, і, вядома, яна не ведала бацькоўскай ласкі, а часам нават адчувала, што яна лішні чалавек у хаце. I. Г у р с к і. Я тады думаў, што гэта яе бацька, а ён даводзіўся ёй в о й ч ы м а м. М. Г а р э ц к і. АКАМПАНЕМЕНТ, СУПРА-ВАДЖЭННЕ. ГІад акампанемент ар-кестра мы слухаем спевы, дэ-кламацыю і ўрэшце кароцень-кую інсцэніроўку «Галасы ўдарнікаў Беламорбуда». П. Г а л а в а ч. Яна ўпершыню чула капэ-лу — спеў без музычнага с у-п р а в а д ж э нн я. I. Ш а м я-к і н. АКНО !у самалёце, на ка-раблі: ІЛЮМІНАТАР. Я глядзеў, як а к но мне прыемным агеньчыкам свеціць... A. К у л я ш о ў.