Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў

Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 592с.
Мінск 1976
133.77 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Стома была такая вялі-кая, што бадай апрануты кі-пецца на пасцель. 3. Б я д у-л я.
Нягледзячы на стомле-н а с ц ь, ён паскорыў хаду. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
У тую ноч Аўдоцця не магла заснуць да самага відна. Ад залішняга стамлення. Ба-лелі ве толькі паясніца і рукі: збалелася яе душа. А. Ч а р-н ы ш э в і ч.
У мяне бяссонніца, пера-тамленне. Я. К о л а с.
Ен раптам адчуў, як спала млявасць з мо р ы, як бярэ запал. I. М е л е ж.
Пракапчука самога хіліла да сну: як-ніяк давала сябе знаць здарожанасць. Р. С а-б а л е н к а.
Калі гэта слабасць, у п ад а к с іл, дык мы так-сама можам і ўздымацца. Я. Б р ы л ь.
3 а н я п а д с і л у канцы трэцяга дня адчуваем абодва. М. М а ш а р а.
У вачах туман, немач у нагах. Я. К у п а л а.
Арцём, матнуўшы галавой, засіпеў ад смеху і, быццам ад н е м а г а т ы, апусціўся на аполак. М. Р а к і т н ы.
Паражэнне царызму ў Крым-скай вайне, нягледзячы на ге-раізм рускіх салдат, паказала гніласць і бяссілле прыгоннай Расіі. Р. Ш к р а-б а,
СЛАБЫ, АСЛАБЕЛЫ. AC-
13 М. к. Клышка
385
ЛАБЛЫ, СЛАБАСІЛЬНЫ, БЯССІЛЬНЫ, ЗНЯСІЛЕНЫ, АБЯССІЛЕНЫ, БЕЗ СІЛ, НЯ-ДУЖЫ, ЗНЯМОЖАНЫ, НЕ-ТРЫВАЛЫ. КВОЛЫ, СТОМ-ЛЕНЫ, СТАМЛЕНЫ, НЯ-ДОШЛЫ, ЗМАРДАВАНЫ, НАДАРВАНЫ, ЗАЦЯГАНЫ, СПРАЦАВАНЫ; НЯМОГЛЫ, ЗНЯБЫТЫ, ЗНЯМОГЛЫ, АБНЯМОЖАНЫ, НЕМАЧНЫ, НЕТРЫВУШЧЫ, ХІЛЫ, ХІР-ЛЯВЫ, ЗМОРАНЫ, СТРУ-ДЖАНЫ (разм.); ЗНАТУЖА-НЫ, НЕЗДАЛЯШЧЫ, КВЕ-ЛЫ, ВУТЛЫ (абл.); ДОХЛЫ, ЗДОХЛЫ, ЗАМЫЛЕНЫ, ГНІ-ЛЫ, АБЯСКРОУЛЕНЫ (tie-pan.) □ ЛЕДЗЬ ЖЫВЫ.
У мамы нервы с ла б ы я і сэрца мяккае. К. К р а п і в а.
Ляжу я хворы, а с л а б е л ы. Я. К о л а с.
Аслаблыя звісаюць рукі, у скроні стукаецца кроў... С. Грахоўскі.
У процілеглым кутку, у за-печку і на печы пануе змрок, і слабасільнае святло газоўкі не здужае яго перамаг-чы. К. К р а п і в а.
Ен горача пацалаваў яе, моц-на, да болю, патрос яе б я с-сільныя рукі... М. Л ы н ь-к о ў.
Праляціць над вёскай адзі-нокая птушка — павольна, як быццам знясіленая.
П. П е с т р а к.
Абяссіленая, яна ўпа-ла галавой на падушку... К. Ч о р н ы.
А пасля б е з с і л упала, праляжала да зары. A. А с т-р э й к а.
I Мікіта зноў н я д у ж ы — перапіўся ўчора. А. П а ў л о-в і ч.
Перад вачыма плылі кругі, зямля цягнула да сябе з н я-м о ж а н а е цела ЛАіхаіла. Э. С а м у й л ё н а к.
He аднойчы ён прыходзіў да-
дому на нетрывалых на-гах... Р. С а б а л е н к а.
К в о л а е цяля і сярод лета зябне. П р ы к а з к а.
Сяргей адчуў сябе раптам такім с т о м л е н ы м, што мог бы заснуць і на хаду. У. Ш а-х а в е ц.
Ен бачыць, дзе стамлёны ўпаў жаўрук — нябеснай оперы пяюн. А. П ы с і н.
Пан Францішак, адзіная ця-пер мужчынская сіла ў маёнт-ку, корпаўся ў гаспадарцы з адным н я д о ш л ы м канём, Я. Б р ы л ь.
Зрэдку кацілі двухколкі, бе-жанцы, змардаваныя, чорныя і брудныя ад пылу. A. А с і п е н к а.
А конь гэты — інвалід вайны. Н адарв аны. скалечаны... I. Ш а м я к і н.
Конік малы, з а ц я г а н ы. Я. К у п а л а.
Пятрусь і Максім былі дроб-ныя хлопцы, захудалыя і с п р а ц а в а н ы я. П. П е с т-р а к.
Стары н я м о г лы ўжо... Я. Б р ы л ь.
Іван Прыгода з групай пар-тызан вядуць знябытую Асю. П. Г л е б к а.
Кандрат вярнуўся з дарогі брудны і з н я м о г л ы. М. Л о-б а н.
• Францкевіч, а б н я м ож а-н ы і вялы, стаяў, як цявіна. Здаецца, вецер яго цяпер пава-ліў бы. К. Ч 6 р н ы.
Ен [агеньчык] быў такі н е-м а ч н ы, што не мог запаліць нават жмуток саломы... I. М е-л е ж.
Адны з гэтых людзей былі на дзіва крыўдна н е т р ы в у-ш ч ы я: толькі і нылі каля кухні, наіўна чакаючы дабаў-кі... Я. Б р ы л ь.
Патрываю, я ж не х і л ы...
А. Астрэйка,
Юрка з уроды быў х і р л я-
386
в ы хлопчык, а нядаўна ён пра-студзіўся і заняпаў. Я. К о-л а с.
Змораная працай, Саша ўпершыню за дні вайны заснула рана і спала моцна. I. Ш а-м я к і н.
Я струджаны ад працы і ад думак. У. Дубоўка.
Я ўжо стары, зн а т у ж а-н ы, косці адпачынку просяць. М. М а ш а р а.
Дзіку цяжка ўгнацца за ча-радою, бо ён стары, н е з д а-ля ш ч ы... Б. С а ч а н к а.
Квелы агеньчык трапятка біўся ў плошцы. В. Б ы к а ў.
Мужчынскія метады не па-раіш гэтаму в у т л а м у ства-рэнню. A. К а р п ю к.
Сеў на сваю дохлую ка-былку і паехаў у свет. А. Я к і-м о в і ч.
Мы паехалі на сваім з д о х-л ы м канючку. К. Ч о р н ы.
Я доўга вадзіў з а м ыл е-н а г а каня, каб ён аддыхаўся і не выцягнуў ногі. У. Н я-дзведскі.
Рукой пралетарскаю смелай г н і л ы стары лад зруйнава-ны. Я. К у п а л а.
Бывае, абяскроўленае падраздзяленне якраз больш паспяхова выканае тую ж за-дачу, якую яно ў сваім поўным складзе не магло выканаць. A. М а р ц і н о в і ч.
Хлопец будзе ісці не дзень і не два, ён стоміцца галодны і прыйдзе ледзь жывы... Р. Б я р о з к і н.
СЛЕД, ЗНАК, ТРОП.
Снег зверху зараз жа замя-тае с л я д ы. 3. Бядуля.
Калі Гануля ўзяла яе [гім-насцёрку] у рукі, дык заўважы-ла, што на грудзях не тое што якой узнагароды, а нават і з н а к у ніякага не было. I. Г у р с к і.
I скрозь цямраную затопу не возьмуць с л е д у яго, т р о-п у, і тут глядзець на ўсё зруч-ней. Я. К о л а с.
СЛЕДСТВА, ДАЗНАННЕ, ДОПЫТ.
Акрамя гэтага, ёсць яшчэ ка-меры для тых, каго дапытва-юць, і для тых, чый лёс ужо вырашаны, пасля сканчэння следства. I. М е л е ж.
Жандары цэлыя вёскі, ад ма-лога да старога, выганялі на дазнанне. М. Чарот.
Часта арыштаваных выклі-каюць на д о п ыт. А. Я к і-м о в і ч.
СЛІНА; АСЦА (абл.).
Запаліў запалку, знайшоў мех, плюнуў у руку, загасіў у сліне запалку... 3. Бяду-л я.
Шмігельскі ледзь яблыкам не ўдавіўся. А с ц ы поўны рот пабегла, і ён цвыркнуў на ток. М. Л о б а н.
СЛУГА, СЛУЖКА, ПРЫ-СЛУЖНІК, ПРЫСЛУГА, РА-БОТНІК, НАЙМІТ, ЙАДРУЧ-НЫ Іна сельскагаспадарчых работах: ПАРАБАК, БАТРАК; СЛУЖАКА, СЛУЖБАК, СЛУ-ЖЭБНІК, ПАПІХАЧ, ПАЙІ-ХАЙЛА, ПАСЛУГАЧ, ХАЛУЙ (разм.); ЛЁКАЙ (уст.); ВА-САЛ (перан.).
йамятай, што я твой гаспа-дар, а ты мой с л у г а! Э. С а-м у й л ё н а к.
I на заробкі ў служкі да машын ідзе былы рамеснік, се-лянін. A. Р у с е ц к і.
Ніякія кары царскіх п р ы-служнікаў не могуць спы-ніць барацьбу. Я. Колас.
I паступіла маці прыслу-г а ю да інжынера Будзілові-ча. М. Г а р э ц к і.
13*
387
Жыў сабе non, а ў яго ні адзін работнік не выбу-дзе года. К а з к а.
Лютым катам быў над намі панскі н а й міт і цівун. М. М а ш а р а.
Немцы пры дапамозе сваіх падручных, беларускіх на-цыяналістаў, рабавалі краіну. I. Г у р с к і.
Бацька парабкам у па-на — на рабоце цэлы дзень. П. Б р о ў к а.
Цяжка на нашай зямліцы жыць без зямлі б а т р а к у. М. М а ш а р а.
Стары ляснічы па-сваему ца-ніў Міхала, як с л у ж а к у: ганяў усюды, небараку, як бы скаціну тую нему. Я. К о л а с.
He згаджаўся, як відаць, адзін толькі пан Ясінскі ды яго с л у ж б ак і — аканом, Лаўрэн і іншыя. А. Я к і м о в і ч.
Вось ксёндз, служэбнік божы, ўвесь навучае люд, каб у касцёл хадзілі, каб не грашы-лі тут... Я. К у п а л а.
Хоць аканом і не пан, але звычайна ў такіх панскіх п а-п і х а ч о ў болып гонару, чым у саміх паноў. А. Ч а р н ы-ш э в і ч.
He дажджэш, трасца табе ў галаву, нямецкі папіхайла, каб цябе халера выпрастала! К. Ч о р н ы.
Ды мы, пане, хоць у па-с л у г а ч ы да д’ябла гатовы ісці, абы агораць капейку тую на білеты. А. Пальчэўскі.
Лепш мець справу з гаспада-ром, чым з яго х ал у ё м. I. Н а в у м е н к а.
Пакуль л ё к а й зашпільваў на пану дарожны пыльнік, Він-цэнты падтрымліваў панаў ло-каць... К. Ч о р н ы.
Я — твой в a с а л. Чакаць загадаў — вось мая ўся справа. У. Ш э к с п і р, перакл. У, Д у-б о ў к і.
СЛУП /у будынку, варотах ці
агароджы: ШУЛА; ПАЛЯ (спец.).
Без с л у no ў верставых, не пытаўшы дарогі, маё сэрца заў-сёды трапляе дамоў. М. Л у-ж а н і н.
Паламаліся вароты, трэба па-праўляць ш у л ы — хіба гэта ёй пад сілу? Я. С к р ы г а н.
Людзі ў грэблю ўганялі сма-лістыя п а л і, умацоўвалі бе-раг і дно паглыблялі. М. Л у-ж а н і н.
СЛЯПІЦЬ, АСЛЯПЛЯЦЬ □ РЭЗАЦЬ ВОЧЫ, ЗАСЦІ-ЛАЦЬ ВОЧЫ.
Бліскучы і крохкі снег с л я-п і ў вочы. 3. Б я д у л я.
Час ад часу асляплялі маланкі, следам грукаталі рас-каты грому. A. А с і п е н к а.
Яны [абрусы], відаць, былі нядаўна памытыя, бо сваёй бе-лізною р э з а л і в о чы. I. Г у р с к і.
Крыўда засцілае в о чы і перашкаджае бачыць рэчы ў іх сапраўдным святле. К. К р а-п і в а.
СМАЛА, СМОЛКА, ЖЫВІ-ЦА.
Мацней запахла хваёваю с м а л о й і гнілой карою. К. Ч о р н ы.
На вішнях с м о л к а сочыц-ца з кары. A. В я л ю г і н.
Смачна пахне ж ы в і ц а й, што ліпне да рук цесляроў. Я. Б р ы л ь.
СМАЧНА, СА СМАКАМ, У СМАК, АПЕТЫТНА □ HE АД’ЯСІСЯ.
С ма ч н а было, ды блізка дно. П р ы к а з к а.
С а с м а к ам елі і багата — па тое ж даў бог людзям свята. Я. Колас,
388
Яна знайшла яду, у с м ак паела і падышла да ложка, каб крыху супачыць. Ц. Г ар т н ы.
А петытна пахла селядца-мі. П. П е с т р а к.
Або сыраежкі. Кінь яе на ву-голле — і праз хвіліну вымай і еш. He а д’ я с іс я. А. Ч а р н ы ш э в і ч.
СМЕРЦЬ, ГІБЕЛЬ, ПАГІ-БЕЛЬ, ЗГУБА, ЗАГУБА, СТРАТА, СКОН, СКАНАННЕ, КАНАННЕ, ЗГІНЕННЕ, ЗВОД; ХАЛЭМУС, КАЮК, КАПУТ (разм.); ЗДЫХАТА (разм. зняваж.); ЗАГІБЕЛЬ, ЗАГІН, ГАМОН, КАДУК (абл.), УПАДКІ (абл., мн.). МАГІЛА, КАНЕЦ, КАНЦЫ, КАПЕЦ, КАПЦЫ, ПЛАХА, ПЯТЛЯ, ТРУБА (перан.) □ ВЕЧНЫ СОН, РАССТАННЕ СА СВЕТАМ.
Дзяўчыне вяселле, а карове с ме р ць. П р ы к а з к а.
Здрада хітрая моўчкі нам г і б е л ь віла. П. П а н ч а н-к а.
Пагібель ворага чакае на ўласнай на яго зямлі. Я. Пушча.
He чапай ты наш край — будзе табе з г у б а. Я. К о-л а с.
Бачыць натоўп пакутных, што вядуць на загубу... II. Б р о ў к а.
Ен [Мураўёў] замяняе с т р а-т у пажыццёвай катаргай і па-сылае жанчыну. А за дзвс га-дзіны да гэтага з губернатар-скай поштай пасылае фельд’еге-ра, каб на месцы паспяшаліся. У. Караткевіч.
Нечувана ж нідзе, каб пра-васлаўнага чалавека ў час яго с к о н у спавядаў ксёндз. Р. Сабаленка.
Працай шчырай і знашіем ropy справім скананне. Я. К У п а л а.
I свет стары прыціх, бы чую-чы кананне... П. П е с т-р а к.
Ішлі вы на с м е р ц ь, на згіненне за люд наш, за вольнасць зямлі. ЯКолас.
I на буржуя прыйдзе з в о д. П. Б р о ў к а.
He праціўся лепш Ахрэму: дасць па карку і х а л э м у с! Я. К о л а с.
Папярэдзіў, што ніхто не па-вінен ведаць, што ён дома, ні адна жывая душа, а іначай усім будзе к а ю к... А. Ч а р-н ы ш э в і ч.