КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
РАМЯЖНЫ, ЦНАТЛІВЫ. КАНФУЗЛІВЫ; ЦІХМАНЫ (абл.); БАЯЗЛІВЫ, НЯСМЕ-ЛЫ, НЕРАШУЧЫ (перан.). Сарамлівы ад прыроды, Пятро заўсёды адчуваў сябе няёмка і быў нязграбны сярод людзей незнаёмых... I. Ш а-м я к і н. Ігнасёвым суседам аказаўся Нічыпар Сокур, с a р а м я ж ы хлопец. А. Ч а р н ы ш э в і ч. С а р а м я ж л і в ы і як бы нечым заклапочаны, хлапчук схаваўся за матчыну спіну... Б. С а ч а н к а. С а рамяжная дзяўчына стужкі ў косах русых мне... A. А с т р э й к а. Дый шчасце не любіць, каб пра яго ведалі многія, яно цнатлівае да палахлівасці, як дзяўчынка-пятнастоўка... Б. С а ч а н к а. На фронце не быў ні палах-лівым, ні канфузлівым, а тут — канфузіцца... 3. Б я-ду л я. Я ў жыцці не б а я з л і в ы, а пры стрэчы з ёй заўжды пра-стаю ўвесь час маўкліва, як на-браўшы ў рот вады. А. Б а-ч ы л а. Яна нясмелая, усё маў-чыць, ці х ма на я... К. Ч о р-н ы. У маім уяўленні вы заўсёды былі той самай н е р а ш у ч а й, сарамлівай Анютай, якой я вас ведаў раней. У. К о р-б а н. САРОМЕЦЦА, БЯНТЭ-ЖЫЦЦА. КАНФУЗІЦЦА; СТЫДАЦЦА (абл.); ЧЫРВА-НЕЦЬ (перан.) □ СВЯЦІЦЬ ВАЧАМІ. Кінь саромецца мовы сваёй, зваць сябе беларусам пачні... М. Ч а р о т. I калі ён называў яе не «Волька», а «Волечка», яна чырванела і б ян т э ж ы-лас я. К. Ч о р н ы. 373 Дзяўчына слухала яго, ча-мусьці сама канфузілася і старалася хутчэй пайсці ад Казіка. М. Д а н і л е н к а. Дык хадзі ж, не с т ы д а й-с я, к грудзям сваім белым мяне прыгарні... Я. К у п а л а. Яна не хацела, каб яе гас-падар «с в я ц і ў» в а ч а м і перад госцяю. Я. К о л а с. САСЛАЦЬ, ВЫСЛАЦЬ, ЗА-ГНАЦЬ. Пасля выздараўлення царскі суд с а с л а ў яго ў Сібір, ад-куль ён і не вярнуўся. П. П е с т р а к. Трэба яго в ы с л а ц ь, як кулака. I. Г р а м о в і ч. Алесь вярнуўся з чужыны, ку-ды яго, яшчэ падлетка, з а-гн ал і фашысты як партызан-скага памочніка. Е. Л о с ь. САСТАРЭЦЬ, САСТАРЫЦ-ЦА; АГРЫБЕЦЬ (абл.); ССІ-ВЕЦЬ, ПАСІВЕЦЬ (перан.). Каб па добрасці, то бацька с а с т а р э ў — лепшы пінжак ідзе сыну. К. Ч о р н ы. Зусім састарыўся баць-ка, а яны яго слухаюць, шану-юць. Кй з к а. He а г р ы б е ю яшчэ. А ка-лі пастарэю трохі, дык тады якраз добра і жаніцца. К. Ч о р н ы. Жаніўся — хлеб горкі пры-мацкі, с с і в е ў, а свайго і не еў. X. Ж ы ч к а. Прайшлі гады. Мы п а с і-в е л і самі, і, мабыць, крыўд-на мне не аднаму, што гэтае святое слова «мама» ужо цяпер еказаць няма каму. С. Г р а-х о ў с к і. САЧЫЦЬ, НАГЛЯДАЦЬ, НАЗІРАЦЬ, ЦІКАВАЦЬ, ВЫ-ЦІКОУВАЦЬ, ПІЛЬНАВАЦЬ, СЦЕРАГЧЫ; ПАЛЯВАЦЬ (пе-ран.) □ HE СПУСКАЦЬ BO-KA, HE СПУСКАЦЬ ВАЧЭЙ, ІСЦІ НАЗІРКАМ, ХАДЗІЦЬ ПА ПЯТАХ. Маленькай была — усюды лазіла, так і с а ч ы за ёй, a не, дык па печ узлезе ды грым-пецца адтуль, а то з плота. П. Г а л а в а ч. Цікава было наглядаць у пушчы за гульнёй маладых зуброў-падлеткаў. В. В о л ь-с к і. Міколка н а з і р а ў за пе-раездам цераз чыгунку. М. Л ы п ь к о ў. А хаты вясковыя, хлявы і гумны — небяспечныя. За кож-ным вуглом можа хто ці к у е. 3. Б я д у л я. Выцікоўвае ш, як шпіён? А. Ч а р н ы ш э в і ч. А я п іл ь н у ю ўсю ноч, каб якое нядобрае вока не зір-нула ў акно ды не падгледзела, што ён дома. Р. С а б а л е н-к а. Я сцерагла. каб у хаце ніхто не стукнуў. Ц. Г а р т-н ы. I ёп убачыў таго, хто п а л я-в а ў за ім. Э. С а м у й л ё-н а к. He с п у с ка й в о к а з ле-су, бо дзе-небудзь ад ладнага дубка ці хвойкі застанецца толькі лысы пянёк. М. Л у-ж а н і н. Вачэй не спускала паліцыя. I. Навуменка. Яна то, праўда, ішла не разам, а ззаду, як бы н а з і р-кам. К. Ч о р іі ы. Ен знебываўся, абіваў парогі бальніцы, х а д з і ў п а п я-т а х: пе загавары ні з кім. I. П т а ш н і к а ў. СВАБОДА, НЕЗАЛЕЖ-НАСЦЬ, САМАСТОЙНАСЦЬ, ВОЛЯ, ВОЛЬНАСЦЬ, ВОЛЬ-НІЦА, РАЗГАРНЕННЕ; РАЗ-ДОЛЛЕ, РАЗВАРОТАК (разм.); РАЗГОН (перан.). Цяжка жыць было народу, 374 путы, здзек вакол, і змагацца за с в а б од у бацька твой пайшоў. Я. К у п а л а. Дык умейце свята бараніць чэсць і незалежнасць свайго краю. К. Б у й л о. Ты — народ гераічны, бо за ўсю сваю гісторыю ты даў мно-га вядомых і невядомых ге-рояў, якія змагаліся за тваю с а м а с т о й н а с ц ь, за тваё чалавечае права. Я. Купала. Трымай жа моцпа, родны брат, свой сцяг здабытай в о-л і. М. Ч а р о т. Аказалася пасля, што цара-такі прагналі, але воль-насць народу багатыя не да-лі... Э. Самуйлёнак. За в о л ь н і ц у спрадвечны раб аддаў жыццё сваё на сла-ву. 3. Б я д у л я. Ведаеце, такая была раман-тыка, такое разгарненне нашай партызанскай сілы, што кожнаму на ўсё жыццё запом-нілася... I. Шамякін. I тут навокал тваё поле,— раздолле тут табе і в о л я! Я. К о л а с. Разваротку ў Некрашах вялікага не было: адно-другое вяселле сыгралі з дазволу бур-гамістра, і ўсё. М. Л о б а н. Паўстынцы, іпто выдзеліліся на хутары, дык цяпер кожны як пан сабс жыве: і скаціне разгон, і самому чалавеку... A. В а с і л е в і ч. СВАВОЛІЦЬ, СВАВОЛЬНІ-ЧАЦЬ, ГАРЭЗАВАЦЬ, БЛАЗ-НАВАЦЬ; ДУРЭЦЬ (разм.); БЯЗУЛІЦЬ, БАЙБУСАВАЦЬ (абл.) □ ВЫТВАРАЦЬ ШТУ-КІ, ВЫКІДВАЦЬ ІПТУКІ, ХА-ДЗІЦЬ НА ГАЛАВЕ, ЗАЙ-МАЦЦА ДУРЫКАМІ. Хацелася яшчэ болып бегаць і с в а в о л і ц ь, але прыходзі-лася стрымлівацца: цяпер ён у другім класе. Я. К о л а с. Свавольнічаю і шко- джу ў хаце, колькі мне хочац-ца. 3. Б я д у л я. Расце, га р э з у е моладзь. Эх, каб гэта да старых ды ва-рочалася тая жвавасць! Я. С к р ы г а н. Менш блазнаваў. Сяргей стараўся трымацца па-даросла-му. М. Г р о д н е ў. Ну, Ігнат, глядзі, брат, не д у р э й, вучыся. Я. К о л а с. Глядзі ж вучыся, слухай на-стаўніка, а будзеш б я з у-л і ц ь — мала не будзе... М. Л ы н ь к о ў. Сын перарастаў бацьку, а ўсё яшчэ байбусаваў па вёс-цы. Б. С а ч а н к а. Ці гэта ж салдатам в ыт в а-р а ц ь розныя ш т у к і, не раўнуючы як тыя малыя дзеці? М. Л ы н ь к о ў. Але і ён добры, в ы к і д в а е там усякія шт у ч к і, ледзь хаты цстцы не спаліў, пускаю-чы там розныя феерверкі... М. Л ы н ь к о ў. У чужым горадзе, па-ваша-му, і ўлады няма? Можна ўжо і н а г а л а в е х а д з і ц ь? У. К о р б а п. Кінь ты д у р ык а м і з а й-ма ц ца — узняўся ні свет, ні зара. М. Л ыпькоў. СВАВОЛЬНІК, ГАРЭЗА, ГАРЭЗНІК, ШЫБЕНІК, ШЫ-БЕЛЬНІК, РАСПУСНІК, БУЯН; ДУРАСЛІВЕЦ. ДУРО-НІК, БАЛАУНІК, ЙРАКУДА, БУЗУН, ЖЭУЖЫК, ВІСУС, НЯУРЫМСТА (разм.); РЭС-ПУСТ. НАКОЛЬНІК, УЗРЭЗ, АТОРВА (абл.); РАЗБОЙНІК (перан.). A то, недзе ў двары, дачака-лася і накінулася маці на сва-в о л ь н і к а-сына: — Ты зноў ііа возеры быў? М. Р а к і т-н ы. Знянацку віскнула дзяўчына, якую ўшчыкнуў ці паказытаў г а р э з я-хлопец. I. М е л е ж. Ен не любіць, як іншыя г а- 375 Р Э 3 н і к і яго ўзросту, крыў-дзіць слабейшых, але затое і сам не даецца ў крыўду. Я. К о л а с. Хлюпца свайго пакінула на маці ды на старую Арціошыху, і ён расце ш ы б е н і к а м. Р. С а б а л ен к а. — Чаго ты тут, ш ы б е л ь-н і к? — спытаў брат і моцна пацягнуў Міхалку за вуха. Я. К о л а с. Чаго табе за бацькам? Я Ta-66 пакажу, распуснік. Ц. Г а р т н ы. Б у ян Карачун, дурэючы, адарваў палку, да якой была прымацавана табліца метрыч-ных мер. Я. М а ў р. Настаўнік рэдка калі біў мя-не або ставіў на каленкі на жарству, што зараблялі д у-расліўцы траха не кожны дзень. А. Я к і м о в і ч. Па вадзе шалёпаюць баса-нож малыя д у р о н і к і, зака-саўшы нагавіцы, задраўшы ка-шулі. М. Г а р э ц к і. У першы год мала хто ціка-віўся ім: той жа самы б а-ла ў н ік, непаседа, толькі што ў марацкай форме. A. К у л а-к о ў с к і. Клююць яршы — падводныя п р а к у д ы. М. К а л а ч ы н-с к і. Ціхі, ветлівы. He б у з у н. М. Л у п с я к о ў. — Нашто вы рукі марозіце, ж э ў ж ы к і? — Снег цёплы. К. Ч о р іі ы. Маці з распяразаным фарту-хом у руцэ, трасучы паскамі, грозіць яму: «Злазь зараз жа, в і с у с ты!» К. К р а п і в а. А спераду — унучка, свет-ленькая н я ўр ым с та. Я. Б р ы л ь. Хацела ве пусціць, ды пабая-лася, каб не зрабіў сабе чаго: так плакаў, р э с п у с т... Я. Б р ы л ь. Былі, вядома, у мяне і свае мянушкі — плакса, размазня, накольнік, неслух... Б. С а ч а н к а. — Ну, што, у з р э з ы, — звярпуўся да малых Міша,— хопіць ужо ганяць вецер па ву-ліцы. A. В а с і л е в і ч. Успамінаецца, як бегалі яны — малыя ат о р в ы — па-над самай вадой, па-над самым прадоннем... М. 3 а р э ц к і. Ах вы, разбойнікі! Ну чаго ж вы стаялі там? А як па-вырасталі... Я. Б р ы л ь. СВАРКА, ЗВАДКА, ГРЫЗ-НЯ; КАЛАТНЯ, КАЛАТНЕЧА, БУРКАТНЯ (разм.); НЕЛА-ДЫ (разм., мн.); БУЧА (абл.); БАТАЛІЯ, ПЕРАПАЛКА (пе-ран.). Пакінем с в а р к у гэтую на-рэшце: павінны мы прыйсці да нейкай згоды. П. Г л е б к а. Няма тае хаткі, каб не было з в а д к і. П р ы к а з к а. Грызуцца не толькі Верамей-чыкі. Рэдка ў якой хаце пяма г р ы з н і. К. К р а п і в а. Кожны дзень плакала і бра-тава жонка ад крыкаў Аляксея, кожны дзень у хаце была к а-лат н я. К. Ч о р н ы. Але цяпер у Кашчавай хаце такая калатнеча кожны дзепь, што аж вокны дрыжаць. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Буркатня адна, пагрозы, вокам ласкі не зірне. Я. К о-л а с. Чуткі ішлі па ўсім наваколлі, што ў Бушмара ў хаце н е л а-д ы. К. Ч о р н ы. Аж тут Мальвіна тыц сюды! Прывяў пан Богут — будзе б у-ч а! Я. К о л а с. Учора трохі кепска атрыма-лася. Прымусіў вас быць свед-кам сямейнай б а т а л і і. Л. А р а б е й. Яна заўважыла Васіля, калі ёп іійоў за ёй назіркам, і адра-зу пачула, што папалася і што 376 з-за гэтага будзе вялікая п е-р а п а л к а... Я. К о л а с. СВАРЫЦЦА, ЛАЯЦЦА, СПРАЧАЦЦА; КАЛАЦІЦЦА, ГЫРКАЦЦА, ЦАПАЦЦА (разм.); ГРЫЗЦІСЯ (пе-ран.)ПРАЗЫГРЫВАЦЬ СЦЭ-НЫ. Алесь жа вельмі не любіў сварыцца і часта ўступаў крыклівым... В. Б ы к а ў. Л а ю с я з ім, кажу: сядзі, тата, у хаце, без цябе ўпраў-люся. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Няхай князі с п р а ч а ю ц-ц а паміж сабой, ім патрэбна ўлада і багацце... Б. М і к у-л і ч. Дужа я хворы, можа памру, дык хачу вас падзяліць, каб вы па маёй смерці не к а л а ц і-ліс я за бацькава дабро. М. Г а р э ц к і. А за сталом маўчком сядзелі. Там хлопцы гыркацца не смелі... Я. К о л а с. Андрэй быў старэйшы за Та-раса на год, хлопцы хоць і дру-жылі паміж сабою, але часам ц a п а л і с я. I. Г у р с к і. He л а я ў с я, не грызся з дзеўкамі, не бузаваў. М. Л ы н ь к о ў. Тут чалавек жаніцца нарых-таваўся, а вы перад ім с ц э ны разыгрываеце. К. К р а-п і в а.