Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
I, бы той магільны чарвяк, точыць Збанава сэрца лютая злосць на чалавека, які разбу-рыў яго э д э м, спапяліў яго маленькі ўтульны трон... А. Ш а ш к о ў.
За гэта ксяндзы ахвотна зні-малі з іх грахі і абяцалі ц а р-стванябеснае. к. Я к і-м о в і ч.
РАМЕСНІК, САМАТУЖНІК.
Былі і брадзячыя р а ме с-нікі — краўцы, стальмахі. К. Ч о р н ы.
Яўрэйскія саматужнікі: шаўцы, балаголы, краўцы, ры-мары, кавалі, на ўсякі выпадак, рыхтавалі дружыну для адпо-ру. П. П е с т р а к.
РАНЕЙШЫ, БЫЛЫ, МІ-НУЛЫ. КОЛІШНІ, ДАУНІ, ДАУНЕЙШЫ, ТАГАЧАСНЫ, СТАРЫ; УЧАРАШНІ (перан.).
Р а н е іі ш ы я думкі аб смер-ці зноў прыйшлі яму ў галаву. Я. К о л а с.
Трактарыстам першым у
калгасе стаў б ы л ы праслаў-лены салдат. Р. Н я х а й.
Калі м і н у л ы х дзён не забываеш, —■ ты любіш дзень сягонняшні мацней... Э. А г н я-ц в е т.
Ігнату загадалі ісці да пра-сторпага дома. To была к о-л і шн я я школа. М. Л ы н ь-к о ў.
Д а ў н я г а бяссілля ўжо ў грудзях няма! А. Г у р л о.
Усе даўнейшыя сваркі забыліся. Я. С к р ы г а іі.
У гаворцы пракідаліся не-ацэнныя прыкметы часу, невя-домыя мне падрабязнасці т а-гачаснага жыцця. М. Л у-ж а н і н.
Яму цяпер здавалася, што мужыкі вазілі б бульбу і па с т а р о й цане. А. Ч а р н ы-ш э в і ч.
Ды і як не плакаць, калі мы, учарашнія шчасліўцы, сёння сталі жабракамі.
М. Т к а ч о ў.
РАСКЛАД, РАСПАРАДАК, ГРАФІК, РЭГЛАМЕНТ.
Іхні поезд — строга па р а с-кла д у — паімчыць да іншых гарадоў!.. К. К і р э е н к а.
Ен трымаўся р a с п a р а д-к у: спаць пад’еўшы не любіў, раніцай рабіў зарадку, на пра-гулку ўдзень хадзіў. В. В і т-к а.
Упершыню параходная кам-панія пацярпела пэўныя стра-ты з-за парушэння г р а ф і к a разгрузачна-пагрузачных работ. М. Л ы н ь к о ў.
Бабы не ўмеюць прасіць сло-ва, не прывыклі гаварыць па рэгламенту. М. 3 а р э ц-к і.
РАСЛІНА; (спец.).
Паўднёвая належыць да Я. Маўр.
КУЛЬТУРА
р а с л ін а, хваёвых.
але
357
Тэхнічныя к у л ь т у р ы — такія, як каноплі, лён — могуць азалаціць калгас. П. Пест-р а к.
РАСЛІННАСЦЬ, ФЛОРА □ РАСЛІННЫ СВЕТ.
Амаль кожны курган пакры-ты р а с л і н н а с ц ю: шып-шыннікам, крушыпай і воль-хай... Э. Самуйлёнак.
Але Грушку перад усім тады цікавіла ф ло р а, пачынаючы ад дуба і канчаючы блакітны-мі маленькімі кветачкамі... П. П е с т р а к.
Вільготны трапічны лес — найбольш старадаўняя форма расліннага с в е т у.
В. В о л ь с к і.
РАСОЛ /рыбны: ЛЕК.
Гэта я нёс збанок гуркоў ад сястры. 3 р а с о л а м.
К. Ч о р н ы.
I смагне селядзец у л ё к у, і ў лютай пары млее кроп. Р. Б а р а д у л і н.
РАСПАГОДЖВАЦЦА, ВЫ-ПАГОДЖВАЦЦА, ПРАЯС-НЯЦЦА.
Хмурая раніца пачала рас-п а г о д ж в а ц ц a. Р. М у-р а ш к а.
На захадзе пачало в ы п а-годжвацца: разгарнуліся аблокі, і зірнула на зямлю пра-зрыстае сіняе неба. А. Ч а р-н ы ш э в і ч.
Падвечар неба пачало п р а-я с н я ц ц a. А. Ч а р н ы ш э-в і ч.
РАСПАУСЮДЖВАЦЬ, ШЫ-РЫЦЬ, ПАШЫРАЦЬ, ПУС-КАЦЬ, РАСПУСКАЦЬ, СЕЯЦЬ, РАЗВОДЗІЦЬ, РАЗНОСІЦЬ; ПАПУЛЯРЫЗАВАЦЬ, ПРА-ПАГАНДАВАЦЬ (кніжн.).
Дома яны з Любай перапіс-валі гэтыя зводкі ў некалькіх экземплярах і потым р а с-
паўсюджвалі па вёсцы. 1. Ш а м я к і н.
Праўда, што адпымі пася-джэннямі іх палітычная праца вычарпацца не магла. Яе трэба было ш ы р ы ц ь сярод мес-тачковых падмайстраў і пера-носіць на вёску. Ц. Г а р т н ы.
Адны ёй памагаюць аднаў-ляць калгас, другія толькі плёт-кі паш ы р аю ц ь. М. П а с-л я д о в і ч.
Якое маеце вы права п у с-к а ц ь пра нас такую славу? А. Б а ч ы л а.
Гэта цесць, халера на яго, такую хлусню распускае. I. Ш а м я к і н.
Чуткі пра глыбокі флангавы абход пашыраліся ў белаполь-скім войску і сеялі пані-ку. М. М а ш а р а.
Гэта сыноў двух у лес па-слаў партызаншчыну р а з в о-д з і ць ды мужычае права сваё паказвае? К. Ч о р н ы.
Гэта Чухноўская р а з н о-с іц ь усякія брудныя плёткі. П. П е с т р а к.
Дасягненні нашых хлопцаў варта папулярызавац ь... X. Ш ы н к л е р.
Але патроху, памалу ёп уцягнуў у работу найбольш жывых і актыўных з моладзі і сярод яе пачаў п р a п а ган-д а в а ц ь ідэю: залажыць у Клінках калгас. Я. К о л а с.
РАСПУСНІК, БЛУДНІК, ЮРЛІВЕЦ. ДОНЖУАН, ЛА-ВЕЛАС; БАБНІК, ХАХАЛЬ, ЖАРАБЕЦ, БУГАЙ, КНЫР (разм., груб.-праст.) □ КОТ МАРЦОВЫ.
— Вон адсюль, мярзотнік! Р а с п у с н і к!.. — крычала, як сама не свая, Валя. Р. С а б а-л е н к а.
Таварыш паведамляў пра... таемнасці прыдворнага жыцця, у асяродку якога вярцелася імпазантная фігура б л у д н і-к а Распуціна. Ц. Г а р т н ы.
358
Неспадзявана для Смілгаса ў Зыгмунты знайшлося столькі сілы, піто ад яе штуршка стары ю р л і в е ц адляцеў, як мех... Р. С а б а ленка.
А яна, такая чыстая ў сваім белым адкрытым плацці, толь-кі чырванела часам спіною, калі занадта палка прыпадаў да яе рукі які-небудзь наваяўлеііы д о н ж у а н... У. Каратке-в і ч.
Савоська быў л а в е л а с. Заміралі сэрцы нашых парты-запак, калі ён, бывала, акампа-ніруючы сабе на гітары і млява закаціўшы вочы, спяваў... A. К а р п ю к.
Гэта ж першы б а б н ік быў на ўсю губерню. Ніводная слу-жанка з яго рук не выйшла. К. К р а п і в а.
Ад акна стралой назад — прыхавала рэчы, на сябе хут-чэй халат, хахаля— ў пад-печак. А. Б а ч ы л а.
— Ж a р а б е ц дурны! — Ужэ і пасмяяцца з дзеўкамі няможпо!.. I. Мележ.
Я сам пайду да старшыні сельсавета, людзі пацвердзяць, што ён стары б у г а й. хай толькі ён стане чапіцца да Валі. I. Пташнікаў.
Ты шашні строіш патаёма! Лайдак ты. кныр няшчасны! лгун! Я. К о л а с.
Чаго ж у вокпы лез, смяр-дзюх?.. О, кот марцовы, гад плюгавы! Я. К о л а с.
РАСПУСТА, РАЗБЭШЧА-НАСЦЬ, РАЗЛАЖЭННЕ; ГРЭХ (разм.); БЛУД (уст.).
Хто распусце раз аддаў-ся, кепскім будзе чалавекам. Я. К у п а л а.
Тады рэдактар напісаў загад аб звальнешіі з рэдакцыі Сяргея Росліка за п'япства, за бытавую разбэшчанасць, за па-рушэнне працоўнай дысцыплі-ны. Р. Сабаленка.
Са службы яго пагналі не то за разлажэнне, не то за растрату... М. Л ы н ь к о ў.
Лепей далей ад г р a х a — шалапута-жаніха... А. Б а ч ы-л а.
Ты і я — удваіх стапем сме-лай ступой змагаць гора-бяду, паніжэнне і б л у д... Я. К у-п а л а.
РАССТАННЕ, РАЗЛУКА, РАЗВІТАННЕ, АДВІТАННЕ, АДЫХОД, АД’ЕЗД; РОС-ТАГІЬ, РОЗВІТ, АДЫХОДАК, АДЫХОДЗІНЫ (разм.).
Есць любоў на свеце, здрада і расстанне. М. Б a г д а-н о в і ч.
I вось спаткаліся мы зноў пасля васьмі гадоў р а з л у к і. К. К р а п і в а.
Сустрэліся ў апошнім р а з-вітанн і рукі... М. Т а н к.
Тым часам, сястрыца мая, да-вай абнімемся, пацалуемся, гэ-та будзе і прывітанне і а д в і-танне. V. Дубоўка.
— Добра,—кажа дзяўчын-ка. — Але мне хочацца на адыход цябе віном пачаста-ваць. А. Я к і м о в і ч.
У шэсць гадзін раніцы Ліза-вета Назараўна была ўжо га-това да а д ’ е з д у. У. К о р-б а н.
I гучыць на р о с т а н ь на вакзале слова, што сябры да нас звярталі... М. Л у ж а н і н.
— Абавязкова заеду, — паў-тараю я сам сабе ўголас сказа-нае на р о з в і т... Я. С к р ы-г а н.
Неўзабаве ўсе разышліся, толькі некалькі мужчын і хлап-цоў спыніліся на вуліцы закур-ваць на а д ы х о д а к.
К. Ч о р н ы.
He бачыў, канечне, Кірыла, як Красуцкі злазіў у скляпок і на адыходзіны даў ча-лавеку скрутак паперак. Я. С к р ы г а н.
359
РАСТАВАЦЬ, ТАПІЦЦА;
ТАЯЦЬ (абл.).
Круціліся белыя снежныя матылі, мякка дакраналіся да твару, раставалі. I. М е-л е ж.
Бліснула сонца, сонца вясно-вае — т о п і ц ц а гурбіна, то-піцца лёд! Я. К у п а л а.
Глянь, снягі таюць, рэчкі йдуць бегам... Я. К У п а л а.
РАСТЛУМАЧЫЦЬ, ВЫ-ТЛУМАЧЫЦЬ, ПАЯСНІЦЬ; РАЗЖАВАЦЬ (разм.) □ РАС-КРЫЦЬ ВОЧЫ.
Пакажы мне, панок, ноты, растлумач мпе, як і што. Я. К о л а с.
Свае палітычныя погляды s ы т л у м а ч ы ц ь словамі, ды яшчэ на польскай мове, я добра не ўмеў. A. К а р п ю к.
— У калгас прасіцца прый-шоў, — п а я с н і у ён Леўку і павярнуўся да яго. Я. С к р ы-г а н.
Калі ты не ўсё зразумеў, ска-заў бы, мілы ты чалавек, тады разжавалі б. А. П а л ь-ч э ў с к і.
Тут яму р а с к р ы л і в о-ч ы, кім ён быў і кім ён стаў. А. Александровіч.
РАСХІСТАЦЬ, РАСКАЛЫ-ВАЦЬ.
Гнілую падпорку вякоў вят-ры-змагары р а с х і с т а л і. У. X а д ы к а.
Вн раскалываў яе [кра-ту] яшчэ, і ўжо льга было пра-садзіць у дзірку галаву і плечы. К. Ч о р н ы.
РАСЦІ, ВЫРАСТАЦЬ, ВЫ-РОСТАЦЬ Ібурна: БУЯЦЬ, ШУГАЦЬ; ШАЛЕЦЬ, ЦЯГ-НУЦЦА (перан.).
Р а с ц і дубкам, расці, муж-пець, над родным краем ім шу-мець... П. Б р о ў к а.
Затое бульба, пасаджаная на
нізкіх месцах, вырастала на славу. A. А с і п е н к а.
I выростае дрэва, ста-лее... С. Д з я р г а й.
На палянцы каля хаты ўлет-ку б у я л а крапіва ў рост ча-лавека. 3. Б я д у л я.
Як збажына ш у г а ц ь пай-шла... П. П а н ч а н к а.
Пакуль там старая завіхала-ся каля печы, я павёў Ганну паказаць, як у агародзе ш а-леюць буракі і капуста... К. 'Ч о р н ы.
Цягнуўся да неба апло-джаны колас. М. К а л а ч ы н-с к і,
РАСЦЭНКА, ТАКСА.
Рабочыя патрабавалі зняць вайсковы заказ з завода і па-высіць расцэнкі. Э. Са-м у й л ё н а к.
Яно-такі і праўда дарагавата, Макар Піліпавіч. Мы ж гэту т а к с у ўстанавілі яшчэ ў со-рак пятым годзе. К. К р а п і-в а.
РАСЧАРАВАННЕ, РАСЧА-РАВАНАСЦЬ, РАЗУВЕР'Е.
Але гэтая цьмяная нраўда не магла задаволіць ягонае глы-бока-практычнае істоты, і ён астаўся ў сумным р а с ч а р а-в а н н і. М. 3 а р э ц к і.
Пачуццё расчарава-н а с ц і і незадаволенасці агар-нула яго. М. Т к а ч о ў.
Цяжкае разувер'е аба-рвала скрыдлы. Ц. Г а р т н ы.
РАСЧАРАВАЦЦА, РАЗУВЕ-РЫЦЦА, ЗНЯВЕРЫЦЦА, СТРАЦІЦЬ ВЕРУ; АПЯЧЫСЯ (перан.) □ АПУСЦІЦЬ РУКІ.
А што як яна спалохаецца яго — такога — ды р а с ч а р у-е ц ца? М. Л у п с я к о ў.
I,	як чалавек, які ўжо даўпо разуверыўся ў сваіх
360
здольнасцях, а ў таварыша ўба-чыў тое, чаго не хапала самому, Дрозд хваліў Грушэўскага... A. К а р п ю к,
Я ні ў жыцці, ні ў людзях не зняверыўся, людскую ласку дбайна берагу. П. П а н-ч а н к а.
Ен ніколі не ўпадаў у цём-ную безнадзейнасць і ні разу не было таго, каб с т р а ц і ў в е р у ў лепшы дзень. A. К у-лакоўскі.
Я ўжо сёе-тое ведаю, а п ё к-с я раз на ўсё жыццё. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
А р у кі ты, відаць, дарэм-на а п у с ц і ў. Ці ж ужо і ра-тунку няма? М. М а ш а р а.
РАСШЧОДРЫЦЦА, РАЗ-ДОБРЫЦЦА.
Рэдактар і мясцком р а с-шчодрыліся на каштоў-ныя падарункі. I. Ш а м я к і н.