КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
ПЕСНЯ /урачыстая: ГІМН [абрадная веснавая: ВЯСНЯН-КА Іспяваюць, калышучы дзі-ця: КАЛЫХАНКА. Ты не можаш быць, п е с н я, скаванаю. Я. К у п а л а. Г і м н выконваецца, як пра-віла, у час масавых маніфеста-цый, на святкаваннях, мітын-гах, урачыстых сходах, спар-тыўных спаборніцтвах... Б е л С Э. Жаўруковыя вяснянкі — быццам звонкія праменні... В. Т а ў л а й. Чуваць было, як яна заспя-вала калыханку. К. Ч о р-н ы. ПЕЧ Іпакаёвая: ГРУБКА Ічасовая жалезная: БУРЖУЙ-І\А (разм.). У печы палаюць дровы. П. П е с т р а к. У гэты вечар яна не паліла ў г р у б ц ы і не засвяціла лямпы. В. Б ы к а ў. «Б у р ж у й к у» паляць па чарзе вусатыя салдаты. М. К а-л а ч ы н с к і. ПЕША, ПЕХАТОЙ, ПЕШКІ; ПЕШАКОМ, ПЕХАМ, ПЕШ-КАМ, ПЕШАДРАЛАМ, ПЕ-ХАДРАЛАМ (разм.) □ СВА-Ёй ПАРАЙ. Усе і выехалі, а ў каго не было на чым — пе ш а вый-шлі. К. Ч о р н ы. Я ўжо цябе хоць за сяло правяду, а там — калі ты так хочаш пехатой ісці — дык ідзі. Я. С к р ы г а н. Сягоння пе ш кі мы не хо-дзім, а на машыне ў госці едзем. Я. К у п а л а. Сцяжынкай вузкай палявою спяшу дадому п е ш а к о м. Г. Б у р а ў к і н. йаладаваўшы добрую тор-бу, падаўся туды п е х а м за добрых семдзесят кіламетраў. Р. С а б а л е н к а. За ўсім натоўпам ішлі два грузавікі з аўтаматчыкамі і п е ш ка м цягліся паліцаі, цэ-лая каманда. КЧ о р н ы. Чаму п е ш а д р а л а м! Я і на чыгунцы ехаў. К. Ч о р н ы. Дзе там у чорта прыехала! Пехадралам пру. Я. К о-л а с. Багаты пан на шасцёрцы ка-таецца, а бедны мерае сваёй парай зямлю. 3. Бядуля. ПІЛА Івузкая ручная, невя-лікая: НАЖОУКА. Ен даставаў з саломы пілу, сякеру, лом. КЧ о р н ы. Панты зразаюць н аж о у-к а й. Р. Б a р а д у л і н. ПІСЬМЕННІК, ЛІТАРАТАР, АУТАР, МАСТАК СЛОВА, МАЙСТАР СЛОВА. Я тады яшчэ мала каго ве-даў з пісьменнікаў, хоць ужо надрукаваў з дзесятак сваіх вершаў. М. Хведаро-в і ч. He нам, савецкім л і т а para р а м, скардзіцца на матэры-яльныя ўмовы. Я. Б р ы л ь. А ля выдавецкае скупаватай касы a ў т а р з мінай скром-наю чакае авансу. Я. К у п а-л а. М а с т а к с л о в а мысліць вобразамі. У. Ю р э в і ч. 324 Давайце паслухаем, што га-варылі пра гэтае сваё заўсёд-нае імкненне да абнаўлення сродкаў мовы самі майс т р ы с л о в a. Р. Шкраба. ШСЬМО, ЛІСТ. А ў руках п і с ь м о трымае і канверцік сіні. Я. К о л а с. Часцей л і с т ы пішыце з войска! М. Т а н к. ПІЦЬ; ЖЛУКШЦЬ (разм.); ЦЯГНУЦЬ, ГЛУШЫЦЬ, КУ-ЛЯЦЬ (перан.). Конь доўга п і ў з плыткага броду. К. Ч о р н ы. Гарэлку жлукціць на-рыхтоўшчык дзень у дзень... У. К о р б а н. Пілі гарэлку не каўшом — цягнулі ўволю ўсе набгом. «Э н е і д а н а в ы в a р а т». Шыковіч і Яраш гл у ш ы л і каньяк. I. Ш а м я к і н. Дык што мне, гуляй ды га-рэлку к у л яй. Р. С а б а л е н-к а. ПЛАКАЦЬ, РЫДАЦЬ, ПРЫЧЫТАЦЬ, ПРЫЧЫТ-ВАЦЬ; ГАЛАСІЦЬ, РУАІ-ЗАЦЬ, ХЛІПАЦЬ, ХЛІПА-ТАЦЬ, ХЛІМКАЦЬ, УСХЛІП-ВАЦЬ (разм.); КРЫЧАЦЬ, РАУЦІ, ВЫЦЬ, СКАВЫТАЦЬ (перан.) □ ЗАХОДЗІЦЦА ПЛАЧАМ, ЗАХОДЗІЦЦА АД ПЛАЧУ, ЛІЦЬ СЛЁЗЫ, АБ-ЛІВАЦЦА СЛЯЗАМІ, ЗАЛІ-ВАЦЦА, СЛЯЗАМІ, ДУШЫЦ-ЦА СЛЯЗАМІ, ДУШЫЦЦА АД СЛЁЗ, ДУШЫЦЦА ПЛА-ЧАМ, РАЗВОДЗІЦЬ СЫ-РАСЦЬ. П л ач а ўдава сярод ночак, вочкі выцірае. Ф. Б а г у ш э-в і ч. Р ыд аю ц ь газеты маршам хаўтурным, што хутка ўжо свету канцы. В. В і т к а. Дзе хаваюць, там і прычы-таюць. П р ы к а з к а. Бабы п р ы ч ы т в а л I, як па нябожчыках. Я. К о л а с. Аўдоцця павалілася вобзем-лю і пачала галасіць, даю-чы волю свайму ropy. 3. Б я-Д у л я. Ліпачка р у м з а л а ў кула-чок. Р. С а б а л е н к а. Цыц, дзіцятка! утры нос і перастань х л і п а ц ь. Цётка. Дарма маці х л і п о ч а, дар-ма бацька біць хоча... ЯК у-п а л а. Перастань хлімкаць, a то папругі яшчэ дастанеш. А. П а л ь ч э ў с к і. — А дзе ж я знайду цяпер доктара? — ціха ўсхліпва-ю ч ы, адказала маці. A. К у-л а к о ў с к і. Там крычыць дзіця ў ка-лысцы... Я. К о л а с. Чаго р а ў ц і, калі ўсё абы-шлося добра? A. А с і п е н к а. Тады будзеш выць, як ста-нуць біць. ГІ р ы к а з к а. Гледзячы на яе, скавытаў я з жалю, як тое шчанё... Я д в і г і н Ш. Мабыць, толькі маленькі Сашка нічога не адчуваў, ён смактаў сабе матчыны грудзі і часам заходзіўся п ла-ч а м. Р. С а б а л е н к а. Хадоська не слухала, аж з а-ходзілася ад п лач у. I. М е л е ж. He доўга панаваць над кра-ем, дзе векавечна с лё з ы л ь ю ц ь. М. В а с і л ё к. Моладзь па-свойму права-жае: сёння п’юць, скачуць, a заўтра бабы і дзеці за фур-манкамі будуць ісці і с л я з а-мі аблівацца. М. Л о б а н. Залівалася слязьмі не ў чдс разбуджанае дзіця. 1. М е л е ж. Маці адвярнулася, каб Дара-гуся не ўбачыла, што яна д у-шыцца слязьмі. К. Ч о р-н ы. Яна душылася ад с л ё з. 325 гледзячы на галодных дзяцей. А. Я к і м о в і ч. Уткнуўшы твар у падушку, яна д у ш ы л а с я ціхім, горкім п л ач а м. I. Мележ. Ну, ты, цыц! He разводзь с ы р а с ц ь... А. Макаёнак. ПЛАКСА, ПІСКУН, РУМЗА, НЮНЯ (разм.). He пазнаць у дзяўчыне той плаксы малое, што мурза-тая поўзала ўслед за сястрою... М. Л у ж а н і п. Спрытна чарачкі куляюць ў чэсць малога піскуна. Я К о л а с. Нашто плакаць? Усё мінула. Ну, супакойся. У-у, румза. У. Караткевіч. «Хіба ўзяць ды заплакаць? Зараўці на ўсю хату?» He, па-думае, што ён — н ю н я, плак-сівая баба. Я. Колас. ПЛАТО, ПЛАСКАГОР’Е. Тэрыторыя Амана займае ўсходнюю ўскраіну плато Аравійскага паўвострава і большую частку гор Хаджар. Б е л С Э. Далей шасэ адыходзіла ўправа на пласкаго р’е. Э. С а м у й л ё н а к. ПЛАЦІНА, ГРЭБЛЯ, ГАЦЬ, ЗАГАТА. Цераз раку будаўнікі п л а-ціну шпарка будавалі... У. К о р б а н. Чорная грэбля лягла праз балота. Я. К о л а с. Расшумелася паводка, і пра-рвала рэчка гаць. А. Аст-р э й к а. Зараз ўзводзіць на Волзе з а г а т у наш савецкі працоў-ны народ. М. 3 а с і м. . ПЛАШЧ, НАКІДКА, ПЫЛЬНІК, ДАЖДЖАВІК. П ла ш ч — на плечы бры-зентовы, капялюш — на гала-ву... А. Б я л е в і ч. Зрэдку прабягалі з парасо-намі і ў накідках прахо-жыя. I. Ш а м я к і н. Пакуль лёкай зашпільваў па пану дарожны п ы л ь н і к, Віп-цэнты падтрымліваў панаў ло-каць і пасля падсаджваў пана ў фаэтон. К. Ч о р н ы. На ім быў шэры д а ж д ж а-в і к, простыя керзавыя боты і шапка-вушанка. М. Л у п с я-к о ў. ПЛОШЧА; МАЙДАН (абл.); ПЛЯЦ (уст.). Пасярэдзіне мястэчка, з боку рыначнай плошчы, узвышаецца белы касцёл. Я. Б р ы л ь. Я толькі што з м а й д а н а. Дэманстрацыя скончылася і зараз адбываецца лятучая дэ-манстрацыя. Ц. Г а р т н ы. Пасярэдзіне горада—п л я ц. М. Б а г д а н о в і ч. ПЛЫНЬ, ЦЯЧЭННЕ. Насупраць п л ы н і ісці цяж-ка, і Марцін скіроўвае лодку пад самы бераг. М. Л у п с я-к о ў. Проці ц я ч э н н я вады змо-жа толькі жывое паплыць... М. Б а г д а н о в і ч. ПЛЫТАГОН, ПЛЫТНІК, СПЛАУШЧЫК. Як толькі на дварэ стала па-казваць на вясну, некрашоў-скія плытагоны пачалі збі-рацца на румы. М. Л о б а н. I высокі палескі п л ы т н і к падружыў з кабардзінцам спрытным... М. Л у ж а н і н. — А як трэба будзе яшчэ, то вясной і на сплаў можно!.. — С пл а ў ш ч ы ка м, гавораць, плацяць добра... I. М е л е ж. ПЛЯЧЫСТЫ, ШЫРАКА-ПЛЕЧЫ, ШЫРОКІ У пля-ЧАХ. Ен ужо стаяў у дзвярах, вя-лікі, плячысты, як гара. к. Ч о р н ы. 326 У чорнай касцяной рамцы мясцілася картка шы р a Kari ле ч а г a паголенага мужчы-ны. П. Галавач. На пярэднім в.озе ехаў Алесь Мяльгун — ш ы р о к і ў п л я-ч а х і высокі хлопец. К. Ч о р-н ы. ПОБАЧ, ПОПЛЕЧ, ПОРУЧ. Селі мы з дзедам п о б а ч у палукашку на мяккім сене. А. Я к і м о в і ч. На драбінах п о п л е ч з Амі-ляю сядзеў Андрэй... К. Ч о р-н ы. Дарога ў вуліцы няроўная, вузкая, нельга ісці п о р у ч дваім. П. Г а л а в а ч. ПОДЛЫ, НІЗКІ. I бачыў я ваякаў сільных, і бачыў подлых я трусоў... Я. К у п а л а. Падхалім — гэта самы н і з-к і і самы страшны чалавек. I. Г у р с к і. ПОДПІС, АУТОГРАФ. Крывыя no д п і с ы мужыкоў занялі ўвесь ліст паперы! Я. К о л а с. Колькі ў яе розных а ў т о-г р а ф а ў! Проста хвароба нейкая. М. Р а к і т н ы. ПОДЫХ, ПОДЗЬМУХ, ПА-ВЕУ. Вецер прылятаў зрэдку, сла-быя былі яго подыхі, ад якіх толькі ледзь чутна шапацела зжоўклае, леташняе трысцё. Э. С а м у й л ё н а к. Была страйнейшай за сасон-ку, жывей, як подзьмухі вятроў. М. М а ш а р а. Толькі з па в е в а мі ветру далятае сюды шум горада. Э. С а м у й л ё н а к. ПОЗІРК, ПОГЛЯД; ЗІРК (разм.). Позірк яго нерашуча спы-няецца на дзіцячым тварыку. М. Л ы н ь к о ў. А як кіне п о г л я д смелы, так і згоніць з сэрца цень. Я. К о л а с. 3 і р к яго ўпаў туды, дзе людзей радзей было. КЧ о р-н ы. ПОЛЕ, ПАЛЕТАК; ЛАН (абл.); НІВА (паэт.); ГОНІ (паэт., мн.). Калгаснае поле, як мора, у хвалях зялёных усё. М. М а-ш а р а. Каласіцца на п а л е т к у жы-та ды пшаніца... К. К р а п і в а. Выйшаў радасны араты на калгасны вольны л а н... К. Б у й л о. На мужычай ні в е каласы пустыя... Я. К о л а с. На шырокія выйшаўшы г о-н і, зноўку трактар гамоніць. П. Б р о ў к а. ПОМНІК, МАНУМЕНТ /у выглядзе чатырохграннага слу-па, звужанага кверху: АБЕ-ЛІСК. He паспелі no мніка з гра-ніту ім сябры паставіць — клі-каў бой. А. Б я л е в і ч. Нашчадкамі героі не забы-ты: у скверах манументы ім стаяць. X. Ж ьі ч к а. На пастаменце з шэрага гра-ніту стаіць на Круглай плошчы а б е л і с к. Е. Л о с ь. ПОМНІЦЦА, ПАМЯТАЦ-ЦА □ АСТАВАЦЦА У ПАМЯ-ЦІ, ТРЫМАЦЦА У ПАМЯШ, ЖЫЦЬ У ПАМЯЦІ, HE ВЫ-ХОДЗІЦЬ 3 ПАМЯЦІ, HE ВЫХОДЗІЦЬ 3 ГАЛАВЫ, СЯДЗЕЦЬ У ГАЛАВЕ, HE СХОДЗІЦЬ 3 ДУМАК, HE СЫХОДЗІЦЬ 3 ДУМАК, СТА-ЯНЬ У ВАЧАХ. Добрае доўга п о м н і ц ц а, а благое яшчэ даўжэй. П р ы-к а з к а. Памятаецца нам гэта, нібы ўчора ўсё было. К. К р а-п і в а. I першы нясмелы пацалу- 327 нак... Усё гэта, відаць, а с т а-е цца назаўсёды ў п а м я ц і. М. Л ы н ь к о ў. Кожны з нас ведае, што ўсё прачытанае намі не аднолька-ва трымаецца ў п а мя ц і. Я. С к р ы г а н. 3 дзіцячых год ж ы в е ў п а-мяці малюнак. Р. Шкраба. He а ы х о д з і ў з п а м я ц і Рыгор. Ц. Г а р т н ы. «Ідзі, ваюй... А я чакаць unde буду ўсё жыццё...» — н е в ы х о д з і л і з г ала в ы сло-выў. Р. Н я х а й. Падавай яму тут усякія да-кументы больнічныя, а мне аб іх дужа клопат, толькі яны ў мяне ў галаве сядзяць. М. Л ы н ь к о ў. Тры хлопцы стаяць у в а-ч а х і з д у мак н е схо-д з я ц ь... Я. К о л а с. 3 яго думакнесыходзі-л а Насця, адзетая ў белае... К. Ч о р н ы.