I сям’я загіне, і самому к а-п у т. К. К р а п і в а. А тым, хто хоча ваяваць, жа-даем з д ы х а т ы, як і заў-жды жадалі. У. К о р б а н. Убачыў, што вочы ва ўсіх шалёныя і што ў гарачцы мо-жа не абысціся без чыёйсьці загібелі. У. К a р а т к е-в і ч. He паказвай людзям слёзы, цярпі да з а г і н у! Я. К у-п а л а. Яны тут з вамі доўга цац-кацца не будуць—акружаць на якім-небудзь хутары ці ў лесе, і — гамон. А. Б а ж к о. Пакуль багат, датуль не брат, а як прыйдзе к а д у к, тады брат — і гайдук. П р ы к а з-к а. — А каб на цябе ў п а д-к і,— кідае Рыгор на яе [варо-ну] ламачыну. К. Ч о р н ы. Да м а г і л ы вайна будзе сніцца папярэджаішем будучых бед. П. П а н ч а н к а. Свіснуў па лбе — і к а н е ц табе! Я. К о л а с. Добра, што падскочылі лю-дзі, інакш бы ім абодвум былі к а н ц ы ў той багне. Р. С а-б а л е н к а. Думае Музыка, што тут па-чаць. Прыйшоў яму к a п е ц. Дастаў ён з мяшэчка скрыпку і смык, каб хаця яшчэ раз на-паследак паіграць... К а з к а. 389 Доўга хварэў пан. Усе дума-лі, што к а п ц ы ўжо яму. А. Я к і м о в і ч. Іх везлі стражнікі з аголе-нымі палашамі, і многія казалі, што хлопцам не мінуць п л а-х і. Ц. Г а р т н ы. Дазнаюцца, што партызан,— п я т л я... I. Ш а м я к і н. Ты перамог — трымай, герой, трафеі, трубі гучней, а Гітле-ру — т р у б a. Р. Б a р а д у-л і н. Жыццё маё залежыць ад ка-хання: канец кахання дасць мне в е ч н ы с о н. У. Ш э к с п і р, перакл. У. Д у б о ў к і. Муж пісаў з Задольшчыны, адразу пасля яе вызвалення, перад апошнім сваім боем, пі-саў радасна, не прадчуваючы недалёкага расстання з белым с в е т а м. М. Л у ж а-н і н. СМЕТНІК, ЗВАЛКА. На сваім с м е т ні к у і пс-вень смелы. П р ы к а з к а. Частку гэтага вугалю ён браў з тэндэра, а частку дабіраў на з в а л ц ы, дзе паравозы вы-грабалі дзындру. М. Л о б а н. СМЕЦЦЕ; АДКІДЫ (мн.). На вуліцу с м е ц ц я з ха-ты не вынось. П р ы к а з к а. Ен... зваліўся ў бетонную яму для а д к.і д а ў. I. Ш а м я-к і н. СМЕШНЫ, СМЕХАТЛІВЫ, ВЯСЕЛЫ, ЖАРТОУНЫ, ЗА-БАУНЫ, ПАЦЕШНЫ; ФА-ЦЭТНЫ (абл.); АНЕКДА-ТЫЧНЫ (кніжн.). У сваім зялёным нямецкім шынялі і авечай кучомцы з чырвонай стужкай ён, гэты дзядзька, быў вельмі с м е ш-ны. I. Н а в у м е н к а. Ен складваў с м е х ат л і-в ы я вершы аб панах і шлях-це. 3. Б я д у л я. Уздумалі яны павесяліць на- род — наладзіць для яго в я-сёлую камедзь. 3. Б я д у-л я. Любіў паэт жартоўнае слова і ніколі не крыўдаваў, калі яго сябра па пяру складаў аб ім трапную пародыю або эпіграму. М. Хведаровіч. Міны забаўныя строяць [медзведзяняты]. 3. Б я д у л я. Нуі пацешныя ж былі гэтыя машыны! У кожнай — шыя і дзюба. я. М а ў р. Дзеці цэлай чарадой беглі за ім па вуліцы, бо такая ф а-ц э т н а я фігура тут з’яўля-лася яшчэ першы раз. Я. К о-л а с. Цяпер абодва гэтыя выпадкі з фанернымі будкамі здаюцца а н е к д а т ы ч н ы м і. A. К а р п ю к. СМОУЖ, СЛІМАК. Ускарабкаўся ён на каняку, нібы с м о ў ж да апенькі пры-ліп. 3. Б я д у л я. Сустрэўся жук аднойчы з ра-гатым слімаком. М. Т а н к. СМУРОД, ТХЛІНА. Ад ануч яго несла страшэн-ным смуродам. А. Чар-н ы ш э в і ч. За змену целагрэйкі прама-калі навылёт і пачыналі пах-нуць нейкаю балотнаю т х л і-н а й. С. Грахоўскі. СМУТАК, ЗАСМУЧЭННЕ, НЕВЯСЁЛАСЦЬ, СУМ, СУМО-ТА, ПАНУРАСЦЬ, ПАНЫ-ЛАСЦЬ, СКРУХА, ЖАЛЬ, ЖАЛЬБА, ЖАЛОБА, МАР-КОТА, МАРКАТА, ГОРЫЧ, ГОРНАСЦЬ, ТУГА, НУДА, НУ-ДОТА, ЖУРБА, ЖУРБОТА, ЖУРБОТНАСЦЬ; ТУСКНОТА (абл.); ЧАРНАТА, ГАРКАТА, ЦЕНЬ, ХМАРА (перан.). Дык іграй весялей, гані с м у-т ак з грудзей... М. Ч а р о т. 390 I я ў засмучэнні і ў болю гадаю аб краі сваім... Я. К о л а с. Поўныя маўклівай невя-с ё л а с ц і, байцы зноў уляглі ў працу. В. Б ы к а ў. Апусцелыя палі і лугі навя-валі с у м. А. Ч а р н ы ш э-в і ч. Дыхнула адразу расстанне на Насцю с у м о т а й. А. Б а-ч ы л а. Сышлі панурасць, кло-пат з твару, і радасць свеціцца ў вачах. Я. К о л а с. На твары яго з драбнейшымі рысамі ляжала паныласць. В. Б ы к а ў. Сонца гляне — асвеціць па-леткі, згіне з сэрца бязмерная с к р у х a... М. Ч а р о т. Ж а л ь да сэрца падступае, як чорная хмара. Я. К о л а с. Ж а л ь б ы не сцішыш пла-чам, П. Б р о ў к а. He баіцца любоў разлукі, не даецца жалобе ў рукі. A. К у л я ш о ў. Ен шыбаў наперад на люд-скія галасы, на паратунак ад м а р к о т ы. 3. Бядуля. Адчула бабка м а р к а т у— шкада Марынкі і блазноты. Я. К о л а с. Я слоў не знаходжу, каб вы-казаць жаль і вострую г о р ы ч утраты. Я. К о л а с. Горнасць сціскае грудзі. Хоць ужо пішы мне, сынок. Ц. Г а р т н ы. Гармонь—яна ўсякую тугу прагоніць, сэрца на месца ста-віць. М. Л ы н ь к о ў. Хто мне гора слёз адойме, хто нуду развее? Я. К у-п а л а. Яму сапраўды захацелася выпіць і развеяць н у д о т у... П. Б р о ў к а. I агорне журба нейка, ня-міла нічога... Я. К о л а с. Лабановіч адчуваў нейкую мяккую журботу, навеяную і цішынёю лесу і гэтым замі- раннем жыцця. Я. К о л а с. Цябе не агорне ж у р б о т-н ас ці цень, калі будзе пра-цай напоўнены дзень. А. Б я-л е в і ч. Крумкач — гэтая баба Наста, заўсёды тускноту нагоніць. Я. К о л а с. Прыкрая ч а р н а т а, што засланяла яго думкі, знікла. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Які б цяжар ні быў калі, на сэрцы г а р к а т а якая — ад гэтых песень і быліц яны кры-шыліся, знікалі. У, Д у б о ў-к а. А як кіне погляд смелы, так і згоніць з сэрца ц е н ь. Я. К о л а с. На чало маладое хмара чорная пала... П. Б р о ў к а. СМЯЛЬЧАК, АДВАЖНЫ, ХРАБРЭЦ, ГЕРОЙ; СМЯЛЯ-КА, ЗУХ, ХВАТ, РЫЗЫКАНТ (разм.). А тут яшчэ нейкі с м я л ь-ч а к у форме нямецкага афі-цэра зайшоў у камендатуру і сярод белага дня застрэліў ка-менданта. Б. С а ч а н к а. I пакорнай Пярэспа не стала, Серабранка, як рой, загула, Старажоўка адважных сабрала, Камароўка ў падпол-ле пайшла. А. Астрэйка. Ен з намі ішоў у радах бая-вых, не баязлівец і не х р а б-р э ц — звычайны радавы баец. X. Ж ы ч к а. За маўклівай чорнаю гарою з ворагам змагаюцца г е р о і. П. Панчанка. Во калі знікла яго заўсёдная наглаватая самаўпэўненасць, вось і збаяўся ён, гэты хвалёны с м я л я к a. В. Б ы к а ў. 3 у х супраць мух. П р ы-м а ў к а. Паслухаць вас, усе вы х в а-т ы! А чуць да дзела — душа ў пяты! Я. К о л а с. Бач ты яго, р ы з ы к а н т а! 391 Перад машынай дарогу пера-язджаць! A. К а р п ю к. СНЕГ /свежы: ПАРОША. У гародчыках каля хат за па-сівелымі частаколамі намецены гурбы снегу. Я. К о л а с. Дзень пачынаўся марозны, хоць пакуль што ціхі, толькі зверху сыпалася сухая дробная п а р о ш a. A. К у л а к о ў-с к і, СОК /з бярозы: БЯРОЗАВІК. Да бярозы белай прыхіну-ся, — буду прагна піць салодкі с о к. П. П а н ч а н к а. Калі закапае ў збаны б я р о-з а в і к з бярозы? А. Б я л е-в і ч. СОННЫ, САНЛІВЫ, САН-ЛЯВЫ, ЗАСПАНЫ, ДРЫ-МОТНЫ; ВЯЛЫ (перан.). Надзя асцярожна распранула яго, напаіла ўжо соннага малаком, занесла на ложак. М. Л ы н ь к о ў. Агледзела трохі санлівы-м і ад гарэлкі вачыма хату... К. Ч о р н ы. С а н л я в ы яшчэ, Іван ад-разу адчуў яе і прахапіўся. В. Б ы к а ў. 3 a с п а н ы твар не змень-ваў свайго кіслага выгляду. Э. Самуйлёнак. «Пасажыр» яшчэ сядзеў д р ы м о т н ы на каламажцы. 3. Б я д у л я. Потым з хвіліну ііастаяў не-рухома, паволі падышоў да ка-напы і сеў на яе, в я л ы, зня-сілены... М. 3 а р э ц к і. СОРАМНА, СОРАМ, БРЫД-КА, НЕПРЫСТОЙНА. Наша сям’я абнасілася да таго, што сорамна было на людзях паказвацца. 3. Б я д у-л я. Як вам не с о р а м спаць дасюль. Р. М у р а ш к а. Ісці да моладзі, піць з імі гарэлку і хадзіць п’янаму па вуліцах было б р ы д к а. А. Ч а р н ы ш э в і ч. Леў Раманавіч раптам адчуў, што хавацца далей за папер-кай-бронню непрыстойна і нават злачынна, A. А с і п е н-к а. СОСКА, ПУСТЫШКА. Плача ў калысцы з с о с к а й пустой дзіця... М. Т а н к. He, не яму, як дзіцяняці, бяс-конца ўсё п у с т ы ш к у ссаць... С. Д з я р г а й, СОХНУЦЬ, СУШЫЦЦА, АБСЫХАЦЬ, ВЫСЫХАЦЬ, ЗАСЫХАЦЬ, ПАДСЫХАЦЬ, ПРАСЫХАЦЬ, СМАГНУЦЬ, СМЯГНУЦЬ jad ветру: ВЕТ-РАЦЬ, АБВЕТРЫВАЦЦА; ПЯТРЭЦЬ (разм.); МЛЕЦЬ, ВЯНУЦЬ (перан.). На ўзгорках дарога с о х л a пад ветрам. К. Ч о р н ы. За акном—правінцыя глухая, на вяроўках сушацца шта-ны. П. йанчанка. Веснавая вада сышла, і па-плавы а б с ы х а л і. К. Ч о р-п ы. I багун і верасы в ы с ы х а-ю ц ь ад расы. С. Ш у ш к е-в і ч. Убачыўшы, што зверху на колах пачынае засыхаць гразь і бялець падзолісты пя-сок, ён вылаяўся і ўсхапіўся з сядзення. I. Пташнікаў. Сырая зямля дыміода лёгкаю параю — падсыхае. А. Я к і м о в і ч. А побач, на суку хвоі, ка-шулі, сукенкі вісяць, п р а с ы-х а ю ц ь пад сонейкам. А. Б я-л е в і ч. У горле с м а г л а, але піць пе хацелася. Ц. Г а р т н ы. Хацелася піць, с м я г л і вусны, A. А с і п е н к а. 392 Хлеб, вядома, астаўся пекра-нутым і в е т р а ў пад стра-хою... М. Л у ж а н і н. Вада зменшвалася, грэблі па-чалі абветрывацца. К. Ч о р н ы. Вясна, зямля пятpse, се-яць трэба... П. Г л е б к а. Гэта ж свежыя пракосы раз-біў я ля рэчкі, дык увачавідкі м л е е трава. К. К р а п і в а. Стаяла гарачыня. У гарод-чыках в я ў бэз. В. А д а м-ч ы к. СПАГНАЦЬ, СЫСКАЦЬ; САРВАЦЬ (разм.). Хтосьці прыехаў з раёна спагнаць з яго штраф. К. Ч о р н ы. — Адрабіў ты яму, аджала яму твая жонка ці не?.. — Ця-пер трасцы, не с ы ш ч а. К. Ч о р н ы. — Цяпер табе Бухча гатоў не заплаціць, — сказалі Рыгору. «Праўда, — падумаў Рыгор, — чорт з яго цяпер с а р в е». К. Ч о р н ы. СПАДЗЯВАЦЦА, ЧАКАЦЬ, ПАКЛАДАЦЦА, РАЗЛІЧ-ВАЦЬ, ЗДАВАЦЦА □ УС-КЛАДВАЦЬ НАДЗЕЮ, ПА-КЛАДАЦЬ НАДЗЕЮ, МЕЦЬ НАДЗЕЮ, ЖЫЦЬ НАДЗЕЯЙ, НАСІЦЬ НАДЗЕЮ, РАСЦІЦЬ НАДЗЕЮ, HE ТРАЦІЦЬ НА-ДЗЕІ, HE КІДАЦЬ НАДЗЕІ, ЦЕШЫЦЬ СЯБЕ ІЛЮЗІЯЙ, ЖЫЦЬ ДУМКАЙ, ПЕСЦІЦЬ ДУМКУ, ГАДАВАЦЬ ДУМКУ, РАБІЦЬ СТАУКУ. Без бацькі жыве, с п а д з я-вацца няма на каго. М. Лупсякоў. Мы ўсе ч а к а л і нейкага збавення сабе... К. Ч о р н ы. Я пакладаюся на цябе, як на гару. Ц. Г а р т н ы. Разлічвайце на свае сі-лы. У. Ш а х а в е ц. 3 д а ю с я на цябе... Ц. Г а р т н ы. Меншавікі ўсю надзею ўскладваюць на буржуа-зію. Л. А р а б е й. На «усушку» ўсе зладзеі пакладаюць шмат н а-д з е і... К. К р а п і в а. Ен рашыў сядзець ціха, бо м е ў усё ж такі н а д з е ю. што дазорцы яго не бачаць. Я. К о л а с.