КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Стома была такая вялі-кая, што бадай апрануты кі-пецца на пасцель. 3. Б я д у-л я. Нягледзячы на стомле-н а с ц ь, ён паскорыў хаду. А. Ч а р н ы ш э в і ч. У тую ноч Аўдоцця не магла заснуць да самага відна. Ад залішняга стамлення. Ба-лелі ве толькі паясніца і рукі: збалелася яе душа. А. Ч а р-н ы ш э в і ч. У мяне бяссонніца, пера-тамленне. Я. К о л а с. Ен раптам адчуў, як спала млявасць з мо р ы, як бярэ запал. I. М е л е ж. Пракапчука самога хіліла да сну: як-ніяк давала сябе знаць здарожанасць. Р. С а-б а л е н к а. Калі гэта слабасць, у п ад а к с іл, дык мы так-сама можам і ўздымацца. Я. Б р ы л ь. 3 а н я п а д с і л у канцы трэцяга дня адчуваем абодва. М. М а ш а р а. У вачах туман, немач у нагах. Я. К у п а л а. Арцём, матнуўшы галавой, засіпеў ад смеху і, быццам ад н е м а г а т ы, апусціўся на аполак. М. Р а к і т н ы. Паражэнне царызму ў Крым-скай вайне, нягледзячы на ге-раізм рускіх салдат, паказала гніласць і бяссілле прыгоннай Расіі. Р. Ш к р а-б а, СЛАБЫ, АСЛАБЕЛЫ. AC- 13 М. к. Клышка 385 ЛАБЛЫ, СЛАБАСІЛЬНЫ, БЯССІЛЬНЫ, ЗНЯСІЛЕНЫ, АБЯССІЛЕНЫ, БЕЗ СІЛ, НЯ-ДУЖЫ, ЗНЯМОЖАНЫ, НЕ-ТРЫВАЛЫ. КВОЛЫ, СТОМ-ЛЕНЫ, СТАМЛЕНЫ, НЯ-ДОШЛЫ, ЗМАРДАВАНЫ, НАДАРВАНЫ, ЗАЦЯГАНЫ, СПРАЦАВАНЫ; НЯМОГЛЫ, ЗНЯБЫТЫ, ЗНЯМОГЛЫ, АБНЯМОЖАНЫ, НЕМАЧНЫ, НЕТРЫВУШЧЫ, ХІЛЫ, ХІР-ЛЯВЫ, ЗМОРАНЫ, СТРУ-ДЖАНЫ (разм.); ЗНАТУЖА-НЫ, НЕЗДАЛЯШЧЫ, КВЕ-ЛЫ, ВУТЛЫ (абл.); ДОХЛЫ, ЗДОХЛЫ, ЗАМЫЛЕНЫ, ГНІ-ЛЫ, АБЯСКРОУЛЕНЫ (tie-pan.) □ ЛЕДЗЬ ЖЫВЫ. У мамы нервы с ла б ы я і сэрца мяккае. К. К р а п і в а. Ляжу я хворы, а с л а б е л ы. Я. К о л а с. Аслаблыя звісаюць рукі, у скроні стукаецца кроў... С. Грахоўскі. У процілеглым кутку, у за-печку і на печы пануе змрок, і слабасільнае святло газоўкі не здужае яго перамаг-чы. К. К р а п і в а. Ен горача пацалаваў яе, моц-на, да болю, патрос яе б я с-сільныя рукі... М. Л ы н ь-к о ў. Праляціць над вёскай адзі-нокая птушка — павольна, як быццам знясіленая. П. П е с т р а к. Абяссіленая, яна ўпа-ла галавой на падушку... К. Ч о р н ы. А пасля б е з с і л упала, праляжала да зары. A. А с т-р э й к а. I Мікіта зноў н я д у ж ы — перапіўся ўчора. А. П а ў л о-в і ч. Перад вачыма плылі кругі, зямля цягнула да сябе з н я-м о ж а н а е цела ЛАіхаіла. Э. С а м у й л ё н а к. He аднойчы ён прыходзіў да- дому на нетрывалых на-гах... Р. С а б а л е н к а. К в о л а е цяля і сярод лета зябне. П р ы к а з к а. Сяргей адчуў сябе раптам такім с т о м л е н ы м, што мог бы заснуць і на хаду. У. Ш а-х а в е ц. Ен бачыць, дзе стамлёны ўпаў жаўрук — нябеснай оперы пяюн. А. П ы с і н. Пан Францішак, адзіная ця-пер мужчынская сіла ў маёнт-ку, корпаўся ў гаспадарцы з адным н я д о ш л ы м канём, Я. Б р ы л ь. Зрэдку кацілі двухколкі, бе-жанцы, змардаваныя, чорныя і брудныя ад пылу. A. А с і п е н к а. А конь гэты — інвалід вайны. Н адарв аны. скалечаны... I. Ш а м я к і н. Конік малы, з а ц я г а н ы. Я. К у п а л а. Пятрусь і Максім былі дроб-ныя хлопцы, захудалыя і с п р а ц а в а н ы я. П. П е с т-р а к. Стары н я м о г лы ўжо... Я. Б р ы л ь. Іван Прыгода з групай пар-тызан вядуць знябытую Асю. П. Г л е б к а. Кандрат вярнуўся з дарогі брудны і з н я м о г л ы. М. Л о-б а н. • Францкевіч, а б н я м ож а-н ы і вялы, стаяў, як цявіна. Здаецца, вецер яго цяпер пава-ліў бы. К. Ч 6 р н ы. Ен [агеньчык] быў такі н е-м а ч н ы, што не мог запаліць нават жмуток саломы... I. М е-л е ж. Адны з гэтых людзей былі на дзіва крыўдна н е т р ы в у-ш ч ы я: толькі і нылі каля кухні, наіўна чакаючы дабаў-кі... Я. Б р ы л ь. Патрываю, я ж не х і л ы... А. Астрэйка, Юрка з уроды быў х і р л я- 386 в ы хлопчык, а нядаўна ён пра-студзіўся і заняпаў. Я. К о-л а с. Змораная працай, Саша ўпершыню за дні вайны заснула рана і спала моцна. I. Ш а-м я к і н. Я струджаны ад працы і ад думак. У. Дубоўка. Я ўжо стары, зн а т у ж а-н ы, косці адпачынку просяць. М. М а ш а р а. Дзіку цяжка ўгнацца за ча-радою, бо ён стары, н е з д а-ля ш ч ы... Б. С а ч а н к а. Квелы агеньчык трапятка біўся ў плошцы. В. Б ы к а ў. Мужчынскія метады не па-раіш гэтаму в у т л а м у ства-рэнню. A. К а р п ю к. Сеў на сваю дохлую ка-былку і паехаў у свет. А. Я к і-м о в і ч. Мы паехалі на сваім з д о х-л ы м канючку. К. Ч о р н ы. Я доўга вадзіў з а м ыл е-н а г а каня, каб ён аддыхаўся і не выцягнуў ногі. У. Н я-дзведскі. Рукой пралетарскаю смелай г н і л ы стары лад зруйнава-ны. Я. К у п а л а. Бывае, абяскроўленае падраздзяленне якраз больш паспяхова выканае тую ж за-дачу, якую яно ў сваім поўным складзе не магло выканаць. A. М а р ц і н о в і ч. Хлопец будзе ісці не дзень і не два, ён стоміцца галодны і прыйдзе ледзь жывы... Р. Б я р о з к і н. СЛЕД, ЗНАК, ТРОП. Снег зверху зараз жа замя-тае с л я д ы. 3. Бядуля. Калі Гануля ўзяла яе [гім-насцёрку] у рукі, дык заўважы-ла, што на грудзях не тое што якой узнагароды, а нават і з н а к у ніякага не было. I. Г у р с к і. I скрозь цямраную затопу не возьмуць с л е д у яго, т р о-п у, і тут глядзець на ўсё зруч-ней. Я. К о л а с. СЛЕДСТВА, ДАЗНАННЕ, ДОПЫТ. Акрамя гэтага, ёсць яшчэ ка-меры для тых, каго дапытва-юць, і для тых, чый лёс ужо вырашаны, пасля сканчэння следства. I. М е л е ж. Жандары цэлыя вёскі, ад ма-лога да старога, выганялі на дазнанне. М. Чарот. Часта арыштаваных выклі-каюць на д о п ыт. А. Я к і-м о в і ч. СЛІНА; АСЦА (абл.). Запаліў запалку, знайшоў мех, плюнуў у руку, загасіў у сліне запалку... 3. Бяду-л я. Шмігельскі ледзь яблыкам не ўдавіўся. А с ц ы поўны рот пабегла, і ён цвыркнуў на ток. М. Л о б а н. СЛУГА, СЛУЖКА, ПРЫ-СЛУЖНІК, ПРЫСЛУГА, РА-БОТНІК, НАЙМІТ, ЙАДРУЧ-НЫ Іна сельскагаспадарчых работах: ПАРАБАК, БАТРАК; СЛУЖАКА, СЛУЖБАК, СЛУ-ЖЭБНІК, ПАПІХАЧ, ПАЙІ-ХАЙЛА, ПАСЛУГАЧ, ХАЛУЙ (разм.); ЛЁКАЙ (уст.); ВА-САЛ (перан.). йамятай, што я твой гаспа-дар, а ты мой с л у г а! Э. С а-м у й л ё н а к. I на заробкі ў служкі да машын ідзе былы рамеснік, се-лянін. A. Р у с е ц к і. Ніякія кары царскіх п р ы-служнікаў не могуць спы-ніць барацьбу. Я. Колас. I паступіла маці прыслу-г а ю да інжынера Будзілові-ча. М. Г а р э ц к і. 13* 387 Жыў сабе non, а ў яго ні адзін работнік не выбу-дзе года. К а з к а. Лютым катам быў над намі панскі н а й міт і цівун. М. М а ш а р а. Немцы пры дапамозе сваіх падручных, беларускіх на-цыяналістаў, рабавалі краіну. I. Г у р с к і. Бацька парабкам у па-на — на рабоце цэлы дзень. П. Б р о ў к а. Цяжка на нашай зямліцы жыць без зямлі б а т р а к у. М. М а ш а р а. Стары ляснічы па-сваему ца-ніў Міхала, як с л у ж а к у: ганяў усюды, небараку, як бы скаціну тую нему. Я. К о л а с. He згаджаўся, як відаць, адзін толькі пан Ясінскі ды яго с л у ж б ак і — аканом, Лаўрэн і іншыя. А. Я к і м о в і ч. Вось ксёндз, служэбнік божы, ўвесь навучае люд, каб у касцёл хадзілі, каб не грашы-лі тут... Я. К у п а л а. Хоць аканом і не пан, але звычайна ў такіх панскіх п а-п і х а ч о ў болып гонару, чым у саміх паноў. А. Ч а р н ы-ш э в і ч. He дажджэш, трасца табе ў галаву, нямецкі папіхайла, каб цябе халера выпрастала! К. Ч о р н ы. Ды мы, пане, хоць у па-с л у г а ч ы да д’ябла гатовы ісці, абы агораць капейку тую на білеты. А. Пальчэўскі. Лепш мець справу з гаспада-ром, чым з яго х ал у ё м. I. Н а в у м е н к а. Пакуль л ё к а й зашпільваў на пану дарожны пыльнік, Він-цэнты падтрымліваў панаў ло-каць... К. Ч о р н ы. Я — твой в a с а л. Чакаць загадаў — вось мая ўся справа. У. Ш э к с п і р, перакл. У, Д у-б о ў к і. СЛУП /у будынку, варотах ці агароджы: ШУЛА; ПАЛЯ (спец.). Без с л у no ў верставых, не пытаўшы дарогі, маё сэрца заў-сёды трапляе дамоў. М. Л у-ж а н і н. Паламаліся вароты, трэба па-праўляць ш у л ы — хіба гэта ёй пад сілу? Я. С к р ы г а н. Людзі ў грэблю ўганялі сма-лістыя п а л і, умацоўвалі бе-раг і дно паглыблялі. М. Л у-ж а н і н. СЛЯПІЦЬ, АСЛЯПЛЯЦЬ □ РЭЗАЦЬ ВОЧЫ, ЗАСЦІ-ЛАЦЬ ВОЧЫ. Бліскучы і крохкі снег с л я-п і ў вочы. 3. Б я д у л я. Час ад часу асляплялі маланкі, следам грукаталі рас-каты грому. A. А с і п е н к а. Яны [абрусы], відаць, былі нядаўна памытыя, бо сваёй бе-лізною р э з а л і в о чы. I. Г у р с к і. Крыўда засцілае в о чы і перашкаджае бачыць рэчы ў іх сапраўдным святле. К. К р а-п і в а. СМАЛА, СМОЛКА, ЖЫВІ-ЦА. Мацней запахла хваёваю с м а л о й і гнілой карою. К. Ч о р н ы. На вішнях с м о л к а сочыц-ца з кары. A. В я л ю г і н. Смачна пахне ж ы в і ц а й, што ліпне да рук цесляроў. Я. Б р ы л ь. СМАЧНА, СА СМАКАМ, У СМАК, АПЕТЫТНА □ HE АД’ЯСІСЯ. С ма ч н а было, ды блізка дно. П р ы к а з к а. С а с м а к ам елі і багата — па тое ж даў бог людзям свята. Я. Колас, 388 Яна знайшла яду, у с м ак паела і падышла да ложка, каб крыху супачыць. Ц. Г ар т н ы. А петытна пахла селядца-мі. П. П е с т р а к. Або сыраежкі. Кінь яе на ву-голле — і праз хвіліну вымай і еш. He а д’ я с іс я. А. Ч а р н ы ш э в і ч. СМЕРЦЬ, ГІБЕЛЬ, ПАГІ-БЕЛЬ, ЗГУБА, ЗАГУБА, СТРАТА, СКОН, СКАНАННЕ, КАНАННЕ, ЗГІНЕННЕ, ЗВОД; ХАЛЭМУС, КАЮК, КАПУТ (разм.); ЗДЫХАТА (разм. зняваж.); ЗАГІБЕЛЬ, ЗАГІН, ГАМОН, КАДУК (абл.), УПАДКІ (абл., мн.). МАГІЛА, КАНЕЦ, КАНЦЫ, КАПЕЦ, КАПЦЫ, ПЛАХА, ПЯТЛЯ, ТРУБА (перан.) □ ВЕЧНЫ СОН, РАССТАННЕ СА СВЕТАМ. Дзяўчыне вяселле, а карове с ме р ць. П р ы к а з к а. Здрада хітрая моўчкі нам г і б е л ь віла. П. П а н ч а н-к а. Пагібель ворага чакае на ўласнай на яго зямлі. Я. Пушча. He чапай ты наш край — будзе табе з г у б а. Я. К о-л а с. Бачыць натоўп пакутных, што вядуць на загубу... II. Б р о ў к а. Ен [Мураўёў] замяняе с т р а-т у пажыццёвай катаргай і па-сылае жанчыну. А за дзвс га-дзіны да гэтага з губернатар-скай поштай пасылае фельд’еге-ра, каб на месцы паспяшаліся. У. Караткевіч. Нечувана ж нідзе, каб пра-васлаўнага чалавека ў час яго с к о н у спавядаў ксёндз. Р. Сабаленка. Працай шчырай і знашіем ropy справім скананне. Я. К У п а л а. I свет стары прыціх, бы чую-чы кананне... П. П е с т-р а к. Ішлі вы на с м е р ц ь, на згіненне за люд наш, за вольнасць зямлі. ЯКолас. I на буржуя прыйдзе з в о д. П. Б р о ў к а. He праціўся лепш Ахрэму: дасць па карку і х а л э м у с! Я. К о л а с. Папярэдзіў, што ніхто не па-вінен ведаць, што ён дома, ні адна жывая душа, а іначай усім будзе к а ю к... А. Ч а р-н ы ш э в і ч.