Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Калі гэта я была ў піянер-скіх лагерах, а яшчэ цяпер с т а я ц ь Баркі ў в а ч а х. У. Ш a х а в е ц.
ПОМСЛІВЫ, МСЦІВЫ, ЗЛАПОМНЫ; АДПЛАТНЫ (перан.).
Пан Богут п о м с л і в ы. Зня-вагі не падаруе ёй, о не. Я. К о л а с.
Рад дапамагчы кожнаму па-радай, падзяліцца ведамі сва-імі. He мс ців ы, не з л а п о м-н ы. X. Ш ы н к л е р.
Прыйшла вайны а д п л а т-н а я пара з крывёй рабоў і самаго цара. Д ж. Г. Б а й-р а н, перакл. У. Д у б о ў к і.
ПОМСТА, АДПОМСТА, АД-ПЛАТА, РАСПЛАТА □ СУД-НЫ ЧАС, СУДНЫ ДЗЕНЬ.
Хай no мс т а точыць нож крывавы на крыўду вечную сваю! Я. К у п а л а.
Яшчэ раз удакладняецца, у чым жа будзе заключацца
адпомста:	«можа хоць
рублёў пяцьдзесят вернем»... Я. Б р ы л ь.
Ужо ўзнімаецца народ, і блізкі час а д п л а т ы! Э. С а-м у й л ё н а к.
'Чуюць гады ў кожным uio-раху, што ўжо блізіцца р а с-п лат a... М. Т а н к.
Хай с у д н ы ч а с настане,— спакойна Музе ён і проста ў вочы гляне... М. Б а г д а н о-в і ч.
Судны дзень набліжа-ецца. 3 хмары хутка грозных маланак штыкі па варожых га-ловах удараць. A. К у л я ш о ў.
ПОРТ, ПРЫСТАНЬ, ГА-ВАНЬ.
Успомні, таварыш, Адэсу, шумлівае мора, і п о р т... А. 3 а р ы ц к і.
— Гэй, гэй! На бераг хут-чэй! — з прыстані нехта крычыць. М. Т а н к.
У г а в а н і стаяла шмат ка-раблёў з розных канцоў свету. Я. М а ў р.
ПОРЫСТЫ, НАЗДРАВА-ТЫ.
Камень, на якім Віця ся-дзеў, быў круглы, нібы паля-вы валун, і п о р ы с т ы, як вапняк. У. Ш ы ц і к.
Сонца ўзнялося, прасвечвае голы лес і на аселым, н а з-д р а в ат ы м зашэрхлым снезе сплятаюцца дзівосныя карун-кі святла і ценю. I. Ш а м я-к і н.
ПОСТАЦЬ, ФІГУРА.
Раптам ад гуменнай сцяны аддзялілася высокая п о-ст аць. К. Ч о р н ы.
Нібы з зямлі выраслі непа-далёку тры чалавечыя ф іг у-р ы. М. Ч а р о т.
ПОСШЛКА, КАПА.
Стары, паедзены шашалем ложак быў засланы зрэбнай саматканай посцілкай. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
328
Алена радавалася: напрадзе за зіму ды натчэ вясной руч-нікоў, абрусаў ды к an. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
ПОТ іу каня: МЫЛА.
Горача стала, буйныя кроплі no т у сыпаліся з твару. А. Я к і м о в і ч.
Воз угару цягнулі. два кані: карэнны што ёсць сіл, аж м ы-л а м ён пакрыўся... Э. В а л а-с е в і ч.
ПОТНЫ, СПАЦЕЛЫ, УС-ПАЦЕЛЫ, СПАТНЕЛЫ, ЗАПАЦЕЛЫ, МОКРЫ, УЗ-МАКРЭЛЫ /пра каня: УЗМЫЛЕНЫ.
Косця быў увесь п о т н ы, твар, заўсёды бледна-матавы, хударлявы, пачырванеў. A. К у-лакоўскі.
Выцер хустачкай спацелы твар, усміхнуўся, глянуўшы на ўсіх, як чалавек, які выканаў свой абавязак. П. П е с т р а к.
Прыбег камандзір першага ўзвода, у с п а ц е л ы, расхры-станы. А. Кулакоўскі.
Я не ішоў, а бег, с п ат не-л ы, угрэты. 1. Пташнікаў.
Запацелы твар выказваў балючую ўтому. Ц. Г а р т н ы.
А калі Міколу даводзілася ў такі час ісці пехатою, то ён так шпарка ішоў, што прыходзіў дадому ўвесь мокры. Я. К о-л а с.
У з м а к р э л ы я коні асця-рожна пераступалі кутымі ка-пытамі... М. Л ы нькоў.
Перад хатай старасты чала-век спыняе ў з м ы л е н а г а, усяго ў мокрых пісягах жарэб-чыка, адчыняе вароты, заяз-джае ў двор. I. Навуменка.
ПОТЫРЧ, ПОТАРЧ, СТЫР-ЧМА, СТАРЧМАКА.
Я размахнуўся і гэтак даў хулігану ў грудзі, што ён п о-т ы р ч паляцеў на брук... Р. С а б а л е н к а.
Турчыновіч не ўстаяў на на-гах і паляцеў потарч. I. Г у р с к і.
А ён [самалёт] с т ы р ч м a набліжаўся да нас, з такой жа хуткасцю, як і падымаўся ўго-ру. I. Г р а м о в і ч.
Кладуцца дрэвы с т а р ч м а-к а на ўвесь сасновы рост. П. Б р о ў к а.
ПОУНЫ, НАПОУНЕНЫ, НАБІТЫ, ЗАБІТЫ □ ЯК ЗА-ВЯЗАЦЬ, АЖ ТРАШЧЫЦЬ.
Убачылі разумныя браты кацёл грошай, зарадаваліся. Насыпалі no ў н ыя кішэні, ды і палавіны не забралі. А. Я к і-м о в і ч.
У напоўнены вагон шуг-ііула новая грамада пасажы-раў. Ц. Г а р т н ы.
Міша, каржакаваты дзяцюк, ставіць на ўслон туга наб і-т у ю кайстру. X. Ж ы ч к а.
Паязды забіты салдатамі. М. Л о б а н.
Дзесяць мяхоў, як завя-з а ц ь, насыпалі мы з ямы трошкі прыпрэлага, але яшчэ добрага жыта. Р. С а б а л е н-к а.
Год быў гэтакі ўраджайны на жыта (гумно а ж т р а-шчыць). А. Васіленка.
ПОЦЕК, РАГА.
— Мана, правакацыя! — вы-крыкнуў Пшыборскі, выціраіо-чы густы пот, які поцекамі расплываўся па твары і шыі. М. Л ы н ь к о ў.
Снег прыстае да шыбаў акон мутнымі кроплямі, расцякаецца р а г а м і па шкле. 3. Б я д у-л я.
ПОЯС, ПАС, ГІАСАК, ПА-ПРУГА, ДЗЯГА, РЭМЕНЬ.
На ёй было белае плацце, туга перацягнутае ў таліі шы-рокім п о я с а м. А. Асіпеіі-к а.
Бацька сына выбіў п a с а м.
329
а сын бацьку ў лоб абцасам. В. В о л ь с к і.
Дзень пры дні маці паска-м і нас заганялі ў пасцелі. М. Л у ж а н і н.
На ім была новая, ваеннага колеру, гімнасцёрка, туга пера-хопленая шырокаю п а п р у-г а ю. Я. С к р ы г а н.
А ён сарваў з мяне ўсю воп-ратку і пачаў біць дзягай. 3. Б я д у л я.
Хлопец, здавалася, быў пера-ціснуты шырокім чорным р э~ ме не м з бліскучаіі спражкай. I. Г у р с к і.
ПРАБАЧЫЦЬ, ВЫБА-ЧЫЦЬ, ДАРАВАЦЬ, ПАДА-РАВАЦЬ.
Аўгіння Цітаўна! Прашу п р а б а ч ы ц ь за турботы. М. Т к а ч о ў.
Хіба ты ўсе слёзы выплачаш? Хіба ты ўсе крыўды в ы б а-ч ы ш? С. Д з я р г а й.
Вы не гневайцеся на мяне і д а р у й ц е. К. Ч о р н ы.
Знявагі не падаруе ёй, о не. Я. К о л а с.
ПРАВА, ПАУНАМОЦТВА, МАНАПОЛІЯ.
Хто дужы, таго і п р а в а, таго і слухай. М. Ч а р о т.
Я вам даю ў даным выпад-ку поўную свабоду і паўна-мо ц т в ы рабіць усё, каб наладзіць працу ў дэпо. М. Л ы н ь к о ў.
3 гэтага часу Дырэкцыя, як юрыдычны гаспадар азёраў, атрымала манаполію на лоўлю рыбы. У. К а л е с н і к.
ПРАВАДНІК, ПАВАДЫР, ГІД, ЭКСКУРСАВОД.
Я люблю знаёміцца без г і-д а ў, без ніякіх там п р а в ад-нікоў з новым горадам ці краявідам, плошчай, гмахам, засенню садоў. М. Т а н к.
Быў ён спачатку п а в а д ы-
ром у сляпога жабрака.
3.	Б я д у л я.
Зроду не даводзілася мне быць экскурсаводам іптатным. Толькі я і слова пе схлушу, Мінск сябрам паказ-ваючы новы... М. К а л а ч ы н-с к і.
ПРАВАДНІЦА !у самалёце: СЦЮАРДЭСА.
Ад правадніцы. строгай чую: — Стаіць паш поезд сем мінут! А. П ы с і н.
Мне сцюардэса падала цукеркі, тваёю мятай веялі яны. А. П ы с і н.
ПРАВАПІС, АРФАГРАФІЯ.
Паводле гэтага блакнота можна было прасачыць за пос-пехам Саламона ў п р а в а п і-с е. 3. Б я д у л я.
Беларуская арфаграфія, якая склалася гістарычта, ад-люстроўвае поўнае аканне ў ненаціскных складах пасля цвёрдых і зацвярдзелых зыч-ных. Ф. Янкоўскі.
ПРАВАСУДДЗЕ, ЗАКОН-НАСЦЬ.
Цэлы кодэкс п р а в а с у д-д з я выказан у казцы. А. Л о й-к а.
Адным з важпейшых прын-цыпаў дзейнасці Савецкай дзяржавы з’яўляецца паслядоў-нае ажыццяўленне сацыялі-стычнай законнасці. «3 в я з д а».
ПРАВЕРКА, ПАВЕРКА, ПРОБА, ВЫПРАБАВАННЕ, ІНСПЕКЦЫЯ, ЭКЗАМЕН, КАНТРОЛЬ, РЭВІЗІЯ; ХРЫ-ШЧЭННЕ (перан.).
Трэба прызнаць, што п р а-верка выканання з’яўляецца пакуль што яшчэ слабым звя-ном пашай работы. «3 Baa-fl а».
330
Калісь вытрэсваў на п а в е р-ц ы паходны рэчавы мяшок. А. П ы с і н.
Як выдзержыш пробу, дык забярэш скарбы, а пе, — дык хваробу! Ф. Багушэвіч.
Тут адбывалася в ы п р а б а-ванне новых тыпаў самалё-таў. Р. Н я х а й.
Начальніку паліцыі не дава-лі спакою думкі аб розных непрыемнасцях, якія прыйдзец-ца яму, няйначай, перанесці ад усёй гэтай нечаканай ін-с п е к ц ы і. М. Л ы н ь к о ў.
Але кантроль за палітыч-най асветай не павінеп абмя-жоўвацца толькі залікам-экзаменам. «3 в я з д а».
Р э в і з і я касы дала поўны парадак. Я. С к р ы г а н.
Так прайшоў першы дзень вайны, адбылося баявое хр ы-шчэ н н е савецкіх салдат. I. Г у р с к і.
ПРАВІНАВАЦІЦЦА, ПРА-ВІНІЦЦА; ПРАШТРАФІЦЦА (разм.); САГРАШЫЦЬ (пе-ран.).
Заслужыў — пахваліць, п р а-вінаваціўся — пратрэ і з пясочкам, і з перчыкам. М. ГІ я н к р а т.
У чым жа вы п р а в і н і л і-ся? Мусіць, нечым угнявілі па-па? I. Г у р с к і.
Было дамоўлена, што той, хто праштрафіцца, паві-нен па свайму выбару пацала-ваць каго-небудзь з прысут-ных. Я. К о л а с.
Ці ж ён звярэдзіцца, с а г р э-ш ы ц ь, калі малых дзяцей па-цешыць і іх ялінкай пад куц-цю хоць раз забавіць у жыц-цю... Я. К о л а с.
ПРАГРЭСІУНЫ, ПЕРАДА-ВЫ.
У 1926 годзе ў Вільні пачаў выходзіць прагрэсіўны са-
тырычны часопіс «Маланка».
У. К а л е с н і к.
Перадавое чалавецтва— народы ўсіх акрас і моў злу-чылі моцна сэрца з сэрцам... А. Александровіч.
ПРАГУЛКА, ПРАХОДКА, ШПАЦЫР; ПАГУЛЯНКА (разм.); ПРАМЕНАД (уст.).
А па нядзелях мы ез-дзілі на прагулку на ра-ку... М. Л ы н ь к о ў.
Мікіту Дарафеевічу і само-му не хацелася яшчэ ісці да-дому, хоць ён ужо зрабіў доб-рую праходку перад сном. Р. С а б а л е н к а.
Як жа добра было вам на ш п а ц ы р ы і ў лодцы на ціхаіі рацэ. П. П а н ч а н к а.
У вас за плячыма былі стрэльбы, вы рабілі невя-лічкую пагулянку, далі-катна называючы яе паляван-нем. Я. С к р ы г а н.
Вышэйшым шыкам у Варша-ве ці ў Сопаце лічыцца мець песка [сабачку] і выйсці з ім пад вечар на n р а м е н а д... С. Александровіч.
ПРАДБАЧАННЕ, ПРАДКА-ЗАННЕ, ПРАДГАДАННЕ, ПРАРОЦТВА, ПРАГНОЗ.
Але баюся, што могуць спраўдзіцца ўсе мае найгоршыя прадбачанні. М. Танк.
Ен спадзяваўся, што з цягам часу пацвердзяцца яго п р ад-к а з а н н і... С а в і ц к і.
Збылося песні прадгадан-н е: «Хто быў нічым, — той стане ўсім». М. Ч а р о т.
I яшчэ не спраўдзілася п р а-роцтва папа. 3. Бядуля.
Часта жыццё не ўкладалася ў яго n р а г н о з. Ц. Г а р т-н ы.
ПРАДМЕТ, ДЫСЦЫПЛІ-НА.
У школе даваліся мне ўсе n р а д м е т ы, але найбольш
331
любіў літаратуру. I. Наву-м е н к а.
I нейкія д ы с ц ы п л і н ы хо-дзіць слухаць на медфак. К. Ч о р н ы.
ПРАДЧУВАННЕ, ІНТУІ-ЦЫЯ.
Было прадчуванне бя-ды. А. Вярцінскі.
I нт у і ц ы я падвяла—толь-кі чайнік і піяла. Р. Б a р а д у-л і н.
ПРАЖЫЦЬ, ПРАВЕСЦІ, ЗВЕКАВАЦЬ; ПРАЦЯГНУЦЬ, ПРАКІДАЦЦА (разм.).
Тут кукуе зязюля, ці шмат п р а ж ы в у. Я. К у п а л а.
I ўспомнілася мне тое мя-стэчка, дзе я п р а в ё ў гады майго юнацтва. М. X в е д а р о-в і ч.
Так у дзеўках і з в е к а в а-л a. М. Г а р э ц к і.
Бедны чалавек — кандыдат на той свет. А можа яшчэ тро-хі працягне. Я. Колас.
Добра, калі з хлебам да каляд пракідаемся. М. Г р о д н е ў.
ПРАЗРЫСТЫ, ПРАВІД-НЫ, ЧЫСТЫ.
Выцягнулі са студні поўнае вядро халоднай, п р аз р ы-стай вады. П. Пестрак.
Плыў угару і знікаў, быццам дым сіняваты з кадзіла, рэдкі, п р а в ід н ы туман... М. Barfl а н о в і ч.