Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
СВАЯК, СВОЙ, РОДНЫ; РАДНЯ (зб.); РОДЗІЧ (разм.), РАДНЯК, КРЭУНЫ (абл.).
Мы з табою с в ая к і, швагры... К. Ч о р н ы.
Паўгода з мацерай пажыў, то гэта с в о й? М. Л о б а н.
Усе нрыйшлі праводзіць сваіх любімых і родных, з якімі
няскора давядзецца сустрэцца.
М. X в е д а р о в і ч.
А хлопчыка ўзяла р а д н я, каб абярнуць і яго ў служку. Я. К о л а с.
Лука Лукіч мне р о д з і ч, і толькі захачу — ён пры любой пагодзе пазвоніць Фамічу. А. Александровіч.
Раднякоў так не люблю, як Андрэя з Еваю... Ц. Г а р т-н ы.
Наш калгас цяпер адна вя-лізная сям’я, і ўсе ранейшыя бедпякі мае цяперашпія крэ ў-н ы я. 3. Б я д у л я.
СВЕДКА, ВІДАВОЧЦА, ПА-НЯТЫ /на дуэлі: СЕКУН-ДАНТ (уст.).
— Маеш, цыган, с в е д к і?— А як жа! Жонка і дзеткі. П р ы м а ў к а.
Полацк XVI стагоддзя мы ўяўляем ужо не з адных апі-санняў, а і з малюнкаў, што па-кінулі в і д а в о ч ц ы.
Т. X а д к е в і ч.
Госць і абодва панятыя затрыманы для падпісання пра-такола. А. Асіпенка.
Бяжы, паспееш яшчэ выклі-каць на дуэль! Мяне ўсекун-д а н т ы бяры! A. К а р п ю к.
СВІТАННЕ, РАССВІТАННЕ, ДОСВІТАК, ДАСВЕЦЦЕ, 30-ЛАК, ЗАРА, ЗАРАНІЦА; СВІ-ТАНАК (разм.); ДЗЯННІЦА (паэт.).
Вецярок, гэты разведчык летняга с в і т а н н я, нёс з са-бою водар хвойніку, палявых траў і кветак. A. К у л а к о ў-с к і.
Ужо цадзіцца пачало ка-стрычніцкае рассвітанн е... К. Ч о р н ы.
Вецер улёгся — набліжаўся д о с в і т а к. Т, X а д к е в і ч.
377
Цяпер да самага дасвец-ц я рыба будзе спаць. I. Ч ы г-р ы н а ў.
Ледзь з о л а к уставала яна і гнала свой статак у поле. М. Л ы н ь к о ў.
За прасніцай маці сустрэла з а р у... к. В я л ю г і н.
А там надыдзе касавіца — ўставай, чуць гляне зарані-ц а... Я. К о л а с.
Абудзілася д з я н н і ц а, азарыла кожны дом — заірдзе-ла чарапіца, як маліннік пад акном. А. Александро-в і ч.
СВІТАЦЬ, РАССВІТАЦЬ, СВЯТЛЕЦЬ, ДНЕЦЬ, ВІД-НЕЦЬ, РАЗВІДНЯЦЦА, РАЗ-ВІДНЯЦЬ, РАЗВІДНІВАЦЬ, РАЗВІДНІВАЦЦА, ЗАРЭЦЬ, ШАРЭЦЬ □ БРАЦЦА НА СВІТАННЕ, БРАЦЦА НА СВІТАНАК, БРАЦЦА НА РАННЕ, БРАЦЦА НА ДЗЕНЬ, ЗАЙМАЦЦА НА ДЗЕНЬ, БРАЦЦА НА ВІДНО, ЗАЙ-МАЦЦА HA СВЕТ, БРАЦЦА НА ЗОЛАК, ЗАЙМАЦЦА НА ЗОЛАК.
Праясняецца ўсход — пачы-нае с в і т а ц ь. X. Ж ы ч к а.
Р а с с в і т а е...	3 пасцелі-
бярлогу падымаюцца сонныя дзеці... П. Т р у с.
Добрыя вярсты тры прайшоў Пракоп, калі ў полі пачало с в я т л е ць, займацца н a д з е н ь. Я. К о л а с.
Д н е л a — шырылася свет-лая паласа на ўсходзе. I. Ш а-м я к і н.
Ноч прайшла спакойна. Па-чало ўжо в ідн е ць.
Я. М а ў р.
Ледзь пачало развідняц-ц а, Сцяпан Фёдаравіч загадаў выступаць. I. Мележ.
А цяпер хадзем. Хутка пачне развідняць. П. Г а л а-в а ч.
Было ўжо каля дзевяці га-дзін раніцы, аднак здавалася,
іііто яшчэ толькі пачынала развіднівац ь... A. К у -лакоўскі.
Пачынала развіднівац-ц а. Пашарэлі вяршыні дрэў М. Л ы н ь к о ў.
Я думаю, трэба... пара пачы-наць, бо стане з а р э ц ь ужо хутка. П. Г л е б к а.
Праз два маленькія акепцы дзень пясмела лез у сярэдзіну, і было відаць праз іх, як ш а-р э л а на дварэ. К. Ч о р н ы.
А на ўсходзе пачынае б р а ц ц а н а с в і т а н н е. М. Т к а ч о ў.
Кожную раніцу, як толькі б р а л а с я н а світанак, зарачанцы бачылі, як пісьмеп-нік з жонкаю ішлі на рэчку... Р. Сабаленка.
Недзе ўжо б р а л а с я на р а н н е — і з лугу, ад ракі з-за кустоў вербалозу, цягнула халадком. I. Ч ы г р ы н а ў.
Б я р э ц ц а н а д з е н ь. Святлее. 3. Бядуля.
Ужо бралася на від-н о, калі Аляксандр Дзям’яна-віч уладжваўся з Надзяй на днёўку. М. Л ы н ь к о ў.
Раніцаю, як толькі-толькі па-чынала з a й м а ц ц а н a с в е т, усё войска рушыла ў паход. Я. К о л а с.
Толькі н а з о л а к пачало б р ацца, а ён ужо быў у да-розе. Я. С к р ы г а н.
А тут стала займацца на золак, у Сверанаве за-спяваў певень... С. Алек-с а н д р о в і ч.
СВЯТЛО, АСВЯТЛЕННЕ, АГОНЬ, БЛЯСК, ЯСНАСЦЬ, ЯСНАТА; ВІДНАТА (разм.); ЯСЬ (паэт.).
3-за аканіц і шчыльных фі-ранак не даходзіла ні с в я т-л о, ні гукі. П. Г а л а в а ч.
Вуліца ў слабым месячным асвятленні была журбот-на ціхая, пілою падалі цені хат. М. Л о б а н.
378
У многіх хатах ужо былі па-тушаны а г н і. К. Ч о р н ы.
Свеціць лямпа нудным б л я с к а м, а вакол — ціхут-ка! Я. К о л а с.
Усё балота было як у дыме, прасветленым сонечнай я с-насцю. I. Ме л е ж.
Як добрых, хутка вас прыняў камуны вольнай калектыў, каб вольна, згодва, без прыііук з балота йсці да яснаты. Я. К у п а л а.
Быў лес. I месячная в і д н а-т а была ў ім. К. Ч о р н ы.
Я с ь вясёлая імкпе ад вокан. К. Б у й л о.
СВЯТЫ, СВЯШЧЭННЫ, БОСКІ.
Сведкаю будзе хай бог нам с в я т ы, што мы з вамі па духу браты, К. К р а п і в а.
У свяшчэнным пісанні сказана, што калі чалавеку цес-на на зямлі стане і ён на неба палезе, то тады наступіць кан-чыпа свету. М. Л о б а н.
Ужо пе чакае сямейка дабра, аж тут, як воляю боскай, доктар адзін па дарозе з двара ехаў, заехаў і ў вёску. Я. К у-п а л а.
СЕЛЬСКАГАСПАДАРЧЫ, ЗЯМЕЛЫІЫ, АГРАРНЫ.
Аржанец пачаў расказваць пра новы закон аб сельска-г а с п а д а р ч ы м падатку. Я. Б р ы л ь.
Райком партыі вырашыў пус-ціць яго [Пракопа Касянка] на павышэнне, паставіўшы загад-чыкам раёпнага зямельна-г а аддзела. Р. С а б а л е н-к а.
Яны казыраюць сваёю а г-р а р н a й праграмаю. Але ж гэта не праграма, а тупік, бо эсэры, заігрываючы з сялян-ствам, перабольшваюць яго маг-чымасці. Я. К о л а с.
СЕСЦІ Івыгодна. надпі)га: УСЕСЦІСЯ, РАССЕСЦІСЯ:
Жанчына ласкава іх прывіта-ла і запрасіла с е с ц і. М. Saps ц к і.
Калгаснік усеўся на трак-тар, стаптаўшы мінулага імя... ЯК у п а л а.
Мы расселіся на пяску. А. Б а ч ы л а.
СЕМУХА; ТРОЙЦА (абл.).
Сёішя т р о й ц а. У нашым баку яе завуць с ё м у х а й. I. Пташнікаў.
СІВЫ, ПАСІВЕЛЫ, ССІВЕ-ЛЫ; БЕЛЫ, СЕРАБРЫСТЫ, СРАБРЫСТЫ (перан.).
Перад натоўпам застаўся стаяць с і в ы стары. Э. С а-м у й л ё н а к.
Я ведаю: буду і я п а с і в е-л ы і толькі ніколі не буду стары. С. Грахоўскі.
Легенду гэту дзед стары, с с і в е л ы калісьці нам малым апавядаў. С. Д з я р г а й.
3 мясцовых жыхароў сустрэў-ся толькі адзін дзядок, увесь б е л ы... К. Кулакоўскі.
Ен трохі згорбіўся, аброс гус-той серабрыстай шчаці-най... М. Н і к а н о в і ч.
Настаўніца з с р а б р ы с т ы-м і скронямі, клапатлівая і строгая жанчына, доўга глядзе-ла на Рыгорку... Я. Кол а с.
СІЛА, МОЦ, ДУЖАСЦЬ, МАГУТНАСЦЬ.
Ці ж мы, хлопцы, рук не маем? Ці ж нам сілы бог не даў? Я. К о л а с.
Пачуў столькі ў сабе м о ц ы, піто дубы вярнуў бы! М. Ч а-р о т.
Здаецца, вада вяртае стом-ленаму целу і дужасць, і ўііэўненасць. Б. АІ і к у л і ч.
Схіліся ты псрада мной, пе-рад магутнасцю маёй! У. Д у б о ў к а.
379
СІНІ, БЛАКІТНЫ, ВАСІЛЬ-КОВЫ, ВАЛОШКАВЫ.
Неба— высокае, с і н я е ві-сіць над полем... К. Ч о р н ы.
Я малым хлапчуком палюбіў твае пушчы і нівы, і б л а к іт-н ы я рэкі, і мора зялёных лу-гоў. П. П а н ч а н к а.
Васільковыя вочы пазі-раюць спагадліва. I. Н а в у-м е н к а.
Плавае ў блізкіх глыбінях са-лака, хвалі — валошкавы цвет. А. П ы с і н.
СІНЬ, СІНЯВА, ПРОСІНЬ, БЛАКІТ, БЛАКІТНАСЦЬ; ЛА-ЗУРАК (перан.).
У такую пору нягорача све-ціць сонца і далёка відаць спа-койная сінь далёкіх нябёс. Я. С к р ы г а іі.
Няспынна хвалі ўдаль плы-вуць, адбіўшы неба с і н я в у. М. Т а н к.
Краявід і блізкі і знаёмы нам: ніцая бяроза, неба ў п р о с і-н і... С. Д з я р г а й.
Пятро ляжаў на спіне і гля-дзеў у бяздонны б л а к і т яс-нага жнівеньскага неба. I. Ш а-м я к і н.
Чыстая, глыбокая рэчка ў люстранай паверхні сваёй ад-бівае блакітнасць неба... П. Г а л а в а ч.
Хоць бы маленькая прыкме-та — усміхнулася неба сінім л а з у р к а м, выпусціла пра-меньчык сонца! Ц. Г а р т н ы.
СІНЯК, ПАДЦЁК, КРЫВА-ПАДЦЕК; ЛІХТАР, ФАРА (перан.).
С і н як і пад вачыма рабілі яго кволым і хваравітым. К. К р а п і в а.
Плячо было чорнае ўсё, з крывавымі падцёкам і. К. Ч о р н ы.
Угледзеў сінія к р ы в a п а д-
ц ё к і на твары, нахмурыўся. М. Л ы н ь к о ў.
He для ўсіх скончылася шчасліва: хто сіняк зарабіў, хто л і х т а р на ілбе, а хто дык і рэбер не далічыўся. Я. К о л а с.
Я тут дванаццаты год слу-жу — і ніводнага смяротнага выпадку. А што ф а р ы наста-вяць, дык то не бяда. A. A cine н к а.
СІПЛЫ, СІПАТЫ, АСІП-ЛЫ, ХРЫПЛЫ, ХРЫПЛІВЫ, ХРЫПАТЫ.
П’яныя мужчыны спявалі песні с і п л ы м і галасамі. A. А с і п е н к а.
•— Дарогу трэба перакрыць на суткі, — с і п а т ы м, пра-студжаным голасам гаварыў капітан. В. Б ы к а ў.
Адно недзе на сяле чулася п’яная песня—а с і п л ы я, пра-пітыя галасы то крычалі на ўсё горла, не слухаючы адзін адна-го, то зусім заціхалі. I. М е-л е ж.
Голас у яго быў х р ы п л ы, відаць, ён застудзіўся ў бало-тах. Э. Са м у й л ё н а к.
Нечый х р ы п лі в ы голас заводзіў «Дубінушку».
Ц. Г а р т н ы.
У другога х р ы п а т ы го-лас, нібы прастудзіўся паравоз, бегаючы ў зольных туманах і завеях. М. Л ы н ь к о ў.
СКАВАРАДА, ПАТЭЛЬНЯ.
Запішчалі ў печы скваркі, аж звініць скаварада. Я. К о л а с.
Гарачая, пахучая патэль-н я з салам стала на стол. П. П е с т р а к.
СКАЖАЦЬ; ПЕРАКРУЧ-ВАЦЬ (перан.).
Ліда задала пытанне з месца:
380
чйму рэдакцыя скажае до-пісы і тут жа расказала, што іх допіс быў зусім не гэткі. Я. Е р м а л о в і ч.
А дзед, хоць і маліўся коль-кі разоў на дзень, але словы страшэпна перакручваў і кары ніякай за гэта не меў. М. Л у ж а н і н.
СКАЗ, ВЫРАЗ, ФРАЗА.
Вясковы, беларускі акцэнт не псаваў, а як бы скрашваў вы-сечаныя з граніту с к а з ы. Ц. Г а р т н ы.
Еп борздзепька перапраўляў тэкст, мяняў словы, в ы р а з ы, касаваў цэлыя строфы. Я. К о-л а с.
Спачатку яшчэ можна раза-браць асобныя словы, нават фразы, пасля япы зліваюцца ў адзін суцэлыіы гул. A. А с і-п е н к а.
СКАКАЦЬ; ВЫБРЫКВАЦЬ, ГОЦАЦЬ, ГАЦАЦЬ (разм.).
С ка ч а, як каза. П р ы-м а ў к а.
Ногі лёгкія, галава таксама, чаму ім не выбрыквац ь! К. К р а п і в а.
Часамі ад куста да куста ля-ніва г о ц а ў растлусцелы заяц. A. К а р п ю к.
Шэрыя палевікі-птушкі га-ц а ю ць па раллі... Ц. Г а р т-п ы.
СКАЛА, УЦЕС Іу вадзе: РЫФ.
Рыён бушуе малады па с к а-лах нашых гор. П. Б р о ў-к а.
Байкал трымаўся ганарыста і недаступна, як у ц ё с. С. Гаўрусёў.
На р ы ф ы чорныя ўзлятаў прыбой... М. А р о ч к а.
СКАРДЗІЦЦА, ЖАЛІЦЦА, БЕДАВАЦЬ, ПЛАКАЦЬ, ПЛА-